شرح
رمضان و قرآن
جبرئیل: ای محمد، امت پس از تو در فتنه و آزمایش سختی میافتد!
رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم): ای جبرئیل، راه حل چیست؟
جبریل: قرآن؛ کلام الله، در آن خبر پیشینیان، و آیندگان است. و دستور زندگانی است برای شما. و آن ریسمان محکم الهی، و راه راست است. سخن نهائی است و هیچ بیهودگی را در آن راهی نیست. هیچ ستمگری آنرا کنار ننهاده، ومخالفت آنرا بجای نه آورده، مگر اینکه خداوند کمرش را شکسته. و هیچ کس علم هدایت را در غیر آن نجسته مگر اینکه گمراه گشته. با تکرار خواندن هرگز کهنه نشده از دل نمیرود. عجایب آن تمام نشدنی است. هر کس سخن قرآن گوید راستگوست. و هر کس به قرآن دستور دهد عادل است. و هر کس به قرآن عمل کند پاداش و اجر گیرد. و هر کس بنا به قرآن تقسیم کند انصاف را رعایت نموده. ( به روایت امام احمد)
آری! این است قرآن؛ کلام پاک رحمان، اساسنامه و قانون مسلمان زیستن، دستور و برنامه الهی برای بشریت، سنگر و دژ محکم در برابر گمراهیها، نور هدایت از تاریکیها، راهنمای راه راست و خوشبختی دو جهان:
«قَدْ جَاءكُم مِّنَ اللّهِ نُورٌ وَكِتَابٌ مُّبِينٌ» (سوره مائدة آيه 15)
{از سوي خدا نوري (كه پيغمبر است و بينشها را روشني مي‌بخشد) و كتاب روشنگري (كه قرآن است و هدايت‌بخش مردمان است) به پيش شما آمده است}.
رسول اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمودند: این قرآن سفره میهمانی کریمانه خداوند است. هر آنچه در توان دارید از سفره سخاوت الهی برگیرید. این قرآن ریسمان الهی، و نور هدایت، و شفاء و داروی مفید است. هر کس به آن چنگ زند را حفاظت میکند. و رهایی است برای هر کس که از او پیروی کند. قرآن به کژی و گمراهی نمیرود تا نیاز به اصلاح داشته باشد. گهرهای آن هرگز تمام شدنی نیست. و با بسیار خواندن از دل نمیرود. قرآن را تلاوت کنید که خداوند برای تلاوت آن به شما اجر و پاداش نیکو میدهد. برای تلاوت هر حرفی ده نیکی برایتان نگاشته میشود. البته من نمیگویم (الم) یک حرف است، بلکه "الف" یک حرف، و "لام" یک حرف، و "میم" یک حرف است. ( به روایت امام حاکم)
این است قرآن، شفاعت روز قیامت، و امام و رهنمای هدایت بشریت، و رمز سعادت انسان، و خداوند بر رمضان این منت را نهاده که شرف نزول قرآن را به این ماه اختصاص داده است.
«شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِيَ أُنزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِّلنَّاسِ وَبَيِّنَاتٍ مِّنَ الْهُدَى » (سوره بقرة آيه 185)
{ماه رمضان است كه قرآن در آن فرو فرستاده شده است . تا مردم را راهنمائي كند و نشانه‌ها و آيات روشني از ارشاد ( به حق و حقيقت ) باشد و ( ميان حق و باطل در همه ادوار ) جدائي افكند} .
در این ماه مبارک کتاب هدایت پرهیزکاران نازل شد:
«ذَلِكَ الْكِتَابُ لاَ رَيْبَ فِيهِ هُدًى لِّلْمُتَّقِينَ » (سوره بقرة آيه 2)
{اين كتاب هيچ گماني در آن نيست و راهنماي پرهيزگاران است}.
این کتاب رمز هدایت و رستگاری انسان است: « هُدًى لِّلنَّاسِ » (هدایت و راهنمایی برای مردم)
گویا قرآن تصریح میکند هر آن کس که از قرآن هدایت نپذیرد از انسانیت بدور است:
« أُوْلَئِكَ كَالأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُوْلَئِكَ هُمُ الْغَافِلُونَ » (سوره أعراف آيه 179)
{اينان همسان چهارپايانند و بلكه سرگشته‌ترند . اينان واقعاً بي‌خبر ( از صلاح دنيا و آخرت خود ) هستند}.
و رابطهای است بس عمیق بین نازل شدن قرآن و روزه!..
همانطور که خداوند متعال به ماه مبارک رمضان این شرف را داد تا حامل قرآن باشد. به آن شرف میزبانی روزه را نیز داد، چرا که روزه بهترین وسیلهای است که بر شهوتها و غرائز بشری چیره شده، راه تابیدن پرتوهای نورانی قرآن را بر قلبها هموار میسازد.
آمیزش قرآن و رمضان، و روابط و خویشاوندی بسیار نزدیک آنها هر انسان عاقلی را تشویق میکند تا در ساعات ملکوتی روزها و شبهای رمضان بیش از هر وقت دیگری به تلاوت قرآن و سعی در فهم و درک معانی آن مشغول گردد. جبریل امین (علیه السلام) هر ساله در رمضان قرآن را با پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) میخواندند. و از شاگردان مکتب رسالت و پارسایان و صالحان آمده است که در هر سه روز، و یا هر هفت روز، و برخی هر ده روز، و حتی برخی هر روزه یکبار قرآن کریم را بطور کامل تلاوت میکردند!
در نتیجه این پیوند قوی بین آن بزرگان و قرآن کریم، کلام الهی بهار دلهایشان، و نور سینههایشان، و بر طرف کننده نگرانیهایشان، و شستشو دهنده غمهایشان بود. و همیشه در سعادت و شادکامی بدور از همه بیماریهای روانی و اضطرابات و تشنجها و استرسهای روحی بسر میبردند. خود آن حضرت (صلی الله علیه وآله وسلم) آنچنان شیفته و غرق قرآن بودند که قرآن بصورت کامل بر شخصیت ایشان تجلی کرده بود، و در حقیقت پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) قرآنی زنده بود که با دو پا در میان انسانها قدم میزد.
حضرت ابوبکر (رضی الله عنه)؛ شاگرد ارشد مکتب رسالت به مجرد شنیدن و یا تلاوت آیات کلام الله مجید چشمانش چون ابر بهاری باریدن میگرفت.
و حضرت عثمان (رضی الله عنه)؛ شاگرد نمونه و داماد رسول اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) میفرمودند: اگر قلبهایمان پاک باشد هرگز از قرآن سیر نمیشویم!
و داماد دیگر ایشان حضرت علی (رضی الله عنه) میفرمودند: سوگند بخدا که در قرآن هیچ آیهای نیست مگر اینکه من میدانم در چه موردی، و در کجا نازل شده است.
بله، شاگردان مدرسه رسالت اینچنین با قرآن انس گرفته بودند، و زندگیشان در سایه قرآن ودر پرتو درس و تعلیم و تعلم و تفسیر و آموزش آن سپری میشد. و این است رمز سعادت و خوشبختی و نیک نامی آنها...
قرآن اساسنامه و قانون اساسی این امت است، خداوند آنرا نوری قرار داده تا پرده تاریکیها را بدرد. و آنرا رهنمایی برای حفاظت از گمراهیها، و سعادت و زندگی قلبها، و صفای عقلها، و برنامه اخلاق، و شفای بیماریهای عقلی و روحی و روانی و جسمانی، و رحمت و شفقت، و مهر و عطوفت زندگانی، و خلاصه سعادت و خوشبختی دنیا و آخرت قرار داده است.
خداوند متعال میفرمایند:
«إِنَّ هَذَا الْقُرْآنَ يِهْدِي لِلَّتِي هِيَ أَقْوَمُ وَيُبَشِّرُ الْمُؤْمِنِينَ الَّذِينَ يَعْمَلُونَ الصَّالِحَاتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْراً كَبِيراً » (سوره إسراء آيه 9)
اين قرآن ( مردمان را ) به راهي رهنمود مي‌كند كه مستقيم‌ترين راهها ( براي رسيدن به سعادت دنيا و آخرت ) است ، و به مؤمناني كه ( برابر دستورات آن ) كارهاي شايسته و پسنديده مي‌كنند ، مژده مي‌دهد كه براي آنان ( در سراي ديگر ) پاداش بزرگي ( به نام بهشت ) است .
و هر گاه مسلمان از قرآن فاصله گیرد، نور و رحمت و هدایت و شفاء و سعادت از زندگیش فاصله میگیرد و در تاریکی و بدبختی و اضطرابات و استرستهای روحی و روانی و مشکلات زندگی غرق گشته، زندگی برای او چون قفسی تنگ میشود که هر لحظه آن چون سالی سپری میشود.
آنهایی که از زندگی کابوسیشان مینالند، و در چنگال مشکلات پرسه میزنند باید دریابند که راه نجاتشان در قرآن کریم و تلاوت و خواندن ترجمه و تفسیر و تعلیم و تعلم آن نهفته است! همه باید دریابیم که قضیه قرآن یک حکایت گزرا و ساده نیست که بتوان از آن براحتی گذشت، حکایت و مرز سعادت و خوشبختی در دو جهان، و یا شقاوت و بدبختی است.
و خوب بخاطر داریم آن هنگامی را که رسول هدایت به تنهایی در غار حرا مشغول تفکر در خلقت آسمانها و زمین بود، و با خدای خود ـ که وجدان و ضمیرش او را بسوی آن خدای ناشناخته خوانده بود ـ راز و نیاز میکرد. در یک آن جبریل، پیک وحی الهی بر او فرود آمده او را به خواندن دعوت نمود. و او را قبل از تقدیم قرآن چند بار در آغوش گرفته بشدت فشار داد، تا جایی که نزدیک بود نفس از کالبد آن حضرت بدر آید!
نزول آیات مبارکه قرآن بر پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) نیاز به آمادگی پیشین داشت. تا رسول هدایت بشریت قرآن را با جدیت و تمام قدرت و توان خود در سینه خود جای دهد.
برادر و خواهر عزیز:
تصور کن رمضان امسال چون جبریل امین؛ پیک هدایت و رستگاری است که من و شما را محکم به آغوش خود فشرده، و با شدت گرما و تشنگی و گرسنگی ما را آماده پذیرش کلام الهی نموده است.
بیا قرآن را آنچنان بخوانیم و در پی فهم و درک معانیش باشیم که گویا بر ما نازل شده است. و پیامش از آن من و شماست. و مسئولیت هدایت بشریت بر دوش من و شما نهاده شده است. و فراموش نکنیم پیامبر خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) زندگیش را برای قرآن وقف کرده بود. به یاران و شاگردانش تعلیم میدادند و از آنها گوش میگرفتند، معنای کلام پاک را برایشان شرح میدادند، و میفرمودند: بهترین شما کسی است که قرآن را آموخته به دیگران بیاموزاند. ( به روایت امام بخاری از حضرت عثمان ـ رضی الله عنه ـ)
برای آن افرادی که تا کنون همت نکرده اند قرآن را آنچنان که بر پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) نازل شده تلاوت کنند، و یا معانی آنرا بفهمند، هنوز هم دیر نشده است! همانطور که برای بدست آوردن مال و فراهم کردن احتیاجات زندگی زودگذر خود تلاش میکنند برخیزند و به مسجد روند، ـ و یا به هر صورتی که امکان دارد ـ اول تلاوت درست قرآن و سپس ترجمه معانی آنرا بیاموزند. تا هم در زندگیشان خوشبخت و سعادتمند گردند و هم در آخرتشان...
و بدانند که آموختن یک آیه از قرآن بیش از آنچه از ثروت و مال میتوانند بدست آوردند برایشان با ارزشتر خواهد بود. قرآن آن توشهای است که میتوانند با خود به قبر ببرند، و آن یاوری است که در لحظات دشوار آخرت برایشان شفاعت میکند، در حالیکه ثروت و دارائی آنها را رها کرده باعث فتنه و جنگ و جدال بازماندگانش میشود:
« كِتَابٌ أَنزَلْنَاهُ إِلَيْكَ مُبَارَكٌ لِّيَدَّبَّرُوا آيَاتِهِ وَلِيَتَذَكَّرَ أُوْلُوا الْأَلْبَابِ » (سوره ص آيه 29)
{( اي محمّد ! اين قرآن ) كتاب پر خير و بركتي است و آن را براي تو فرو فرستاده‌ايم تا درباره آيه‌هايش بينديشند ، و خردمندان پند گيرند}.
و والدین گرامی نیز فرزندانشان را شیفته قرآن کنند.
رسول الله (صلی الله علیه وآله وسلم) میفرمایند: هر کس قرآن را خوانده بدان عمل کند، پدر و مادرش را در روز قیامت تاجی بر سر مینهند که روشنائیش بسیار زیباتر است از روشنائی خورشید اگر در خانههای دنیا میبود. ( به روایت امام ابو داود)
این پاداش پدر و مادر قرآن خوان است، حال خود تصور کن که خود او را چه مکانت و جایگاه ومنزلتی است!
در روز قیامت به قاری قرآن گفته میشود: در بهشتهای برین بالا برو و در حالیکه قرآن ـ را آنچنان که در دنیا میخواندی ـ تلاوت میکنی. جایگاه تو جای آخرین آیهای است که میخوانی! ( به روایت امام ترمذی با سند صحیح)
و ماه رمضان فرصتی است طلائی برای آشتی کردن با قرآن، و فرصتی است زودگذر برای شیفته و عاشق قرآن شدن، و جای دارد همیشه این فرموده رسول هدایت (صلی الله علیه وآله وسلم) را جلوی دیدگان خویش داشته باشیم که:
( روزه و قرآن روز قیامت برای دوستشان شفاعت میکنند، قرآن میگوید: پروردگارا شبها او را بیخواب نگه داشتهام. و روزه میگوید: بار الها، در روزهای گرم او را تشنه نگه داشتهام) و آنگاه خداوند شفاعت آنها را میپذیرد.
آیا شرفی بزرگتر و برتر از این هست که دوست رمضان و قرآن و عاشق و شیفته آن دو شویم؟!
چرا که هر کس در سینهاش قرآن نباشد بفرموده پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) چون خانه ویرانهای است. و خدای ناکرده از جمله کسانی نباشیم که در روز قیامت از آنها شکایت میشود:
«وَقَالَ الرَّسُولُ يَا رَبِّ إِنَّ قَوْمِي اتَّخَذُوا هَذَا الْقُرْآنَ مَهْجُوراً » (سوره فرقان آيه 30)
{و پيغمبر ( شكوه‌كنان از كيفيّت برخورد مردمان با قرآن ) عرض مي‌كند ، پروردگارا ! قوم من اين قرآن را ( كه وسيله سعادت دو جهان بود ) رها و از آن دوري كرده‌اند ( و از ترتيل و تدبّر و عمل بدان غافل شده‌اند )}.