سفر به ولایت عشق
دعاهای حج و عمره
با ترجمه فارسی
نگارش:
فیض محمد بلوچ
از ابوهریره سروایت است: از پیامبر ج شنیدم که می‌فرمود:
«مَنْ حَجَّ لِلّهِ ﻷفَلَمْ يَرْفُثْ ولَمْ يَفْسُقْ، رَجَعَ كَيَوْمٍ وَلَدَتْهُ أُمُّهُ». [بخاری و مسلم].
ترجمه: «هر کس برای رضای خدای عز و جل حج کند (و هنگام احرام) از آمیزش و امور شهوانی با همسرش پرهیز نماید و معصیت و گناه نکند، زمانی که از حج باز می‌گردد مانند روزی است که مادرش او را زاییده است».
از ابوهریره سروایت است که پیامبر ج فرمود:
«اَلْعُمْرَةُ إِلَي الْعُمْرَةِ كَفّارَةٌ لِمٰا بَيْنَهُمٰا، والْحَجُّ الْمَبْرُوْرُ لَيْسَ لَهُ جَزٰاءٌ إِلَّا الْجَنَّةُ» [بخاری، مسلم، ترمذی، ابن ماجه].
ترجمه: «عمره تا عمره کفارۀ گناهان بین آن دو است، و حج مقبول (که در آن گناه نباشد) جز بهشت پاداشی ندارد».
از ابن عمر سروایت است که پیامبر ج فرمود:
«اَلْغٰازِيْ فِيْ سَبِيْلِ اللهِ، والْحٰاجُّ والْمُعْتَمِرُ، وفْدُ اللهِ، دَعٰاهُمْ فَأٔجٰابُوْهُ، وسَأٔلُوْهُ فَأٔعْطٰاهُمْ» [ابن ماجه].
ترجمه: «مجاهد در راه خدا و کسی که به حج و عمره برود، هیئت و نمایندگان خدا هستند، خدا آنان را به عبادت خود فرا خوانده و آنها اجابت کرده‌اند، و آنها از خداوند متعال نیازمندیهای خویش را خواسته‌اند و خدا هم به آنان عطا کرده است».
۱- چون دعا کلید استجابت عبادات، و کیمای دفع بلا و کلید گنج‌های ظاهری و معنوی و موجب خشنودی خداوند است، از این رو حجّاج محترم و زائران سرزمین وحی باید این ایام بزرگ و ملکوتی حج و عمره را غنیمت شمارند و تمام توان و قدرت خویش را در خواندن ذکر و دعا و قرائت قرآن به کار گیرند و انواع دعاها و اذکار را که خیر دنیا و آخرت را در بر دارند بخوانند و برای خود و پدر و مادر و خویشاوندان و اساتید و همراهان و دوستان و تمام مسلمانان و مؤمنان دعا کنند، و بکوشند تا همۀ وقت خود را در این موقف بزرگ و این حالت ملکوتی شگفت به دعا و ذکر و استغفار گذرانیده و لحظه‌ای را غفلت نورزند، زیرا این ایام برخلاف روزهای دیگر سال است که اگر از دست رفت، بازیافتنش ممکن نیست، زیرا چه بسا که این ایام در عمرش دیگر هیچ بار تکرار نشود، و این اولین و آخرین فرصت در زندگی‌اش باشد.
۲- دعاهای این مجموعه برگرفته شده از آیات قرآنی و احادیث نبوی، و آثار صحابه و دعاهای اسلاف و بزرگان دینی، و کتابهای معتبر فقهی و حدیثی است که در مناسبتهای حج و عمره نقل شده‌اند.
۳- اگر شخصی نتواند این دعاها را حفظ نماید، می‌تواند از روی کتاب آنها را بخواند، و اگر این نیز برایش ممکن نبود، می‌تواند مضمونی که در ترجمۀ آنها نوشته شده، به زبان اداء نماید.
۴- مجموعۀ دعاهای حاضر، نگارش، ترجمه و برگزیده‌ای از معروفترین دعاهای فرهنگ غنی اسلامی است. نظر به اهمیت و نقش دعا در زندگی روحی انسان، و انسی که مردم ما با ادعیۀ اسلامی دارند، این کتاب تدوین شده است، و به صورتی که می‌نگرید ساماندهی و آمادۀ تقدیم به دوست‌داران الهی و عارفانه دلسوخته گردیده است.
در هر صورت توسل جستن انسان به این دعاها توأم با اخلاص و عمل و اعتقاد و توجه قلبی، موجب کمال حج و عمرۀ شخص حاجی بوده و گشایندۀ مشکلات و برآورندۀ حاجات فردی و اجتماعی، دنیوی و اخروی، مادی و معنوی، سیاسی و نظامی، فرهنگی و اقتصادی، عبادی و خانوادگی، اخلاقی و عرفانی و... است.
۵- از حُجّاج و زائران محترم خواهانیم تا در سرزمین وحی و در حرمین شریفین (مکۀ مکرمه، و مدینۀ منوره)، نویسنده و ناشر را نیز از دعای خیر خویش فراموش نکنند. به امید آنکه خداوند متعال این خدمت ناچیز را بپذیرد و موجب پاداش اخروی نویسنده، ناشر و تمام مسلمانان جهان قرار دهد.
می‌تواند که دهد اشک مرا حُسن قبول
آنـکه دُر سـاخته است قطرۀ بارانی را فیض محمد بلوچ
۲۹/۱/۱۳۸۸ خورشیدی
مستحب است که شخص حاجی پیش از سفر حج و قبل از جدایی از خویشاوندان و دوستان، از آنها طلب عفو و بخشش نماید و آنان را برای دعای خیر برای خود و تمام مسلمانان سفارش کند.
و چون بخواهد از خانه بیرون رود، دو رکعت نماز نفل بخواند، و بعد از خواندن نماز، هر گاه نزدیک دروازۀ خانه رسید، سورۀ «انّا انزلناه في ليلة القدر» را تا آخر بخواند:
﴿إِنَّآ أَنزَلۡنَٰهُ فِي لَيۡلَةِ ٱلۡقَدۡرِ١ وَمَآ أَدۡرَىٰكَ مَا لَيۡلَةُ ٱلۡقَدۡرِ٢ لَيۡلَةُ ٱلۡقَدۡرِ خَيۡرٞ مِّنۡ أَلۡفِ شَهۡرٖ٣ تَنَزَّلُ ٱلۡمَلَٰٓئِكَةُ وَٱلرُّوحُ فِيهَا بِإِذۡنِ رَبِّهِم مِّن كُلِّ أَمۡرٖ٤ سَلَٰمٌ هِيَ حَتَّىٰ مَطۡلَعِ ٱلۡفَجۡرِ٥﴾[القدر: ۱-۵].
ترجمه: «ما قرآن را در شب قدر فرو فرستاده‌ایم. تو چه می‌دانی شب قدر کدام است و چه اندازه عظیم است؟ شب قدر، شبی است که از هزار ماه بهتر است. فرشتگان و جبرئیل در آن شب با اجازۀ پروردگارشان، پیاپی به کرۀ زمین و به سوی پرستشگران و عبادت کنندگانِ شب زنده‌دار، می‌آیند برای هر گونه کاری که بدان یزدانِ سبحان دستور داده باشد. آن شب، شب سلامت و رحمت و درود فرشتگان بر مؤمنانِ شب زنده‌دار است تا طلوع صبح».
و بعد از خارج شدن از خانه به اندازۀ توانایی خویش، چیزی صدقه نماید، و در ضمن «آیۀ الکرسی» را نیز بخواند:
﴿ٱللَّهُ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ ٱلۡحَيُّ ٱلۡقَيُّومُۚ لَا تَأۡخُذُهُۥ سِنَةٞ وَلَا نَوۡمٞۚ لَّهُۥ مَا فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَمَا فِي ٱلۡأَرۡضِۗ مَن ذَا ٱلَّذِي يَشۡفَعُ عِندَهُۥٓ إِلَّا بِإِذۡنِهِۦۚ يَعۡلَمُ مَا بَيۡنَ أَيۡدِيهِمۡ وَمَا خَلۡفَهُمۡۖ وَلَا يُحِيطُونَ بِشَيۡءٖ مِّنۡ عِلۡمِهِۦٓ إِلَّا بِمَا شَآءَۚ وَسِعَ كُرۡسِيُّهُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضَۖ وَلَا ئَُودُهُۥ حِفۡظُهُمَاۚ وَهُوَ ٱلۡعَلِيُّ ٱلۡعَظِيمُ٢٥٥﴾[البقرة: ۲۵۵].
ترجمه: «خدایی به جز الله وجود ندارد و او زندۀ پایدار و جهان هستی را نگهدار است. او را نه چُرتی و نه خوابی فرا نمی‌گیرد و همواره بیدار است و سستی و رخوت بدو راه ندارد. از آنِ اوست آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است و در مُلک کائنات، او را انباز و شریکی نیست.
کیست آن که در پیشگاه او میانجیگری کند مگر با اجازۀ او؟ می‌داند آنچه را که در پیش روی مردمان است و آنچه را که در پشت سر آنان است و مطّلع بر گذشته و حال و آینده است. چیزی از علم او را فرا چنگ نمی‌آورند جز آن مقداری را که وی بخواهد و علم و دانشِ محدود دیگران، پرتوی از علم بی‌پایان و بی‌کران او است. اریکۀ قدرت و فرمانروایی او آسمانها و زمین را در برگرفته است، و نگهداری آن دو برای او گران نیست و وی را درمانده نمی‌سازد و او بلند مرتبه و سترگ است».
سپس این دعاها را بخواند:
«اَللّٰهُمَّ إِنِّيْ أٔعُوْذُ بِكَ أٔنْ أٔضِلَّ أٔوْ أُضَلَّ أٔوْ أٔزِلَّ أٔوْ أُزَلَّ أٔوْ أٔظْلِمَ أٔوْ أُظْلَمَ أٔوْ أٔجْهَلَ أٔوْ يُجْهَلُ عَلَيَّ».
«اَللّٰهُمَّ إِنّٰا نَسْئَلُكَ فِيْ سَفَرِنٰا هٰذَا الْبِرَّ والتَّقْوٰي ومِنَ الْعَمَلِ مٰا تَرْضيٰ. اَللّٰهُمَّ هَوِّنْ عَلَيْنٰا سَفَرَنٰا هٰذٰا واطْوِلَنٰا بُعْدَهُ»
«اَللّٰهُمَّ أٔنْتَ الصّٰاحِبُ فِيْ السَّفَرِ والْخَلِيْفَةُ فِيْ الْأٔهْلِ والْمٰالِ والْوَلَدِ»
«اَللّٰهُمَّ إِنِّيْ أٔعُوْذُ بِكَ مِنْ وَعْثٰاءِ السَّفَرِ وكَآبَةِ الْمَنْظَرِ وسُوْءِ الْمُنْقَلَبِ فِيْ الْمٰالِ والْأٔهْلِ والْحَوْرِ بَعْدَ الْكَوْرِ ودَعْوَةِ الْمَظْلُوْمِ»
«اَللّٰهُمَّ إِنّٰا نَسْئَلُكَ أٔنْ تُطْوِيَ لَنٰا الْأٔرْضَ وتُهَوِّنَ عَلَيْنَا السَّفَرَ، وارْزُقْنٰا فِيْ سَفَرِنٰا هٰذٰا السَّلٰامَةَ فِيْ الدِّيْنِ والْعَقْلِ والْبَدَنِ والْمٰالِ والْوَلَدِ، وتُبَلِّغَنٰا حَجَّ بَيْتِكَ الْحَرٰامِ وزِيٰارَةِ مَدِيْنَةِ نَبِيِّكَ مُحَمَّدٍ عَلَيْهِ أٔفْضَلُ الصَّلٰوةِ والسَّلٰامِ»
«اَللّٰهُمَّ إِنِّيْ لَمْ أٔخْرُجْ أٔشِراً ولٰابَطَراً ولٰا رِيٰاءً ولٰا سُمْعَةً، بَلْ خَرَجْتُ إِتِّقٰاءَ سَخَطِكَ وابْتِغٰاءَ مَرْضٰاتِكَ وشَوْقاً إِليٰ لِقٰائِكَ وقَضٰاءً لِفَرْضِكَ وإِتّبٰاعاً لِسُنَّةِ نَبِيِّكَ مُحَمَّدٍ ج.
اَللّٰهُمَّ فَتَقَبَّلْ مِنِّيْ، وصَلِّ وسَلِّمْ عَليٰ أٔشْرَفِ خَلْقِكَ، وأٔكْرَمِ رُسُلِكَ سَيِّدِنٰا ونَبِيِّنٰا مُحَمَّدٍ جوعَليٰ الِهِ وأٔصْحٰابِهِ أٔجْمَعِيْنَ».
ترجمه: «پروردگارا ! من به تو پناه می‌برم از اینکه گمراه شوم یا گمراه کرده شوم، یا از راه راست بلغزم یا لغزانده شوم، و یا ظلم و ستم کنم و یا بر من ظلم و ستم کرده شود، و یا جهالت و بی‌خردی کنم یا مورد جهالت بی‌خردان قرار گیرم.
خدایا ! ما در این سفر، از تو نیکی و پرهیزگاری را می‌خواهیم و از تو اعمال و کرداری را می‌طلبیم که تو از انجام آنها راضی و خشنود هستی.
پروردگارا ! این سفر (سفر حج) را بر ما آسان بفرما، و دوری مسافت آن را بر ما کوتاه بکن.
خداوندا ! تو در سفر، همراه ما و در اهل و مال و فرزندان، جانشین و کارساز مائی. پروردگارا ! به تو پناه می‌برم از شدائد و سختیهای سفر و از دیدن حالت بد (در سفر)، و به تو پناه می‌برم از دیدن بدی و خرابی در مال و اولاد خود در وقت برگشتن. و به تو پناه می‌برم از به هم خوردن کار، بعد از درست شدن آن، و به تو پناه می‌برم از بد دعائی مظلوم و ستم دیده.
پروردگارا ! عاجزانه از تو می‌خواهیم تا دوری مسافت این سفر (سفر حج) را بر ما کوتاه و آسان بفرمائی، و از تو می‌خواهیم تا در این سفر، سلامتی در دین و عقل، و تندرستی در جسم و تن، و بهبودی و خوشی در مال و فرزند به ما عطا بفرمائی، و از تو می‌خواهیم تا به ما توفیق حج خانه‌ات را و زیارت شهر پیامبرت را عنایت بفرمایی.
پروردگارا ! من از روی سرمستی و سبکسری، و غرور و خودخواهی، و ریاء و تظاهر و سُمعه و خودنمایی، به سوی حج خانه‌ات رهسپار نشده‌ام، بلکه به این نیت خانه‌ات را حج می‌کنم تا از خشم و غضب تو محفوظ مانم، و رضایت و خشنودی‌ات را بدست آورم، و مشتاق و آرزومند ملاقاتت گردم، و فرمان و دستورت را به جای آورم، و از تعالیم و آموزه‌های تابناک پیامبرت (حضرت محمد ج) پیروی و اتباع نمایم.
پروردگارا! حال که چنین است، این را از من بپذیر، و بر شریفترین مخلوقاتت و برگزیده‌ترین پیامبرانت، آقا و پیامبر ما (حضرت محمد ج) و بر آل و جملگی یارانش، سلام و درود بفرست».
وقت خداحافظی و وداع با خویشاوندان و دوستان این دعا را بخواند:
«أٔسْتَوْدِعُكُمُ اللهَ الَّذِيْ لٰا تُضِيْعُ ودٰايِعَهُ».
ترجمه: «شما را به خدایی می‌سپارم که چیزهای سپرده شده به او، هرگز ضایع و تلف نخواهد شد».
***
هنگام سوار شدن بر مرکب، نخست «بِسْم الله الرَّحْمنِ الرَّحيم» گفته و این دعا را بخواند:
«اَللهُ أٔكْبَرُ، اَللهُ أٔكْبَرُ، سُبْحٰانَ الَّذِيْ سَخَّرَ لَنٰا هٰذٰا ومٰا كُنّٰا لَهْ مُقْرِنِيْنَ وإِنّٰا اِلٰي رَبِّنٰا لَمُنقَلِبُوْنَ».
ترجمه: «خدا از هر کس و هر چیزی برتر است و همه در برابر عظمت و بزرگی او کوچک و حقیرند. خدا از هر چیزی برتر است. پاک و منزه خدایی است که او این مرکبها را به زیر فرمان ما درآورد وگرنه ما بر رام کردن و نگهداری آنها توانایی نداشتیم».
***
هنگام سکنی گزیدن در منزل جدید این دعا را بخواند:
«اَللّٰهُمَّ رَبِّ السَّمٰوٰاتِ السَّبْعِ ومٰا أٔظْلَلْنَ، والْأٔرْضِيْنَ السَّبْعِ ومٰا أٔقْلَلْنَ، ورَبِّ الشَّيٰاطِيْنِ ومٰا أٔظْلَلْنَ، ورَبِّ الرِّيٰاحِ ومٰا ذَرَيْنَ، أٔسْأٔلُكَ خَيْرَ هٰذِهِ الْقَرْيَةِ وخَيْرَ أٔهْلِهٰا وخَيْرَ مٰا فِيْهٰا وأٔعُوْذُ بِكَ مِنْ شَرِّهٰا وشَرِّ أٔهْلِهٰا وشَرِّ مٰا فِيْهٰا».
ترجمه: «خدایا ! ای پروردگار آسمانها و آنچه در سایۀ آسمانهاست، و ای پروردگار زمین و آنچه زمین در خود جای داده است. و ای پروردگار اهریمنان و شیطان‌ها و آنچه را که آنها گمراه کرده‌اند، و ای پروردگار بادها و آنچه را که آنها از گرد و خاک و قطره‌های باران بر گسترۀ هستی می‌پاشند، از تو می‌خواهم خیر و خوشی این شهر و خیر و خوشی مردم این شهر و خیر و خوشی آنچه در این شهر است. و پناه می‌برم به تو از شرّ این شهر و شرّ مردم این شهر، و شرّ آنچه در این شهر است».
تذکر دو نکته:
۱- اگر شخصی نتواند این دعاها را حفظ نماید، می‌تواند از کتاب آنها را بخواند، و اگر این نیز برایش ممکن نبود، می‌تواند مضمونی که در ترجمۀ آنها نوشته شده به زبان ادا نماید.
۲- در طول سفر حج، از صحبتهای بیهوده و لغو، پرهیز نماید، و حتی الامکان اوقات خود را به ذکر و یاد خدا و مطالعۀ کتابهای دینی که در آن اصلاح نفس و فکر آخرت و یادگیری مسائل حج باشد، بگذراند.
احرام به معنای نیت و قصد وارد شدن به ادای مناسک حج یا عمره، همراه با بیرون آوردن لباس عادی و پوشیدن لباس احرام و گفتن تلبیه (لبّیك اللّهم لبّیك) است.
کسی که احرام را آغاز می‌کند، قبل از هر چیز غسل کند و یا فقط وضو گیرد و به جز از دو تکه پارچه که یکی را دور کمر به پائین و دیگری را بر روی شانه‌هایش می‌اندازد، لباس دیگری نباید بر تن داشته باشد، و نباید عمامه بر سر کند و سرش را با چیزی بپوشاند و کفشهای معمولی را بیرون آورده و تنها از دمپایی ساده استفاده کند. و همچنین از پوشیدن لباسهای رنگی و نقش‌دار خودداری شود و زنان نقاب بر چهره نکنند.
پس از پوشیدن «ازار و رداء» (لباس احرام)، دو رکعت نماز نفل بخواند، و در رکعت اول بعد از سورۀ فاتحه، سورۀ «قل يا ايـها الكافرون»، و در رکعت دوم بعد از فاتحه، سورۀ «قل هو اللهُ احد» را بخواند.
بعد از خواندن دو رکعت نماز نفل، نیت احرام کند، اینطور که: اگر نیت تنها حج را، که به نام «حج مفرد» شناخته می‌شود، داشت بگوید:
«اَللّٰهُمَّ إِنِّيْ أُرِيْدُ الْحَجَّ، فَيَسِّرْهُ لِيْ وتَقَبَّلْهُ مِنِّيْ»
ترجمه: «پروردگارا ! من نیت حج خانه‌ات را دارم، پس آن را بر من سهل و آسان کرده و آن را از من بپذیر».
و اگر نیت حج و عمره را با هم داشت (که به «حج قران» یاد می‌شود) بگوید:
«اَللّٰهُمَّ إِنِّيْ أُرِيْدُ الْعُمْرَةَ والْحَجَّ، فَيَسِّرْ هُمٰا لِيْ وتَقَبَّلْهُمٰا مِنِّيْ».
ترجمه: «پروردگارا ! من نیت عمره و حج خانه‌ات را دارم، پس این کار را بر من آسان کرده و آن را مورد قبول درگاه خویش قرار بده».
و اگر نیت حج تمتّع را داشت، در هنگام احرام اول برای عمره چنین بگوید:
«اَللّٰهُمَّ إِنِّيْ أُرِيْدُ الْعُمْرَةَ فَيَسِّرْ هٰا لِيْ وتَقَبَّلْهٰا مِنِّيْ».
ترجمه: «پروردگارا ! عمره را اراده کرده‌ام، پس آن را بر من آسان بفرما و از من بپذیر».
و در هنگام احرام دوم به حج، در روز «ترویه» (روز هشتم ذوالحجۀ) بگوید:
«اَللّٰهُمَّ إِنِّيْ أُرِيْدُ الْحَجَّ، فَيَسِّرْهُ لِيْ وتَقَبَّلْهُ مِنِّيْ»
و اگر نیت تنها عمره را داشت، بگوید:
«اَللّٰهُمَّ إِنِّيْ أُرِيْدُ الْعُمْرَةَ، فَيَسِّرْهٰا لِيْ وتَقَبَّلْهٰا مِنِّيْ».
و پس از نیتِ هر کدام از مناسک چهار گانۀ بالا، باید حتماً «تلبیه» بگوید و حداقل تلبیه را سه بار با صدای نسبتاً بلند تکرار کند و اینچنین بگوید:
«لَبَّيْكَ اللّٰهُمَّ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ لٰا شَرِيْكَ لَكَ لَبَّيْكَ، إِنَّ الْحَمْدَ والنِّعْمَةَ لَكَ والْمُلْكَ، لٰا شَرِيْكَ لَكَ».
ترجمه: «پروردگارا ! اجابت فرمان تو نمودم، و پیوسته مُطیع و مُنقاد فرمان تو هستم، و در خدمت گزاری حاضرم، براستی تو از شریک و انباز، پاک و منزهی، و در واقع تمام ستایش‌ها و نعمت‌ها و پادشاهی‌ها و حکومت‌ها از آنِ توست. و کسی همتا و همگون و شبیه و همسنگ و شریک و انباز تو نیست».
و پس از خواندن «تلبیه»، بر رسول خدا جصلوات و درود بفرستد، و برای مقاصد خویش و تمام مسلمانان دعا بکند؛ و مستحب است که بعد از «تلبیه» این دعا را بخواند:
«اَللّٰهُمَّ أٔعِنِّيْ عَلٰي أٔدٰاءِ هٰذَا النُّسُكِ، وتَقَبَّلْهُ مِنِّيْ، واجْعَلْنِيْ مِنَ الَّذِيْنَ اسْتَجٰابُوْ لَكَ واٰمَنُوْا بِوَعْدِكَ واتَّبَعُوْا أٔمْرَكَ واجْعَلْنِيْ مِنْ وَفْدِكَ الَّذِيْنَ رَضِيْتَ عَنْهُمْ وأٔرْضَيْتَهُمْ وقَبِلْتَهُمْ.
اَللّٰهُمَّ إِنِّيْ أٔسْأٔلُكَ رِضٰاكَ والْجَنَّةَ، وأٔعُوْذُ بِكَ مِنْ غَضَبِكَ والنّٰارِ.
اَللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِيْ ولِوٰالِدَيَّ ولِجَمِيْعِ الْمُؤْمِنِيْنَ والْمُؤْمِنٰاتِ والْمُسْلِميْنَ والْمُسْلِمٰاتِ، اَلْأٔحْيٰاءِ مِنْهُمْ والْأٔمْوٰاتِ. رَبَّنٰا اٰتِنٰا فِي الدُّنْيٰا حَسَنَةً وفِيْ الْاٰخِرَةِ حَسَنَةً وقِنٰا عَذٰابَ النّٰارِ.
وَ صَلِّ اللّٰهُمَّ وسَلِّمْ عَليٰ سَيِّدِنٰا ونَبِيِّنٰا مُحَمَّدٍ وعَليٰ اٰلِهِ وأٔصْحٰابِهِ أٔجْمَعِيْنَ».
ترجمه: «پروردگارا ! مرا بر ادای این مناسک کمک و یاری کن و آن را از من بپذیر. و مرا از زمرۀ کسانی بگردان که فرمان تو را اجابت کرده و به وعدۀ تو ایمان آورده و از امر تو پیروی نموده است. و مرا از گروهی بگردان که از آنها راضی و خشنود شده‌ای و آنها را با نعمتهایت راضی گردانیدی و آنها را به درگاهت پذیرفته‌ای.
پروردگارا ! من از تو رضای تو را و بهشت تو را می‌خواهم، و از غضب و دوزخ تو، به تو پناه می‌برم. خداوندا ! مرا و پدر و مادر مرا و تمام مردان با ایمان و زنان با ایمان و مردان مسلمان و زنان مسلمان و زندگان و مردگان آنها را بیامرز.
پروردگارا ! در دنیا و آخرت به ما نیکی عطا فرما و سرای دنیا و آخرت ما را خوش و خرّم گردان و ما را از آتش دوزخ نگاهدار.
پروردگارا ! بر سرور و پیامبر ما حضرت محمد جو بر جملگی آل و اصحاب او، صلوات و درود بفرست».
یادآوری چند نکته:
۱- نیت به قلب واجب است و به زبان سنّت است، و اگر تنها به نیت قلبی اکتفا کرد، کفایت می‌کند.
۲- در بالا، نیت احرام به زبان عربی و ترجمۀ فارسی آن نوشته شده است، ولی اگر برای شخصی زبان عربی مشکل بود، می‌تواند مطلب آن را به زبان خود (هر زبانی که باشد) ادا نماید.
۳- لبّیک گفتن بسیار، در هر حالت مستحب است: در حالت ایستاده، نشسته، پیاده، سواره، خوابیده، در حال بی‌وضویی، جنابت، قاعدگی، هنگام تازه شدن حالت‌های زمانی و مکانی، مثل: آمدن شب و روز و سحرگاهان، هنگام جمع شدن دوستان و رفقاء، هنگام برخاستن و نشستن، هنگام بالا رفتن و پائین آمدن از جایی، هنگام سوار شدن و پیاده شدن، بعد از نمازها، در همۀ مساجد و... در تمام این حالات، تلبیه گفتن بسیار، مستحب و کاری پسندیده و شایسته است.
وقتی حاجی به حرم مکه رسید، مکرراً با صدای نسبتاً بلند «تلبیه» (لبيك اللهم لبيك...) بگوید و این دعا را بخواند:
«اَللّٰهُمَّ هٰذٰا حَرَمُكَ وأٔمْنُكَ، فَحَرِّمْنِيْ عَلَي النّٰارِ، وأٔمِّنِيْ مِنْ عَذٰابِكَ يَوْمَ تَبْعَثُ عِبٰادَكَ، واجْعَلْنِيْ مِنْ أٔوْلِيٰاءِكَ وأٔهْلِ طٰاعَتِكَ».
ترجمه: «پروردگارا ! این حرم تو و جای امن و امان توست، پس مرا بر دوزخ حرام گردان و مرا از عذاب و عقاب خویش در روزی که بندگانت را برمی‌انگیزانی در امان بدار، و مرا از دوستانت و از اهل طاعتت بگردان».
و این دعا را نیز می‌تواند بخواند:
«اَللّٰهُمَّ إِنَّ هٰذَا الْحَرَمَ حَرَمُكَ، والْبَلَدَ بَلَدُكَ، والْأٔمْنَ أٔمْنُكَ، والْعَبْدَ عَبْدُكَ، جِئْتُكَ مِنْ بِلٰادٍ بَعِيْدَةٍ بِذُنُوْبٍ كَثِيْرَةٍ، وأٔعْمٰالٍ سَيِّئَةٍ، أٔسْأٔلُكَ مَسْأٔلَةَ الْمُضْطَرِّيْنَ اِلَيْكَ، اَلْمُشْفِقِيْنَ مِنْ عَذٰابِكَ، أٔنْ تَسْتَقْبِلَنِيْ بِمَحْضِ عَفْوِكَ، وأٔنْ تُدْخِلَنِيْ فَسِيْحَ جَنَّتِكَ، جَنَّةَ النَّعِيْمِ.
اَللّٰهُمَّ إِنَّ هٰذٰا حَرَمُكَ وحَرَمُ رَسُوْلِكَ، فَحَرِّمْ لَحْمِيْ ودَمِيْ وعَظْمِيْ عَلَي النّٰارِ. أٔللّٰهُمَّ اٰمِنِّيْ مِنْ عَذٰابِكَ يَوْمَ تَبْعَثُ عِبٰادَكَ، أٔسْأٔلُكَ بِأٔنَّكَ أٔنْتَ اللهُ الَّذِيْ لٰا اِلٰهَ اِلّٰا أٔنْتَ الرَّحْمٰنُ الرَّحِيْمُ، أٔنْ تُصَلِّيْ وتُسَلِّمَ عَليٰ سَيِّدِنٰا ومَوْلٰانٰا مُحَمَّدٍ وعَلٰي اٰلِهِ تَسْلِيْمًا كَثِيْراً أبَداً».
ترجمه: «پروردگارا ! این سرزمین، حرم توست، و این شهر، شهر باشکوه و باعظمت توست، و امان حقیقی، همان امان توست، و بندۀ واقعی، همان بندۀ توست. به درگاهت از شهری دور و با کوله‌باری از گناهان زیاد و کردارهای ناشایست آمده‌ام؛ همچون درماندگان و واماندگان درگاهت و کسانی که از عذابت بیمناک‌اند، می‌خواهم تا مرا به لطف و بزرگواری‌ات بپذیری، و مرا در باغ و بوستانهای پرنعمت و فراخ بهشت داخل گردانی.
پروردگارا ! این حرم تو و حرم فرستاده‌ات (حضرت محمد ج) است، پس به برکت آن، گوشت و خونم را بر دوزخ حرام گردان. پروردگارا ! مرا از عذابت در روزی که بندگان را برمی‌انگیزانی در امان بدار، و از تو می‌خواهم تا بر سرور و آقای ما حضرت محمد جو جملگی آل و یارانش سلام و درود بی‌پایان نثار کنی، چرا که براستی تو همان ذات یکتا و یگانه‌ای که به جز تو معبودی به حق نیست، و براستی تو همان پروردگار بخشندۀ مهربان هستی».
تذکر: پس از این هر دعایی را که دوست دارد می‌تواند بکند و برای مقاصد خویش و در راستای هموار شدن مشکلات مادی و معنوی، دنیوی و اخروی، فردی و اجتماعی، سیاسی و نظامی، فرهنگی و اقتصادی، و عبادی و خانوادگی خویش و تمام مسلمانان جهان دعا کند.
***
وقتی که حاجی به مکۀ مکرمه داخل شد، و نظرش به کعبۀ مشرفه افتاد، این دعا را بخواند:
«اَللهُ اَكْبَرُ، اَللهُ اَكْبَرُ، اَللهُ اَكْبَرُ، لٰا اِلٰهَ اِلَّا اللهُ، لٰا اِلٰهَ اِلَّا اللهُ، لٰا اِلٰهَ اِلَّا اللهُ، لٰا اِلٰهَ اِلَّا اللهُ وَحْدَهُ لٰا شَرِيْكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ ولَهُ الْحَمْدُ، يُحْيِيْ ويُمِيْتُ وهُوَ عَليٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيْرٍ.
اَللّٰهُمَّ أٔنْتَ السَّلٰامُ ومِنْكَ السَّلٰامُ، حَيِّنٰا رَبَّنٰا بِالسَّلٰامِ. اَللّٰهُمَّ زِدْ هٰذٰا الْبَيْتَ تَشْرِيْفاً وتَعْظِيْماً وتَكْرِيْماً ومَهٰابَةً، وزِدْ مَنْ شَرَّفَهُ وكَرَّمَهُ مِمَّنْ حَجَّهُ أٔوِ اعْتَمَرَهُ تَشْرِيْفاً وتَكْرِيْماً وتَعْظِيْماً وبِرّ اً».
ترجمه: «خدا بزرگ است. خدا بزرگ است. خدا از همه چیز و همه کس بزرگتر و برتر است و همه در برابر عظمت و بزرگی او حقیر و کوچک‌اند. به جز الله معبودی به حق نیست. به جز الله معبودی به حق نیست. به جز الله معبودی به حق نیست. به جز الله معبودی دیگر نیست، او ذات یکتا و یگانه‌ای است که هیچ شریک و انباز و همبر و همسنگی برای او نیست، و تمام حاکمیت‌ها و مالکیت‌ها و ستایش و تعریف‌ها سزاوار اوست، می‌میراند و زنده می‌کند و او بر هر چیز توانا و چیره است.
خداوندا ! سلام تویی که از عیب و نقص پاکی، و سلامتی از طرف تو است. پروردگارا ! ما را با سلامتی از همۀ ناملایمات، گرامی بدار و زنده نگاهدار.
پروردگارا ! بر شرف و بزرگی، و کرامت و شکوه این خانه بیفزای، و بر شرف و کرامت و بزرگواری و نیکوکاری کسی که آن را شریف و گرامی داشت از کسانی که به نیت حج و عمرۀ آن آمده‌اند، بیفزای».
تذکر: پس از این، آنچه را که از خوبی‌های دنیا و آخرت می‌خواهد، دعا کند، زیرا این وقت، وقت قبول شدن دعا است.
پیامبر جمی‌فرماید: «تُفتح ابوابُ السماءِ ويُستجاب الدعاءُ في اربعةِ مواطنٍ: عند التقاء الصفوف في الجهاد، وعند نزول الغيث، وعند اِقامة الصلوة، وعند رؤية الكعبة» [طبرانی، معجم کبیر].
«در چهار جا درهای آسمان گشوده می‌شود، و دعا به اجابت می‌رسد: موقع به هم رسیدن صف مجاهدین و صف کفار در راه خدا، هنگام آمدن باران، هنگام اقامۀ نماز و هنگام دیدن خانۀ خدا».
***
هنگام دخول در مسجد الحرام از «باب السلام» که فعلاً به نام «باب بنی شیبه» مشهور است، وارد شود و با پای راست داخل شود و این دعا را بخواند:
«اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَليٰ مُحَمَّدٍ، اَللّٰهُمَّ اغْفِرْلِيْ وافْتَحْ لِيْ أٔبْوٰابَ رَحْمَتِكَ»
ترجمه: «پروردگارا ! بر محمدج صلوات و درود بفرست. خدایا ! مرا ببخش و دروازه‌های رحمت خویش را برایم بگشای».
می‌تواند این دعا را نیز بخواند:
«أٔعُوْذُ بِاللهِ الْعَظِيْمِ، ووَجْهِهِ الْكَرِيْمِ، وسُلْطٰانِهِ الْقَدِيْمِ مِنَ الشَّيْطٰانِ الرَّجِيْمِ، بِاسْمِ اللهِ والْحَمْدُ لِلّٰهِ والصَّلٰوةُ والسَّلٰامُ عَلٰي رَسُوْلِ اللهِ. اَللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِيْ ذُنُوْبِيْ وافْتَحْ لِيْ أٔبْوٰابَ رَحْمَتِكَ».
ترجمه: «پناه می‌برم به خداوند بزرگ و به وجه کریم و سلطان قدیم او از شیطان رانده شده (از رحمت خدا). به نام خدا. حمد و ستایش‌ها از آنِ خداست، و درود و سلام خدا بر رسول گرامی او باد. پروردگارا ! گناهانم را ببخش و درهای رحمتت را بر من بگشای».
***
شخص محرم در وقت طواف، نیت کند، چرا که نیت طواف فرض است، و اگر بدون نیت پیرامون خانۀ خدا دور بزند، طواف به شمار نمی‌آید. و نیت طواف را اینگونه بکند:
«اَللّٰهُمَّ إِنِّيْ أُرِيْدُ طَوٰافَ بَيْتِكَ الْحَرٰامَ، فَيَسِّرْهُ لِيْ وتَقَبَّلْهُ مِنِّيْ».
ترجمه: «پروردگارا ! من از روی صداقت و اخلاص و اعتقاد و عمل، ارادۀ طواف خانه‌ات را کرده‌ام، پس آن را برایم سهل و آسان گردان و از من بپذیر».
سپس رو به روی «حجر الاسود» ایستاده و دست‌ها را (به مانند تکبیر تحریمه) بلند کند و این دعا را بخواند:
«بِسْمِ اللهِ اَللهُ اَكْبَرُ، لٰا اِلٰهَ اِلَّا اللهُ واللهُ اَكْبَرُ ولِلّٰهِ الْحَمْدُ والصَّلٰوةُ والسَّلٰامُ عَلٰي رَسُولِ اللهِ. اَللّٰهُمَّ إِيْمٰاناً بِكَ وتَصْدِيْقاً بِكِتٰابِكَ ووَفٰاءً بِعَهْدِكَ وإِتِّبٰاعاً لِسُنَّةِ نَبِيِّكَ».
ترجمه: «به نام خدا. الله بزرگ است. غیر از الله هیچ معبود به حقی نیست. خدا بزرگ است، و همۀ ستایش‌ها از آنِ اوست. و درود و سلام بر فرستادۀ خدا (حضرت محمد ج) باد. پروردگارا ! از روی ایمان به تو، و تصدیق کتابت، و بر مبنای وفای به عهد تو، و براساس پیروی از سنّت پیامبرت، به طواف خانه‌ات مشغول می‌شوم، به امید آنکه طوافم را بپذیری و طاعتم را قبول فرمایی»!.
***
[1] طواف در لغت به معنای گرد چیزی دور زدن است. و در اصطلاح: هفت مرتبه دور زدن را به گرد خانۀ کعبه «طواف» می‌گویند و هر دور از آن هفت مرتبه را «شوط» می‌گویند. پس طواف خانۀ کعبه، هفت شوط است که از «حجر الاسود» شروع می‌شود و به «حجر الاسود» ختم می‌شود.
پس از نیت طواف، و بلند کردن دست‌ها و خواندن دعا، دست‌ها را رها کند، و اگر برایش میسر بود، بر «حجر الاسود» دست کشیده و آن را ببوسد، و اگر چنین میسر نبود، فقط به دست کشیدن بر آن اکتفاء نماید، و اگر این هم میسر نبود، در هر جای مسجد که قرار دارد، مقابل «حجر الاسود» ایستاده و با بلند کردن دست‌ها و گفتن «بِسْمِ اللهِ اَللهُ أٔكْبَرُ» اکتفاء نماید.
دعای شوط اول:
در شروع هر شوط از طواف، «حجر الاسود» را بوسه دهد، و اگر ازدحام حجّاج بود، از دور استلام کرده و دستهایش را به طرف «حجر الاسود» بلند کند و «بِسْمِ اللهِ اَللهُ أٔكْبَرُ ولِلّهِ الْحَمْدُ» را گفته، و شوط اول را شروع کند و این دعا را بخواند:
«سُبْحٰانَ اللهِ والْحَمْدُ لِلّٰهِ ولٰا اِلٰهَ اِلَّا اللهُ واللهُ اَكْبَرُ، ولٰا حَوْلَ ولٰا قُوَّةَ اِلّٰا بِاللهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيْمِ. والصَّلٰوةُ والسَّلٰامُ عَلٰي رَسُوْلِ اللهِ ج. اَللّٰهُمَّ اِيْمٰاناً بِكَ وتَصْدِيْقاً بِكِتٰابِكَ ووَفٰاءً بِعَهْدِكَ وإِتِّبٰاعاً لِسُنَّةِ نَبِيِّكَ وحَبِيْبِكَ مُحَمَّدٍ ج.
اَللّٰهُمَّ إِنِّيْ اَسْأٔلُكَ الْعَفْوَ والْعٰافِيَةَ والْمُعٰافٰاةَ الدٰائِمَةَ فِيْ الدِّيْنِ والدُّنْيٰا والْاٰخِرَةِ والْفَوْزَ بِالْجَنَّةِ والنَّجٰاةَ مِنَ النّٰارِ.
رَبَّنٰا اٰتِنٰا فِيْ الدُّنْيٰا حَسَنَةً، وفِيْ الْاٰخِرَةِ حَسَنَةً، وقِنٰا عَذابَ النّٰارِ وأٔدْخِلْنَا الْجَنَّةَ مَعَ الْأٔبْرٰارِ، بِرَحْمَتِكَ يٰا عَزِيْزُ يٰا غَفّٰارُ، يٰا رَبَّ الْعٰالَمِيْنَ».
ترجمه: «خداوند از تمام عیب و نقصها پاک و منزه است. و تمام تعریف‌ها و ستایش‌ها از آنِ خداوند است. و به جز او دیگر معبودی نیست و خدا از همه چیز و همه کس بزرگتر و برتر است. و ترک گناه و انجام عبادت به جز توفیق خداوند بزرگ و والا مرتبه میسر نیست. و درود و سلام بر فرستادۀ خدا (حضرت محمد ج).
پروردگارا ! از روی ایمان به تو و تصدیق کتابت، و از روی وفای به عهد تو و بر مبنای پیروی از سنّت پیامبرت، به طواف خانه‌ات مشغول می‌شوم، به امید این که طواف و طاعتم را بپذیری.
پروردگارا ! من از تو عفو و بخشش و سلامتی و تندرستی، و بخشش همیشگی و دائمی در دین و دنیا و آخرت می‌خواهم، و از تو رسیدن به بهشت، و نجات از آتش سوزان دوزخ را می‌طلبم. امید است که دعایم را بپذیری.
پروردگارا ! در دنیا و آخرت به ما نیکی عطا فرما و سرای دنیا و آخرت ما را خوش و خرّم گردان و ما را از عذاب آتش دوزخ محفوظ نگاهدار، و ما را در گروه نیکان، در بهشت داخل گردان ای خدای بسیار غالب، و ای خدای بسیار بخشنده، و ای پروردگار جهانیان».
تذکر دو نکته:
۱- دعای «رَبَّنٰا اٰتِنٰا فِيْ الدُّنْيٰا حَسَنَةً، وفِيْ الْاٰخِرَةِ حَسَنَةً، وقِنٰا عَذابَ النّٰارِ وأٔدْخِلْنَا الْجَنَّةَ مَعَ الْأٔبْرٰارِ، بِرَحْمَتِكَ يٰا عَزِيْزُ يٰا غَفّٰارُ، يٰا رَبَّ الْعٰالَمِيْنَ». در هر شوط هنگام طواف بین رکن «یمانی» [2]و رکن «حجرالاسود» خوانده شود.
۲- اگر شوط طواف پایان نیافت، و طواف کننده نیز دعای آن شوط را کامل کرده بود، در این صورت فرد طواف‌کننده می‌تواند که همان دعا را دو مرتبه بخواند. و نیز می‌تواند دعای دیگری بخواند، و نیز می‌تواند تا انجام بقیۀ شوط، به تسبیح و تهلیل و تکبیر مشغول شود.
دعای شوط دوم:
«اَللّٰهُمَّ إِنَّ هٰذٰا الْبَيْتَ بَيْتُكَ، والْحَرَمَ حَرَمُكَ، والْأٔمْنَ أٔمْنُكَ، والْعَبْدَ عَبْدُكَ، وأٔنَا عَبْدُكَ وإِبْنُ عَبْدِكَ، وهٰذٰا مَقٰامُ الْعٰائِذِ بِكَ مِنَ النّٰارِ، فَحَرِّمْ لُحُوْمَنٰا وبَشَرَتَنٰا عَلَي النّٰارِ.
اَللّٰهُمَّ حَبِّبْ إِلَيْنٰا الْإِيْمٰانَ وزَيِّنْهُ فِيْ قُلُوْبِنٰا، وكَرِّهْ إِلَيْنٰا الْكُفْرَ والْفُسُوْقَ والْعِصْيٰانَ واجْعَلْنٰا مِنَ الرّٰاشِدِيْنَ.
اَللّٰهُمَّ قِنِيْ عَذٰابَكَ يَوْمَ تَبْعَثُ عِبٰادَكَ. اَللّٰهُمَّ ارْزُقْنِيْ الْجَنَّةَ بِغَيْرِ حِسٰابٍ. اَللّٰهُمَّ رَبَّنٰا لٰا تَجْعَلْنٰا فِتْنَةً لِّلْقَوْمِ الظّٰالِمِيْنَ ونَجِّنٰا بِرَحْمَتِكَ مِنَ الْقَوْمِ الْكٰافِرِيْنَ.
رَبَّنٰا اٰتِنٰا فِيْ الدُّنْيٰا حَسَنَةً، وفِيْ الْاٰخِرَةِ حَسَنَةً، وقِنٰا عَذابَ النّٰارِ وأٔدْخِلْنَا الْجَنَّةَ مَعَ الْأٔبْرٰارِ، بِرَحْمَتِكَ يٰا عَزِيْزُ يٰا غَفّٰارُ، يٰا رَبَّ الْعٰالَمِيْنَ».
ترجمه: «پروردگارا ! براستی این خانه، خانۀ توست، و این حرم، حرم باشکوه و باعظمت توست، و امن و امانِ اینجا از جانب توست، و تمام بندگان، بندۀ توست. و من نیز بندۀ تو و فرزند بندۀ تو هستم و اینجا جایگاهی است که پناهندگان از آتش دوزخ به تو پناه می‌برند، پس گوشت و پوست ما را بر دوزخ حرام گردان و ما را از آن نجات ببخش.
پروردرگارا ! ایمان را در نظرمان گرامی دار و آن را در دلهایمان آراسته و مزین گردان و کفر و نافرمانی و گناه را در نظرمان زشت و ناپسند جلوه ده، و ما را از زمرۀ راهیابان و کامیابان قرار ده.
پروردگارا ! مرا از عذاب خود در روزی که بندگانت را در آن زنده می‌گردانی نجات بده. خدایا ! مرا بدون حساب و کتاب وارد بهشت پرنعمت بگردان.
پروردگارا ! ما را وسیلۀ آزمون و امتحان مردمان ستمکار، و آماج بلا و آزار کافرانِ بدکار مساز. و ما را با فضل و رحمت خود از دست مردمان کافر نجات بده.
پروردگارا ! در دنیا و آخرت به ما نیکی عطا فرما و سرای دنیا و آخرت ما را خوش و خرم گردان، و ما را از عذاب آتش دوزخ محفوظ نگاهدار، و ما را در گروه نیکان، در بهشت داخل گردان، ای خدای بسیار غالب، و ای خدای بسیار بخشنده، و ای پروردگار جهانیان»!.
تذکر: دعای «ربنا اتنا في الدنيا حسنةً...» در هر شوط هنگام طواف بین رکن «یمانی» و رکن «حجر الاسود» خوانده شود.
دعای شوط سوم:
«اَللّٰهُمَّ إِنِّيْ أٔعُوْذُ بِكَ مِنَ الشَّكِّ والشِّرْكِ والشِّقٰاقِ والنِّفٰاقِ وسُوْءِ الْأٔخْلٰاقِ وسُوْءِ الْمَنْظَرِ والْمُنْقَلَبِ فِيْ الْمٰالِ والْأٔهْلِ والْوَلَدِ. اَللّٰهُمَّ إِنِّيْ أٔسْأٔلُكَ رِضٰاكَ والْجَنَّةَ، وأٔعُوْذُ بِكَ مِنْ سَخَطِكَ والنّٰارِ،
اَللّٰهُمَّ إِنِّيْ أٔعُوْذُ بِكَ مِنْ فِتْنَةِ الْقَبْرِ وأٔعُوْذُ بِكَ مِنْ فِتْنَةِ الْمَحْيٰا والْمَمٰاتِ.
اَللّٰهُمَّ احْشُرْنِيْ تَحْتَ لِوٰاءِ سَيِّدِ الْمُرْسَلِيْنَ، سَيِّدِنٰا مُحَمَّدٍ جواسْقِنِيْ مِنْ حَوْضِهِ شَرْبَةً لٰا أٔظْمَأُ بَعْدَهٰا أٔبَداً.
رَبَّنٰا لٰا تُزِغْ قُلُوْبَنٰا بَعْدَ إِذْ هَدَيْتَنٰا، وَهَبْ لَنٰا مِنْ لَّدُنْكَ رَحْمَةً إِنَّكَ أٔنْتَ الْوَهّٰابُ.
رَبَّنٰا اٰتِنٰا فِيْ الدُّنْيٰا حَسَنَةً، وفِيْ الْاٰخِرَةِ حَسَنَةً، وقِنٰا عَذابَ النّٰارِ وأٔدْخِلْنَا الْجَنَّةَ مَعَ الْأٔبْرٰارِ، بِرَحْمَتِكَ يٰا عَزِيْزُ يٰا غَفّٰارُ، يٰا رَبَّ الْعٰالَمِيْنَ».
ترجمه: «پروردگارا ! من از شک و تردید، شرک و چند گانه پرستی، اختلاف و دوگانگی، نفاق و دورنگی، بداخلاقی و زشت‌خویی، دیدن بدی و بدسگالی، و تباهی و بر بادی مال و اهل و اولاد خود به تو پناه می‌برم.
پروردگارا ! من از تو رضایت و خشنودی تو و بهشت پرنعمت تو را می‌خواهم، و از خشم و گرفت تو و از آتش سوزان دوزخ تو، به تو پناه می‌برم.
پروردگارا ! به تو پناه می‌برم از عذاب قبر، و به تو پناه می‌برم از فتنه‌های ویرانگر زندگی و مرگ. پروردگارا ! مرا در زیر لوای سردار پیامبران حضرت محمد ج محشور بگردان، و مرا از حوض کوثر او آبی بنوشان که پس از نوشیدن آن هرگز تشنه نشوم.
پروردگارا ! دلهای ما را از راه حق منحرف مگردان بعد از آن که ما را حلاوت و شیرینی هدایت چشانده و به سوی حقیقت رهنمود نموده‌ای، و ازجانب خود رحمتی به ما عطا کن. بی‌گمان بخشایشگر واقعی تویی.
پروردگارا ! در دنیا و آخرت به ما نیکی عطا فرما و سرای دنیا و آخرت ما را خوش و خرم گردان، و ما را از عذاب آتش دوزخ محفوظ نگاهدار، و ما را در گروه نیکان، در بهشت داخل گردان، ای خدای بسیار غالب، و ای خدای بسیار بخشنده، و ای پروردگار جهانیان»!.
تذکر: دعای «ربنا اتنا في الدنيا حسنةً...» در هر شوط، هنگام طواف بین رکن «یمانی» و رکن «حجر الاسود» خوانده شود.
دعای شوط چهارم:
«اَللّٰهُمَّ اجْعَلْهُ حَجًّا مَّبْرُوْراً، وسَعْيًا مَّشْكُوْراً، وذَنْباً مَّغْفُوْراً، وعَمَلاً صٰالِحاً مَّقْبُوْلاً، وتِجٰارَةً لَنْ تَبُوْرَ، يٰا عٰالِمَ مٰا فِيْ الصُّدُوْرِ أٔخْرِجْنِيْ يٰا اَللهُ مِنَ الظُّلُمٰاتِ اِلَي النُّوْرِ.
اَللّٰهُمَّ اِنِّيْ اَسْأٔلُكَ مُوْجِبٰاتِ رَحْمَتِكَ، وعَزٰائِمَ مَغْفِرَتِكَ، والسَّلٰامَةَ مِنْ كُلِّ اِثْمٍ، والْغَنِيْمَةَ مِنْ كُلِّ بِرٍّ، والْفَوْزَ بِالْجَنَّةِ والنَّجٰاةَ مِنَ النّٰارِ.
رَبِّ قَنِّعْنِيْ بِمٰا رَزَقْتَنِيْ، وبٰارِكْ لِيْ فِيْمٰا اَعْطَيْتَنِيْ، وأخْلُفْ عَليٰ كُلِّ غٰائِبَةٍ لِيْ مِنْكَ بِخَيْرٍ.
اَللّٰهُمَّ رَبَّنٰا اٰتِنٰا مِنْ لَدُنْكَ رَحْمَةً، وهَيِّىءْ لَنٰا مِنْ اَمْرِنٰا رَشَداً.
رَبَّنٰا اٰتِنٰا فِيْ الدُّنْيٰا حَسَنَةً، وفِيْ الْاٰخِرَةِ حَسَنَةً، وقِنٰا عَذابَ النّٰارِ وأٔدْخِلْنَا الْجَنَّةَ مَعَ الْأٔبْرٰارِ، بِرَحْمَتِكَ يٰا عَزِيْزُ يٰا غَفّٰارُ، يٰا رَبَّ الْعٰالَمِيْنَ».
ترجمه: «پروردگارا ! این حج را، حج قبول شده، و این سعی و تلاش در راهت را، کوششی در خور سپاس و ستایش بگردان و آن را باعث آمرزیده شدن گناهان من بگردان، و هر عمل نیک مرا قبول بفرما، و چنین تجارتی بهره‌ام کن که هرگز نقصان و زیان نپذیرد. ای دانندۀ راز دلها!.
پروردگارا ! مرا از تاریکیهای مخوف و وحشتناک زندگی به سوی نور ایمان و معرفت و خداشناسی و خداباوری بیرون کن.
پروردگارا ! من از تو چیزهایی را می‌طلبم که موجب رحمت و سبب مغفرت تو گردند، و از تو می‌خواهم تا از گناهان محفوظ و مصونم داری، و در راستای اجرای نیکیها و انجام کارهای شایسته و بهره‌گیری از کارهای بایسته، رهنمودم کنی، و از تو می‌خواهم تا به بهشتم رسانی و از دوزخ نجاتم دهی.
پروردگارا ! به آنچه روزی‌ام دادی، قانعم گردان و در آن نعمت‌هایی که بهره‌ام ساختی برکت ده، و در هر زیان و نقصانی که به من رسیده، بهترین عوض از خیر و نیکی را به من عنایت فرما.
پروردگارا ! ما را از رحمت خود بهره‌مند، و راه نجاتی برایمان فراهم فرما. خداوندا ! در دنیا و آخرت به ما نیکی عطا فرما و سرای دنیا و آخرت ما را خوش و خرم گردان، و ما را از عذاب آتش دوزخ محفوظ نگاهدار. و ما را در گروه نیکان، در بهشت داخل گردان، ای خدای بسیار غالب، و ای خدای بسیار بخشنده، وای خدای جهانیان»!.
تذکر: دعای «ربنا اتنا فی الدنیا حسنةً...» در هر شوط، هنگام طواف بین رکن «یمانی» و رکن «حجر الاسود» خوانده شود.
دعای شوط پنجم:
«اَللّٰهُمَّ أٔظِلَّنِيْ تَحْتَ ظِلِّ عَرْشِكَ، يَوْمَ لٰا ظِلَّ اِلّٰا ظِلُّكَ، ولٰا بٰاقِيَ اِلّٰا وَجْهُكَ، واسْقِنِيْ مِنْ حَوْضِ نَبِيِّكَ سَيِّدِنٰا مُحَمَّدٍ جشَرْبَةً هَنِيْئَةً مَّرِيْئَةً لٰانَظْمَأُ بَعْدَهٰا أٔبَداً.
اَللّٰهُمَّ إِنِّيْ اَسْأٔلُكَ مِنْ خَيْرِ مٰا سَأٔلَكَ مِنْهُ عَبْدُكَ ونَبِيُّكَ سَيِّدِنٰا مُحَمَّدٍ ج، وأٔعُوْذُ بِكَ مِنْ شَرِّ مَا اسْتَعٰاذَكَ مِنْهُ عَبْدُكَ ونَبِيُّكَ سَيِّدِنٰا مُحَمَّدٍ ج.
اَللّٰهُمَّ إِنِّيْ أٔسْأٔلُكَ الْجَنَّةَ ونَعِيْمَهٰا ومٰا يُقَرِّبُنِيْ إِلَيْهٰا مِنْ قَوْلٍ أٔوْ فِعْلٍ أٔوْ عَمَلٍ وأٔعُوْذُ بِكَ مِنَ النّٰارِ ومٰا يُقَرِّبُنِيْ إِلَيْهٰا مِنْ قَوْلٍ أٔوْ فِعْلٍ أٔوْ عَمَلٍ.
اَللّٰهُمَّ رَبَّنٰا هَبْ لَنٰا مِنْ أٔزْوٰاجِنٰا وذُرِّيٰاتِنٰا قُرَّةَ أٔعْيُنٍ، واجْعَلْنٰا لِلْمُتَّقِيْنَ إِمٰاماً.
رَبَّنٰا اٰتِنٰا فِيْ الدُّنْيٰا حَسَنَةً، وفِيْ الْاٰخِرَةِ حَسَنَةً، وقِنٰا عَذابَ النّٰارِ وأٔدْخِلْنَا الْجَنَّةَ مَعَ الْأٔبْرٰارِ، بِرَحْمَتِكَ يٰا عَزِيْزُ يٰا غَفّٰارُ، يٰا رَبَّ الْعٰالَمِيْنَ».
ترجمه: «پروردگارا ! در آن روزی که جز سایۀ عرش تو، سایه‌ای دیگر نخواهد بود، و جز ذات تو دیگر کسی باقی نخواهد ماند، مرا در زیر سایۀ عرشت، سایه بده، و مرا در زیر چتر رحمتها و نعمتهای بی‌کران خویش پناه بده. و مرا از حوض پیامبرت (حوض کوثر) چنان شربتی گوارا و خوشایند و خوشمزه و خوش هضم بنوشان که بعد از آن هرگز تشنه نباشیم.
پروردگارا ! من از تو تمام آن خوبیهایی را می‌طلبم که پیش از من، پیامبرت حضرت محمد جاز تو درخواست فرموده است، و به تو پناه می‌برم از تمام آن بدیهایی که از آنها پیامبرت حضرت محمد ج به تو پناه گرفته است.
پروردگارا ! من از تو بهشت و نعمتهای زیبای آن را می‌خواهم، و از تو می‌طلبم آن چیزهایی که مرا به بهشت نزدیک بگرداند، از گفتارهای زیبا، و کردارهای شایسته و اعمال بایسته. و به تو پناه می‌برم از آتش سوزان دوزخ و آنچه مرا به دوزخ از گفتارهای نازیبا، و کردارهای ناشایست، و اعمال زشت نزدیک گرداند.
پروردگارا ! همسران و فرزندانی به ما عطا فرما که به سبب انجام طاعات و عبادات و دیگر کارهای پسندیده، مایۀ سرور ما و باعث روشنی چشمانمان گردند، و ما را پیشوای پرهیزگاران گردان.
خداوندا ! در دنیا و آخرت به ما نیکی عطا فرما و سرای دنیا و آخرت ما را خوش و خرم گردان، و ما را از عذاب آتش دوزخ محفوظ نگاهدار. و ما را در گروه نیکان، در بهشت داخل گردان، ای خدای بسیار غالب، و ای خدای بسیار بخشنده، و ای پروردگار جهانیان».
تذکر: دعای «ربنا اتنا في الدنيا حسنةً...» در هر شوط، هنگام طواف بین رکن «یمانی» و رکن «حجر الاسود» خوانده شود.
دعای شوط ششم:
«اَللّٰهُمَّ إِنَّ لَكَ عَلَيَّ حُقُوْقاً كَثِيْرةً فِيْمٰا بَيْنِيْ وبَيْنِكَ، وحُقُوْقًا كَثِيْرَةً فِيْمٰا بَيْنِيْ وبَيْنَ خَلْقِكَ.
اَللّٰهُمَّ مٰا كٰانَ لَكَ مِنْهٰا فَاغْفِرْهُ لِيْ، ومٰا كٰانَ لِخَلْقِكَ فَتَحَمَّلْهُ عَنِّيْ واغْنِنِيْ بِحَلٰالِكَ عَنْ حَرٰامِكَ وبِطٰاعَتِكَ عَنْ مَعْصِيَتِكَ، وبِفَضْلِكَ عَمَّنْ سِوٰاكَ، يٰا وٰاسِعَ الْمَغْفِرَةِ.
اَللّٰهُمَّ إِنَّ بَيْتَكَ عَظِيْمٌ، ووَجْهَكَ كَرِيْمٌ وأٔنْتَ يٰا أٔللهُ حَلِيْمٌ كَرِيْمٌ عَظِيْمٌ تُحِبُّ الْعَفْوَ فَاعْفُ عَنِّيْ.
رَبِّ أٔوْزِعْنِيْ أٔنْ أٔشْكُرَ نِعْمَتَكَ الَّتِيْ أٔنْعَمْتَ عَلَيَّ وعَليٰ وٰالِدَيَّ وأٔنْ أٔعْمَلَ صٰالِحاً تَرْضٰاهُ، إِنِّيْ تُبْتُ إِلَيْكَ، وإِنِّيْ مِنَ الْمُسْلِميْنَ.
رَبَّنٰا اٰتِنٰا فِيْ الدُّنْيٰا حَسَنَةً، وفِيْ الْاٰخِرَةِ حَسَنَةً، وقِنٰا عَذابَ النّٰارِ وأٔدْخِلْنَا الْجَنَّةَ مَعَ الْأٔبْرٰارِ، بِرَحْمَتِكَ يٰا عَزِيْزُ يٰا غَفّٰارُ، يٰا رَبَّ الْعٰالَمِيْنَ».
ترجمه: «پروردگارا ! براستی تو بر من حق بسیار داری که در میان من و تو هستند، و حقوق بسیار دیگری نیز هست که در میان من و مخلوقات تو است.
پروردگارا ! آنچه از این حقوق، حق تو است پس آنها را برای من ببخش که سخت محتاجم؛ و آنچه از این حقوق، حق مخلوقات تو است، پس آنها را از من بردار، و مرا به رزق و روزی حلال خویش، از حرام محفوظ و مصون بدار، و با طاعت و فرمانبرداری از خود، مرا از نافرمانی و عصیان خویش نجات بده، و با فضل و احسان خویش مرا از غیر خود بی‌نیاز بگردان. ای آنکه عفو و بخشش تو خیلی وسیع و گسترده و فراوان و فراگیر است.
پروردگارا ! بی‌شک خانۀ تو (کعبه) بسیار باشکوه و باعظمت است، و بی‌تردید ذات خو خیلی کریم و بزرگوار است و تو نیز ای الله! بسیار بردبار و بزرگوار و باعظمت هستی، و عفو و گذشت را دوست داری، پس از گناهان و تقصیرات من در گذر و مرا مورد عفو و بخشش کریمانه و بزرگوارانۀ خویش قرار بده.
پروردگارا ! به من توفیق عطا فرما تا شکر نعمتی را به جای آورم که به من و پدر و مادرم ارزانی داشته‌ای، و کارهای نیکویی را انجام دهم که می‌پسندی و مایۀ خشنودی تو است. من توبه می‌کنم و به سوی تو برمی‌گردم، و من از زمرۀ مسلمانان و تسلیم شدگان فرمان یزدانم.
پروردگارا ! در دنیا و آخرت به ما نیکی عطا فرما و سرای دنیا و آخرت ما را خوش و خرم گردان، و ما را از عذاب آتش دوزخ محفوظ نگاهدار، و ما را در گروه نیکان، در بهشت داخل گردان، ای خدای بسیار غالب، و ای خدای بسیار بخشنده، و ای پروردگار جهانیان»!.
تذکر:
دعای «ربنا اتنا في الدنيا حسنةً...» در هر شوط، هنگام طواف بین رکن «یمانی» و رکن «حجر الاسود» خوانده شود.
دعای شوط هفتم:
«اَللّٰهُمَّ إِنِّيْ أٔسْأٔلُكَ إِيْمٰانًا كٰامِلاً، ويَقِيْناً صٰادِقاً، ورِزْقاً وٰاسِعاً، وقَلْباً خٰاشِعاً، ولِسٰاناً ذٰاكِراً، وحَلٰالاً طَيِّباً، وتَوْبَةً نَصُوْحًا، وتَوْبَةً قَبْلَ الْمَوْتِ، ورٰاحَةً عِنْدَ الْمَوْتِ، ومَغْفِرَةً ورَحْمَةً بَعْدَ الْمَوْتِ، والْعَفْوَ عِنْدَ الْحِسٰابِ، والْفَوْزَ بِالْجَنَّةِ، والنَّجٰاةَ مِنَ النّٰارِ، بِرَحْمَتِكَ يٰا عَزِيْزُ يٰا غَفّٰارُ، يٰا اَرْحَمَ الرّٰاحِمِيْنَ.
رَبِّ زِدْنِيْ عِلْماً وأٔلْحِقْنِيْ بِالصّٰالِحِيْنَ. رَبَّنٰا لٰا تُؤٰاخِذْنٰا إِنْ نَسِيْنٰا أٔوْ أٔخْطَأْنٰا، رَبَّنٰا ولٰا تَحْمِلْ عَلَيْنٰا إِصْراً كَمٰا حَمَلْتَهُ عَلَي الَّذِيْنَ مِنْ قَبْلِنٰا، رَبَّنٰا ولٰا تُحَمِّلْنٰا مٰالٰا طٰاقَةَ لَنٰا بِهِ، واعْفُ عَنّا واغْفِرْ لَنٰا وارْحَمْنٰا أٔنْتَ مَوْلٰانٰا فَانْصُرْنٰا عَلَي الْقَوْمِ الْكٰافِرِيْنَ.
رَبَّنٰا اٰتِنٰا فِيْ الدُّنْيٰا حَسَنَةً، وفِيْ الْاٰخِرَةِ حَسَنَةً، وقِنٰا عَذابَ النّٰارِ وأٔدْخِلْنَا الْجَنَّةَ مَعَ الْأٔبْرٰارِ، بِرَحْمَتِكَ يٰا عَزِيْزُ يٰا غَفّٰارُ، يٰا رَبَّ الْعٰالَمِيْنَ».
ترجمه: «پروردگارا ! من از تو ایمان کامل، و یقین درست، و رزق و روزی فراوان و فراخ، و قلب ترسان و بیمناک از عذابت، و زبان ذکر کننده به یادت، و رزق و روزی حلال می‌طلبم. و نیز از تو، توفیق توبۀ خالص و توبه و برگشت از گناهان و معاصی پیش از مرگ، و آسایش و راحتی به وقت مرگ، و بخشش و رحمت بعد از مرگ می‌طلبم. و از تو گذشت و عفو به وقت حسابرسی، و رسیدن به بهشت و نجات از دوزخ را خواستارم. به حق رحمتت ای خدای چیره و غالب و ای خدای بسیار بخشنده و ای مهربانترین مهربانان!.
پروردگارا ! بر علم و دانشم بیفزای، و به صالحان و نیکان ملحقم گردان. پروردگارا ! اگر ما فراموش کردیم یا به خطا رفتیم، ما را بدان مگیر و مورد مؤاخذه و پرس و جو قرار مده،
پروردگارا ! بار سنگین تکالیف دشوار را بر دوش ما مگذار آن چنان که به خاطر گناه و طغیان بر دوش کسانی که پیش از ما بودند گذاشتی.
پروردگارا ! آنچه را که یارای آن را نداریم بر ما بار مکن و ما را به بلاها و محنتها گرفتار مساز و از ما در گذر و قلم عفو بر گناهانمان کش و ما را ببخشای و به ما رحم فرمای. تو یاور و سرور مایی، پس ما را بر گروه کافران پیروز گردان.
پروردگارا ! در دنیا و آخرت به ما نیکی عطا فرما و سرای دنیا و آخرت ما را خوش و خرم گردان، و ما را از عذاب آتش دوزخ محفوظ نگاهدار، و ما را در گروه نیکان، در بهشت داخل گردان، ای خدای بسیار غالب، و ای خدای بسیار بخشنده، و ای پروردگار جهانیان»!.
تذکر: دعای «رَبَّنٰا اٰتِنٰا فِيْ الدُّنْيٰا حَسَنَةً، وفِيْ الْاٰخِرَةِ حَسَنَةً، وقِنٰا عَذابَ النّٰارِ وأٔدْخِلْنَا الْجَنَّةَ مَعَ الْأٔبْرٰارِ، بِرَحْمَتِكَ يٰا عَزِيْزُ يٰا غَفّٰارُ، يٰا رَبَّ الْعٰالَمِيْنَ». در هر شوط، هنگام طواف بین رکن «یمانی» و رکن «حجر الاسود» خوانده شود.
[2] رکن یمانی: این رکن در زاویۀ جنوبی، تقریباً مقابل کشور یمن در جنوب شب جزیره عربستان قرار دارد و فاصلۀ آن تا رکن «حجر الاسود» ۵۲/۱۱ متر است. پیامبر جهمواره رکن یمانی را استلام می‌کرد چون بر پایۀ بنای ابراهیم ÷قرار دارد.
بعد از ختم طواف، بار دیگر به اِستلام «حجر الاسود» بپردازد، اینطور که اگر برایش مقدور بود از نزدیک بر «حجر الاسود» دست کشد و آن را ببوسد، و اگر چنین میسر نبود، فقط به دست کشیدن بر آن اکتفاء کند و اگر این هم میسر نبود، در هر جای مسجد که قرار دارد، مقابل «حجر الاسود» ایستاده و با بلند کردن دست‌ها و گفتن «بِسْمِ اللهِ اَللهُ اَكْبَرُ» اکتفاء نماید. سپس بعد از ختم طواف به مقام «حضرت ابراهیم» آمده و دو رکعت نماز واجب طواف بخواند، و چون از خواندن دو رکعت نماز واجب طواف فارغ شد، به آن چه از دعاها دوست دارد، دعا نماید، و دعایی که در این مورد آمده چنین است:
«اَللّٰهُمَّ أٔنَا عَبْدُكَ وإِبْنُ عَبْدِكَ، أٔتَيْتُكَ بِذُنُوْبٍ كَثِيْرَةٍ وأٔعْمٰالٍ سَيِّئَةٍ، وهٰذٰا مَقٰامُ الْعٰائِذِ بِكَ مِنَ النّٰارِ، فَاغْفِرْلِيْ إِنَّكَ أٔنْتَ الْغَفُورُ الرَّحِيْمُ».
ترجمه: «خدایا ! من بندۀ تو و فرزند بندۀ توام، همراه با کوله‌باری از گناهان زیاد و معاصی بزرگ و کردارهای بد و زشت به درگاهت آمده‌ام، و اینجا محل کسی است که به تو از آتش دوزخ پناه می‌برد، پس مرا بیامرز که براستی تو بسیار آمرزگار مهربانی».
پس از اینکه شخص محرم از طواف و از دو رکعت نماز واجب طواف در مقام ابراهیم ÷فارغ شد، در کنار مقام ابراهیم ÷، رو به دروازۀ خانۀ کعبه نماید و این دعا را در مقام ابراهیم ÷بخواند:
«اَللّٰهُمَّ إِنَّكَ تَعْلَمُ سِرِّيْ وعَلٰانِيَّتِيْ، فَاقْبِلْ مَعْذِرَتِيْ، وتَعْلَمُ حٰاجَتِيْ فَاعْطِنِيْ سُؤْلِيْ، وتَعْلَمُ مٰا فِيْ نَفْسِيْ فَاغْفِرْلِيْ ذُنُوْبِيْ فَإِنَّهُ لٰا يَغْفِرُ الذُّنُوْبَ إِلّٰا أٔنْتَ.
اَللّٰهُمَّ إِنِّيْ أٔسْأٔلُكَ إِيْمٰاناً يُّبٰاشِرُ قَلْبِيْ، ويَقِيْناً صٰادِقاً حَتّٰي أٔعْلَمَ أٔنَّهُ لٰايُصِيْبُنِيْ إِلّٰا مٰا كَتَبْتَ لِيْ ورِضيً مِنْكَ بِمٰا قَسَمْتَ لِيْ، أٔنْتَ وَلِيِّىْ فِي الدُّنْيٰا والْاٰخِرَةِ، تَوَفَّنِيْ مُسْلِماً وأٔلْحِقْنِيْ بِالصّالِحِيْنَ.
اَللّٰهُمَّ لٰا تَدَعْ لَنٰا فِيْ مَقٰامِنٰا هٰذٰا ذَنْباً إِلّٰا غَفَرْتَهُ، ولٰا هَمًّا إِلّٰا فَرَّجْتَهُ، ولٰا دَيْناً إِلّٰا قَضَيْتَهُ، ولٰا مَرِيْضاً إِلّٰا شَفَيْتَهُ، ولٰا ضٰالّاً إِلّٰا هَدَيْتَهُ، ولٰا حٰاجَةً مِنْ حَوٰائِجِ الدُّنْيٰا والْاٰخِرَةِ إِلّٰا قَضَيْتَهٰا ويَسَّرْتَهٰا يا رَبَّ الْعٰالَمِيْنَ.
اَللّٰهُمَّ يَسِّرْ أُمُوْرَنٰا، واشْرَحْ صُدُوْرَنٰا، ونَوِّرْ قُلُوْبَنٰا، واخْتِمْ بِالصّٰالِحٰاتِ أٔعْمٰالَنٰا. اَللّٰهُمَّ تَوَفَّنٰا مُسْلِميْنَ وأٔحْيِنٰا مُسْلِميْنَ، وأٔلْحِقْنٰا بِالصّٰالِحِيْنَ غَيْرَ خَزٰايٰا ولٰا مَفْتُوْنِيْنَ، بِرَحْمَتِكَ يٰا أٔرْحَمَ الرّٰاحِمِيْنَ».
ترجمه: «پروردگارا ! تو نهانیها و پنهانی‌ها و اسرار و رازها و نیات و عقاید مرا می‌دانی، از تمام آنها تقاضای گذشت می‌نمایم، پس عذرخواهی و تقاضای گذشت مرا بپذیر. پروردگارا ! تو نیازهای مختلف و گوناگون مرا می‌دانی، پس به نیازهایم پاسخ مثبت بده، و از حالات درونی من باخبری، پس گناهانم را ببخش. چرا که تنها تو هستی که گناهان را می‌بخشی و قلم عفو بر آنها می‌کشی.
پروردگارا ! من از تو ایمانی را می‌خواهم که در تار و پود قلبم عجین شود و از تو چنان یقین درست و صادقی می‌خواهم تا به وسیلۀ آن بدانم که هیچ چیزی به من نخواهد رسید مگر آنچه که در تقدیر و مکتوب ازلی من نوشته‌ای، و به من چنان یقین درستی عنایت فرما که به آنچه در قسمت من نوشته‌ای، راضی و خرسند گردم. پروردگارا ! تو سرپرست من در دنیا و آخرت هستی، و همۀ امور خود را به تو وامی‌گذارم و خویشتن را در پناه تو می‌دارم، مرا مسلمان بمیران و به صالحان ملحق گردان.
پروردگارا ! در این مکان پاک و مقدس، هیچ گناهی از من بر جای نگذار مگر آنکه آن را ببخشی، و هیچ پریشانی و غمی را باقی نگذار مگر آنکه آن را دور کنی، و هیچ قرضی را باقی نگذار مگر آنکه آن را از خزانۀ خویش اداء نمایی، و هیچ بیماری را باقی نگذار مگر آنکه او را شفاء دهی، و هیچ گمراهی را باقی نگذار، مگر آنکه او را هدایت دهی، و هیچ نیازی از نیازهای دنیا و آخرت را باقی نگذار مگر آنکه آن را برآورده سازی و انجامش را آسان فرمایی، ای پروردگار جهانیان.
خداوندا ! مشکلات و چالش‌های فرا روی زندگی ما را آسان بفرما و سینه‌های ما را با ایمان و یقین، فراخ و گشاده بگردان و دلهای ما را با اوامر و فرامین خویش نورانی بگردان، و فرجام تمام کارهای ما را ختم به خیر بگردان. پروردگارا ! ما را مسلمان بمیران و مسلمان زنده بگردان و به صالحان و انسان‌های نیک و شایستۀ خود، ملحق بگردان، و ما را از رسوایی‌ها و فتنه‌های دین و دنیا محفوظ بفرما. به حق رحمتت ای مهربانترین مهربانان».
[3] مقام ابراهیم ÷یکی از کهن‌ترین آثار موجود در مسجد الحرام است. رنگ این سنگ میان زردی و سرخی و با ابعاد ۳۸×۳۶ سانتی‌متر، به صورت مکعب است. در دوران «مهدی خلیفه عباسی» برای محافظت بیشتر، پائین و بخش بالای مقام را زراندود و در سال ۲۰۶ هجری قمری نیز مجدداً آن را مطلّا نمودند. بعدها مقصوره و بنایی بر فراز آن قرار دادند که البته مسیر طواف کنندگان را تنگ می‌کرد. لذا در ۱۳۸۷ ه . ق آن را در میان طوقی زرین قرار دادند و محفظه‌ای از جنس کریستال بر روی آن نصب کردند. این محفظه ۱۸ی و سرخی و با ابعاد ۳۸ در مسجد الحرام است. پس مرا بیامرز که براستی تو بسیار آمرزگار مهربانیرگاهت فارغ شد، ب×۱۳۰ سانتی متر (به جز پایه) ارتفاع دارد و قطر آن ۸۰ سانتی‌متر است. بر روی قالب، دو اثر پا، که به طور عمیق در سنگ فرو رفته، به عنوان جای پای ابراهیم ÷شناخته می‌شود. فاصله آن تا «حجر الاسود» ۵/۱۴ متر است. مقام ابراهیم، اکنون در ۱۳ متری کعبه قرار دارد.
مستحب است که چون شخص محرم از طواف و ادای نماز واجب طواف و دعا در مقام ابراهیم ÷فارغ می‌شود، (در صورت امکان و میسر بودن) به «مُلتَزَم» آمده و رخسار خویش را بر آن بنهد و با کمال خشوع و خضوع و با نهایت صداقت و اخلاص و اعتقاد و عمل اینگونه دعا نماید:
«اَللّٰهُمَّ يٰا رَبَّ الْبَيْتِ الْعَتِيْقِ! أٔعْتِقْ رِقٰابَنٰا ورِقٰابَ اٰبٰائِنٰا وأُمَّهٰاتِنٰا وإِخْوٰانِنٰا وأٔوْلٰادِنٰا مِنَ النّٰارِ، يٰا ذَالْجُوْدِ والْكَرَمِ والْفَضْلِ والْمَنِّ والْعَطٰاءِ والْإِحْسٰانِ!
اَللّٰهُمَّ أٔحْسِنْ عٰاقِبَتَنٰا فِيْ الْأُمُوْرِ كُلِّهٰا، وأٔجِرْنٰا مِنْ خِزْيِ الدُّنْيٰا وعَذٰابِ الْاٰخِرَةِ. اَللّٰهُمَّ إِنِّيْ عَبْدُكَ وإِبْنُ عَبْدِكَ، وٰاقِفٌ تَحْتَ بٰابِكَ، مُلْتَزِمٌ بِأٔعْتٰابِكَ، مُتَذَلِّلٌ بَيْنَ يَدَيْكَ، أٔرْجُوْا رَحْمَتَكَ، وأٔخْشيٰ عَذٰابَكَ، يٰا قَدِيْمَ الْإِحْسٰانِ!
اَللّٰهُمَّ إِنِّيْ أٔسْأٔلُكَ أٔنْ تَرْفَعَ ذِكْرِيْ، وتَضَعَ وِزْرِيْ، وتُصْلِحَ أٔمْرِيْ، وتُطَهِّرَ قَلْبِيْ، وتُنَوِّرَ لِيْ فِيْ قَبْرِيْ، وتَغْفِرَ لِيْ ذَنْبِيْ، وأٔسْأٔلُكَ الدَّرَجٰاتِ الْعُليٰ مِنَ الْجَنَّةِ يٰا رَبَّ الْعٰالَمِيْنَ!
اَللّٰهُمَّ إِنَّكَ دَعَوْتَ عِبٰادَكَ إِليٰ بَيْتِكَ الْحَرٰامَ، وقَدْ جِئْتُ طٰالِباً مَرْضٰاتِكَ أٔنْتَ مَنَنْتَ عَلَيَّ بِذٰلِكَ، فَاغْفِرْ لِيْ وارْحَمْنِيْ وعٰافِنِيْ واعْفُ عَنِّيْ إِنَّكَ عَليٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيْرٍ.
رَبِّ اجْعَلْنِيْ مُقِيْمَ الصَّلٰوةِ ومِنْ ذُرِّيَّتِيْ، رَبَّنٰا وتَقَبَّلْ دُعٰاءَ، رَبَّنَا اغْفِرْلِيْ ولِوٰالِدَيَّ ولِلْمُؤْمِنِيْنَ يَوْمَ يَقُوْمُ الْحِسٰابُ. رَبَّنَا تَقَبَّلْ مِنّٰا إِنَّكَ أٔنْتَ السَّمِيْعُ الْعَلِيْمُ وتُبْ عَلَيْنٰا إِنَّكَ أٔنْتَ التَّوّٰابُ الرَّحِيْمُ».
ترجمه: «پروردگارا ! ای صاحب خانۀ قدیمی و گرامی (کعبه)! گردن‌های ما و گردن‌های پدران و مادران و برادران و فرزندان ما را از آتش سوزان دوزخ آزاد بگردان. ای صاحب جود و سخاوت، و فضل و کرامت، و بخشش و مناعت، و احسان و عنایت!.
پروردگارا ! فرجام ما را در تمام کارها به خیر و خوبی بگردان و از رسوایی دنیا و آخرت ما را نجات بده. پروردگارا ! من بندۀ تو و فرزند بندۀ تو هستم که در زیر دروازۀ خانه‌ات ایستاده‌ام و خویشتن را به چهارچوب خانۀ تو چسبانده‌ام و در درگاه تو زاری و تضرع و گریه و فغان می‌کنم، رحمت بی‌کران تو را امید دارم، و از عذاب تو ترسان و نالان و حیران و ویلانم. ای خدایی که احسانت همیشه و پیوسته است!.
پروردگارا ! از تو می‌خواهم تا برایم نام نیک و ذکر خیر در میان آیندگان بر جای داری، و بار گناهان را از دوشم برداری، و کارهای مرا اصلاح و درست نمایی، و قلب مرا از شرک و چندگانه‌پرستی و کفر و زندقه و نفاق و دورنگی پاک داری و قبر مرا با ایمان و اعمال نیک، نورانی و تابناک گردانی، و گناهانم را ببخشایی. پروردگارا ! من از تو درجات والای بهشت را خواهانم، ای پروردگار جهانیان!.
پروردگارا ! خودت بندگانت را به سوی خانه‌ات فراخوانده‌ای، من نیز به حسب فرمان تو به سوی خانه‌ات آمده‌ام، به امید آنکه رضایت و خشنودی تو را به دست آورم. خدایا ! تو با این کار بر من احسان نموده‌ای، پس بزرگواری کن و مرا بیامرز و بر من رحم بفرما و از گناهان و تقصیرات من در گذر و مرا ببخش. بی‌شک تو بر هر چیز توانا هستی.
پروردگارا ! و مرا و کسانی از فرزندان مرا نمازگزار کن. پروردگارا ! دعا و نیایش مرا بپذیر. پروردگارا ! مرا و پدر و مادر مرا و تمام مؤمنان را بیامرز و ببخشای در آن روزی که حساب بر پا می‌شود و حسابرسی می‌گردد. پروردگارا ! این عمل را از ما بپذیر، بی‌گمان تو شنوا و دانا به گفتار و نیات ما هستی. و اگر نسیان و لغزشی از ما سر زده، بر ما ببخشای و دَرِ توبه را بر رویمان باز گذار، بی‌گمان تو بس توبه‌پذیر و مهربانی».
* * *
[4] به فاصلۀ میان «حجر الاسود» و دَرِ کعبه «مُلتزم» می‌گویند. در روایاتی نقل شده که هیچ بنده‌ای در این مکان التجاء و پناه نمی‌گیرد، جز آنکه خداوند حاجتش را برآورده می‌کند و چون پیامبر و صحابه، سر و صورت و دست و سینۀ خود را به این مکان می‌چسباندند و دعا می‌کردند، لذا به آن «مُلتزم» گفته‌اند.
بعد از «مُلتَزَم» به «حِجر اسماعیل ÷» آمده و در آنجا این دعا را بخواند:
«اَللّٰهُمَّ أٔنْتَ رَبِّيْ لٰا إِلٰهَ إِلّٰا أٔنْتَ، خَلَقْتَنِيْ وأٔنَا عَبْدُكَ، وأٔنَا عَلٰي عَهْدِكَ ووَعْدِكَ مَا اسْتَطَعْتُ، أٔعُوْذُ بِكَ مِنْ شَرِّ مٰا صَنَعْتُ، أٔبُوْءُلَكَ بِنِعْمَتِكَ عَلَيَّ، وأٔبُوْءُ بِذَنْبِيْ، فَاغْفِرْ لِيْ فَإِنَّهُ لٰا يَغْفِرُ الذُّنُوْبَ إِلّٰا أٔنْتَ.
اَللّٰهُمَّ إِنِّيْ أٔسْأٔلُكَ مِنْ خَيْرِ مٰا سَأٔلَكَ بِهِ عِبٰادُكَ الصّٰالِحُوْنَ، وأٔعُوْذُ بِكَ مِنْ شَرِّ مَا اسْتَعٰاذَكَ مِنْهُ عِبٰادُكَ الصّٰالِحُوْنَ.
اَللّٰهُمَّ بِأٔسْمٰائِكَ الْحُسْنيٰ، وصِفٰاتِكَ الْعُلْيٰا، طَهِّرْ قُلُوْبَنٰا مِنْ كُلِّ وَصْفٍ يُّبٰاعِدُنٰا عَنْ مُشٰاهِدَتِكَ ومَحَبَّتِكَ، وأٔمِتْنٰا عَلَي السُّنَّةِ والْجَمٰاعَةِ والشَّوْقِ إِليٰ لِقٰائِكَ يٰا ذَالْجَلٰالِ والْإِكْرٰامِ.
اَللّٰهُمَّ نَوِّرْ بِالْعِلْمِ قَلْبِيْ، واسْتَعْمِلْ بِطٰاعَتِكَ بَدَنِيْ، وخَلِّصْ مِنَ الْفِتَنِ سِرِّيْ، وأشْغِلْ بِالْإِعْتِبٰارِ فِكْرِيْ، وقِنِيْ شَرَّ وسٰاوِسِ الشَّيْطٰانِ وأٔجِرْنِيْ مِنْهُ يٰا رَحْمٰنُ، حَتّٰي لٰايَكُوْنَ لَهُ سُلْطٰانٌ.
رَبَّنٰا إِنَّنٰا اٰمَنّٰا، فَاغْفِرْ لَنٰا ذُنُوْبَنٰا، وقِنٰا عَذٰابَ النّٰارِ. رَبَّنٰا واٰتِنٰا مٰا وَعَدْتَّنٰا عَليٰ رُسُلِكَ ولٰا تُخْزِنٰا يَوْمَ الْقِيٰامَةِ، إِنَّكَ لٰا تُخْلِفُ الْمِيْعٰادَ. بِرَحْمَتِكَ يٰا أٔرْحَمَ الرّٰاحِمِيْنَ».
ترجمه: «بار خدایا ! تو پروردگار من هستی که هیچ معبودی جز تو نیست. تو مرا آفریدی و من بندۀ توام، و تا زمانی که قدرت و توانی داشته باشم، بر عهد و پیمان تو، پایدار و ثابت قدم خواهم بود، و از شر و بدی آنچه انجام داده‌ام، به تو پناه می‌برم. خدایا ! به خاطر نعمت‌هایی که تو به من ارزانی فرموده‌ای به سوی تو برمی‌گردم، و از گناهان خویش، توبه و استغفار می‌کنم، پس مرا ببخش که سخت محتاجم؛ بی‌شک تنها تو هستی که گناهان را می‌بخشی و آنها را محو می‌فرمایی و قلم عفو بر آنها می‌کشی.
پروردگارا ! من از تو بهترین چیزهایی را می‌خواهم که از تو بندگان نیک و بزرگوارت خواسته‌اند، و به تو پناه می‌برم از شر تمام آن چیزهایی که بندگان نیک تو از آنها به تو پناه برده‌اند. پروردگارا ! به حق اسمای حُسنی و نامهای زیبا و صفات والایت، قلب مرا از آنچه ما را از ملاقات و محبت تو دور می‌گرداند، پاک و پاکیزه گردان، و ما را بر مکتب سنت و جماعت، و شوق به ملاقات خویش بمیران، ای پروردگار بزرگوار و گرامی!.
پروردگارا ! قلبم را با علم و دانش منوّر گردان و بدنم را در راه اطاعت و فرمانبرداری خویش به کار گیر، و درونم را از فتنه‌ها و امراضِ درونی پاکیزه دار، و فکرم را به عبرت گرفتن از دیگران مشغول دار، و مرا از وسوسه‌ها و افکار نامطلوب شیطانی محفوظ دار، و مرا از شر شیطان به خودت پناه ده، ای خدای بخشنده و بزرگوار! تا هیچ گونه تسلطی بر من نداشته باشد.
پروردگارا ! ما ایمان آورده‌ایم، پس گناهان ما را ببخش و ما را از آتش دوزخ بدور دار. پروردگارا ! آنچه را که بر زبان پیامبران خود به ما وعده داده‌ای از قبیل: پیروزی دنیا و نعمت آخرت، به ما عطا کن و در روز رستاخیز ما را با درآوردن به دوزخ، خوار و زبون مگردان، بی‌گمان تو وعده خلافی نخواهی کرد. به حق رحمتت ای مهربانترین مهربانان».
* * *
[5] «حِجر اسماعیل ÷» میان رکن شمالی و رکن شمالی و رکن غربی کعبه قرار دارد. «حِجر» به معنای پناه و دامن است و از این رو به اسماعیل ÷منسوب کرده‌اند که وقتی دیوارهای کعبه برافراشته شد، او برای پناه بردن از گرمای خورشید، در سایه و کنار این دیوار می‌نشست، و یا این که سایبانی کنار آن برای خود می‌ساخت و در آن پناه می‌گرفت. «حِجر» که اکنون با نیم دایره‌ای کوتاه محصور شده است، دارای دیواری به ارتفاع ۳۲/۱ متر و پهنای ۵/۱ متر و با دو دَرِ شرقی و غربی است. طول آن از دیوار کعبه (زیر ناودان طلا) تا دیوار حِجر، حدود ۸۰/۶ متر و عرض آن میان دو در شرقی و غربی ۷۷/۸ متر است. از این مقدار سه متر آن، که از دیوار کعبه آغاز می‌شود، در طول، جزو کعبه و بنای اصلی است.
برای شخص محرم مستحب است که بعد از خواندن دو رکعت نماز طواف در مقام ابراهیم، و خواندن دعا در «مقام ابراهیم» و «مُلتزم» و «حِجر اسماعیل» به کنار زمزم رفته، و از آب زمزم به مقدار کافی نوشیده و این دعا را بخواند:
«اَللّٰهُمَّ إِنِّيْ أٔسْأٔلُكَ عِلْماً نٰافِعاً ورِزْقاً وٰاسِعاً، وشِفٰاءً مِّنْ كُلِّ دٰاءٍ وسُقْمٍ، بِرَحْمَتِكَ يٰا أٔرْحَمَ الرّٰاحِمِيْنَ».
ترجمه: «پروردگارا ! من از تو علم نافع و سودمند، و رزق و روزی فراخ، و شفاء و بهبودی از هر بیماری و مرضی را خواهانم».
* * *
بعد از انجام طواف، شخص حاجی و یا عمره کننده باید بین صفا و مروه سعی نماید، از این رو بر بالای صفا رفته تا بیت الله در نظر آید، سپس متوجه قبله شده و نیت سعی میان صفا و مروه را اینگونه بکند:
اگر احرام به حج بسته بود اینگونه برای سعی نیت کند:
«اَللّٰهُمَّ إِنِّيْ أُرِيْدُ أٔنْ أٔسْعٰي مٰا بَيْنَ الصَّفٰا والْمَرْوَةِ سَبْعَةَ أٔشْوٰاطٍ سَعْيَ الْحَجِّ لِلّٰهِ عَزَّ وجَلَّ، فَيَسِّرْهُ لِيْ وتَقَبَّلْهُ مِنِّيْ، أٔبْدَأُ بِمٰا بَدَأٔ اللهُ ورَسُوْلُهُ، «إِنَّ الصَّفٰا والْمَرْوَةَ مِنْ شَعٰائِرِ اللهِ فَمَنْ حَجَّ الْبَيْتَ أٔوِ اعْتَمَرَ فَلٰا جُنٰاحَ عَلَيْهِ أٔنْ يَّطَّوَّفَ بِهِمٰا ومَنْ تَطَوَّعَ خَيْراً فَإِنَّ اللهَ شٰاكِرٌ عَلِيْمٌ».
ترجمه: «پروردگارا ! من ارادۀ سعی هفت شوط را در میان صفا و مروه برای خداوند عز و جل کرده‌ام، پس آن را برای من آسان بگردان و از من قبول بفرما. به آن چیزی شروع می‌کنم که خدا و رسول بدان شروع کرده‌اند (یعنی نخست سعی به صفا، و سپس سعی به مروه)، «بی‌گمان دو کوه صفا و مروه از نشانه‌های خدا و عبادات خدا هستند. پس هر که می‌خواهد فریضۀ حج بیت الله الحرام یا عمره را به جای آورد، بر او گناهی نخواهد بود که میان آن دو کوه را بارها طی کند و سعی میان صفا و مروه را به جای آورد. هر که به دلخواه کار نیکی را انجام دهد و بیش از واجبات، به طاعت و عبادت پردازد، خدا پاداش او را می‌دهد، چه بی‌گمان خدا سپاسگذار و آگاه از اعمال و نیات عبادت‌کنندگان است».
و اگر احرام به عمره بسته بود، اینگونه برای سعی، نیت کند:
«اَللّٰهُمَّ إِنِّيْ أُرِيْدُ أٔنْ أٔسْعٰي مٰا بَيْنَ الصَّفٰا والْمَروَةِ سَبْعَةَ أٔشْوٰاطٍ سَعْيَ الْعُمْرَةِ لِلّٰهِ عَزَّ وجَلَّ، فَيَسِّرْهُ لِيْ وتَقَبَّلْهُ مِنِّيْ، أٔبْدَأُ بِمٰا بَدَأٔ اللهُ ورَسُوْلُهُ، «إِنَّ الصَّفٰا والْمَرْوَةَ مِنْ شَعٰائِرِ اللهِ، فَمَنْ حَجَّ الْبَيْتَ أٔوِ اعْتَمَرَ فَلٰا جُنٰاحَ عَلَيْهِ أٔنْ يَّطَّوَّفَ بِهِمٰا ومَنْ تَطَوَّعَ خَيْرًا فَإِنَّ اللهَ شٰاكِرٌ عَلِيْمٌ».
(ترجمه‌اش گذشت. در احرام به حج «سعی الحج» بگوید. و در احرام به عمره «سعی العمرۀ» بگوید).
تذکر: این نیت را در دل کردن کافی است، اما به زبان گفتن بهتر است.
* * *
سنت است که شخص محرم، ایستادن خود را بر «صفا» طولانی کند و رو به قبله بایستد و تکبیر (اللهُ اَكْبَرُ اللهُ اَكْبَرُ اللهُ اَكْبَرُ و لِلّهِ الْحَمْدُ) بگوید و اینگونه دعا کند:
«اَللهُ اَكْبَرُ اَللهُ اَكْبَرُ، اَللهُ اَكْبَرُ ولِلّٰهِ الْحَمْدُ، اَللهُ اَكْبَرُ عَلٰي مٰا هَدٰانٰا، والْحَمْدُ لِلّٰهِ عَلٰي مٰا أٔوْلٰانٰا، لٰا إِلٰهَ إِلَّا اللهُ وَحْدَهُ لٰا شَرِيْكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ ولَهُ الْحَمْدُ، يُحْيِيْ ويُمِيْتُ، بِيَدِهِ الْخَيْرُ وهُوَ عَليٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيْرٍ.
لٰا إِلٰهَ إِلَّا اللهُ، أٔنْجَزَ وَعْدَهُ، ونَصَرَ عَبْدَهُ، وهَزَمَ الْأٔحْزٰابَ وَحْدَهُ؛ لٰا إِلٰهَ إِلَّا اللهُ ولٰا نَعْبُدُ إِلّٰا إِيّٰاهُ، مُخْلِصِيْنَ لَهُ الدِّيْنَ ولَوْ كَرِهَ الْكٰافِرُوْنَ.
اَللّٰهُمَّ أٔنْتَ قُلْتَ: «أُدْعُوْنِيْ أٔسْتَجِبْ لَكُمْ» وإِنَّكَ لٰا تُخْلِفُ الْمِيْعٰادَ، وإِنِّيْ أٔسْأٔلُكَ كَمٰا هَدَيْتَنِيْ لِلْإِسْلٰامِ أٔنْ لّٰا تَنْزِعَهُ مِنِّيْ حَتّٰي تَتَوَفّٰانِيْ وأٔنَا مُسْلِمٌ. سُبْحٰانَ اللهِ والْحَمْدُ لِلّٰهِ ولٰا إِلٰهَ إِلَّا اللهُ واللهُ اَكْبَرُ ولٰا حَوْلَ ولٰا قُوَّةَ إِلّٰا بِاللهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيْمِ.
اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَليٰ سَيِّدِنٰا ونَبِيِّنٰا مُحَمَّدٍ جوعَليٰ اٰلِهِ وأٔصْحٰابِهِ وأٔتْبٰاعِهِ أٔجْمَعِيْنَ إِليٰ يَوْمِ الدِّيْنَ. اَللّٰهُمَّ اغْفِرْلِيْ ولِوٰالِدَيَّ ولِمَشٰايِخِيْ ولِلْمُسْلِمِيْنَ أٔجْمَعِيْنَ. بِرَحْمَتِكَ يٰا أٔرْحَمَ الرّٰاحِمِيْنَ».
ترجمه: «خدا بزرگتر و برتر از هر چیز و هر کسی است که به تصور آید، و همه در برابر بزرگی و عظمت او کوچک و حقیراند. و تمام ستایش‌ها و سپاسها از آنِ خداست. خدا برتر از همه چیز و همه کس است و از عظمت و بزرگی اوست که ما را به راه راست رهنمون ساخت. و ستایش‌ها برای اوست در برابر آنچه که به ما عطا فرموده است. و هیچ معبودی جز الله نیست، و او یکتای بی‌همتا است که شریکی ندارد. مالکیت مطلق و حاکمیت همه جانبه، و تمام ستایش‌ها و سپاسها از آنِ اوست، که زنده می‌کند و می‌میراند و خیر و خوبی در قدرت اوست و او بر همه چیز تواناست.
هیچ معبودی به حق جز الله نیست، و اوست که وعده‌اش را به پیامبرش عملی کرد، و در جنگ‌ها یاری‌اش داد و بر کافران و گروه‌های کفر پیشه و اسلام ستیز، پیروزش گرداند و به تنهایی همۀ آنان را شکست داد و خوار و زبونشان ساخت. هیچ معبودی به حق جز الله نیست، و ما فقط او را عبادت و بندگی می‌کنیم، و پرستش خود را از هر گونه شائبۀ کفر و شرک و ریا، پالوده و زدوده می‌سازیم و خاصّ او تعالی می‌کنیم، هر چند کافران دوست نداشته باشند.
پروردگارا ! خودت فرمودی: «رفع نیازمندی‌ها و حل مشکلات خود را از من بخواهید، تا آن را اجابت کنم» و بی‌شک تو خلاف وعده نمی‌کنی، از این رو از تو می‌خواهم چنانکه مرا به اسلام هدایت و رهنمون ساختی، در ادامه، آن را از من نگیری، تا این که روزی که زندگی را بدرود می‌گویم و چهره در نقاب خاک می‌کشم، مسلمان باشم و عاقبتم با اسلام و ایمان باشد.
الله پاک است و تمام تعریف‌ها لایق اوست، و به جز او دیگر معبودی به حق نیست، و او از همه چیز و همه کس بزرگتر و برتر است. رستگاری از گناه، و قدرت بر عبادت، بدون توفیق او که بسیار بلند مرتبه و باعظمت است، میسّر نیست.
خدایا بر سرور و پیامبر ما حضرت محمد ج درود و سلام بفرست، و بر تمام اولاد و اصحاب و پیروان او تا روز قیامت نیز درود و سلام بفرست. خدایا ! مرا و پدر و مادر مرا و اساتید مرا و تمام مسلمانان را بیامرز. به حق رحمتت ای مهربانترین مهربانان».
و عبدالله بن عمر سدر بالای صفا این دعا را می‌خواند:
«اَللّٰهُمَّ اعْصِمْنٰا بِدِيْنِكَ وطَوٰاعِيَتِكَ وطَوٰاعِيَةِ رَسُوْلِكَ، وجَنِّبْنٰا حُدُوْدَكَ، اَللّٰهُمَّ اجْعَلْنٰا نُحِبُّكَ ونُحِبُّ مَلٰائِكَتَكَ وأٔنْبِيٰاءَكَ ورُسُلَكَ، ونُحِبُّ عِبٰادَكَ الصّٰالِحِيْنَ، اَللّٰهُمَّ حَبِّبْنٰا إِلَيْكَ وإِليٰ أٔنْبِيٰاءِكَ ورُسُلِكَ وإِليٰ عِبٰادِكَ الصّٰالِحِيْنَ،
اَللّٰهُمَّ يَسِّرْنٰا لِلْيُسْريٰ، وجَنِّبْنَا الْعُسْريٰ، واغْفِرْ لَنٰا فِيْ الْاٰخِرَةِ والْأُوْليٰ، واجْعَلْنٰا مِنْ أٔئِمَّةِ الْمُتَّقِيْنَ».
ترجمه: «خدایا ! ما را به وسیلۀ دین و طاعت خویش، و پیروی از پیامبر گرامی‌ات، حفظ بفرما، و ما را از تجاوز و تعدّی از حدودت دور بدار. پروردگارا ! ما را به گونه‌ای گردان که تو را و فرشتگانت و پیرامبرانت و فرستادگانت و بندگان نیکوکارت را دوست بداریم. خدایا ! ما را نزد خودت، فرشتگانت، پیامبرانت، فرستادگانت، و بندگان نیکوکارت محبوب بگردان.
خدایا ! ما را برای بهشت آماده ساز، و از دوزخ دورمان گردان، و ما را در آخرت و دنیا بیامرز، و ما را از پیشوایانِ پرهیزگاران بگردان».
تذکر: بر مروه نیز همین دعاها را بخواند. و اگر خواست می‌تواند برای دیگر مقاصد خویش نیز در بالای صفا و مروه دعا کند.
بعد از خواندن دعا در بالای صفا، شروع به سعی میان صفا و مروه کند، و در هر شوط دعاهای ذیل را بخواند:
دعای شوط اول (در سعی از صفا به طرف مروه):
«اَللهُ أٔكْبَرُ، اَللهُ أٔكْبَرُ، اَللهُ أٔكْبَرُ، اَللهُ أٔكْبَرُ كَبِيْراً والْحَمْدُ لِلّٰهِ كَثِيْراً وسُبْحٰانَ اللهِ الْعَظِيْمِ وبِحَمْدِهِ الْكَرِيْمِ بُكْرَةً وأٔصِيْلاً، ومِنَ اللَّيْلِ فَاسْجُدْ لَهُ وسَبِّحْهُ لَيْلاً طَوِيْلاً.
لٰا إِلٰهَ إِلَّا اللهُ وَحْدَهُ، أٔنْجَزَ وَعْدَهُ، ونَصَرَ عَبْدَهُ، وهَزَمَ الْأٔحْزٰابَ وَحْدَهُ؛ لٰا شَيْءَ قَبْلَهُ ولٰا بَعْدَهُ، يُحْيِيْ ويُمِيْتُ وهُوَ حَيٌّ دٰائِماً لٰا يَمُوْتُ ولٰا يَفُوْتُ أٔبَداً، بِيَدِهِ الْخَيْرُ وإِلَيْهِ الْمَصِيْرُ وهُوَ عَليٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيْرٍ.
«رَبِّ اغْفِرْ وارْحَمْ، واعْفُ وتَكَرَّمْ وتَجٰاوَزْ عَمّا تَعْلَمْ، إِنَّكَ تَعْلَمُ مٰا لٰا نَعْلَمُ، إِنَّكَ أٔنْتَ اللهُ الْأٔعَزُّ الْأٔكْرَمُ» [6].
رَبَّنٰا نَجِّنٰا مِنَ النّٰارِ سٰالِمِيْنَ غٰانِمِيْنَ فَرِحِيْنَ مُسْتَبْشِرِيْنَ، مَعَ عِبٰادِكَ الصّٰالِحِيْنَ، مَعَ الَّذِيْنَ أٔنْعَمَ اللهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيِّيْنَ والصِّدِّيْقِيْنَ والشُّهَدٰاءِ والصّٰالِحِيْنَ وحَسُنَ أُوْلٰئِكَ رَفِِيْقاً، ذٰالِكَ الْفَضْلُ مِنَ اللهِ وكَفيٰ بِاللهِ عَلِيْماً.
لٰا إِلٰهَ إِلَّا اللهُ حَقّاً حَقّاً، لٰا إِلٰهَ إِلَّا اللهُ تَعَبُّداً ورِقّاً، لٰا إِلٰهَ إِلَّا اللهُ ولٰا نَعْبُدُ إِلّٰا إيّٰاهُ مُخْلِصِيْنَ لَهُ الدِّيْنَ ولَوْكَرِهَ الْكٰافِرُوْنَ.
«إِنَّ الصَّفٰا والْمَرْوَةَ مِنْ شَعٰائِرِ اللهِ فَمَنْ حَجَّ الْبَيْتَ أٔوِ اعْتَمَرَ فَلٰا جُنٰاحَ عَلَيْهِ أٔنْ يَّطَّوَّفَ بِهِمٰا ومَنْ تَطَوَّعَ خَيْرَاً فَإِنَّ اللهَ شٰاكِرٌ عَلِيْمٌ» [7].
ترجمه: «خدا از همه چیز و همه کس بزرگتر و برتر است، و همه در برابر بزرگی او کوچک و حقیراند. و ستایش فقط لایق ذات اوست، آن هم ستایشی زیاد. و تسبیح و تقدیس خدایی را سزاست که بزرگ و باعظمت است؛ و ما نیز در همه وقت و در همه حال به وقت بامدادان و شامگاهان به پاکی و تسبیح او مشغولیم. و شبانگاهان برای خدا سجده و کرنش می‌بریم و در شب او را تسبیح و تقدیس می‌نمائیم.
معبودی به حق جز الله نیست که یکتایی بی‌همتا است و شریک و انبازی ندارد. او وعده‌اش را به پیامبرش عملی کرد و او را یاری داد و او را بر کافران و گروه‌های کفر پیشه و اسلام‌ستیز پیروز گردانید و به تنهایی همۀ آنان را شکست داد.
هیچ چیز و هیچ کسی نه پیش از او بوده و نه بعد از او می‌ماند، زنده می‌کند و می‌میراند. و او زندۀ جاوید و باقی پایدار است که هرگز نمی‌میرد و فنا نمی‌پذیرد. خیر و خوبی در قدرت اوست و برگشت همه به سوی اوست و او بر همه چیز تواناست.
«پروردگارا ! مرا بیامرز و رحمت خویش را شامل حال من گردان و از سر تقصیرات و گناهان من که خود به آنها دانایی درگذر، چرا که بی‌شک تو چیزهایی را می‌دانی که ما از آنها بی‌خبریم. و تو علاوه از ظاهر گفتار من، از راز درون من هم باخبری ولی من چون انسانی بیش نیستم، از آنچه بر من پنهان می‌داری بی‌خبرم. پروردگارا ! براستی تو از همه چیز و همه کس عزیزتر و گرامی‌تر هستی».
پروردگارا ! ما را از آتش دوزخ به صورت سالم، دست پُر، خوشحال و شادمان نجات بده، و مرا با بندگان نیکت همراه و همنشین در بهشت بگردان، همراه کسانی که مقربان درگاهند و خداوند به آنها نعمت هدایت داده است و مشمول الطاف نموده است و بزرگواری خویش را بر آنان تمام کرده است از قبیل: پیامبران و راستروان و راستگویان و صدّیقینی که پیامبران را تصدیق کردند و بر راه آنان رفتند و شهیدان و شایستگان که درون و بیرونشان به زیور طاعت و عبادت آراسته شده است و آنان چه دوستان خوبی هستند. این موهبتی از سوی خدا است و کافی است که خدا آگاه باشد.
بی‌شک هیچ معبودی جز ذات الله نیست، و براستی عبادت و بندگی فقط زیبندۀ الله است و معبود حقیقی و راستین فقط اوست. هیچ معبودی به جز الله نیست و ما نیز جز او کسی را بندگی نمی‌کنیم و فقط او را عبادت می‌کنیم و پرستش را از هر گونه شائبۀ کفر و شرک و ریا، پالوده و زدوده می‌سازیم و خاصّ او می‌کنیم، هر چند که کافران دوست نداشته باشند».
تذکر: دعای «ربّ اغفر و ارحم» تا «انك أنت الله الأعز الأكرم»: در هر شوط هنگام سعی بین دو چراغ سبز خوانده می‌شود.
و آیۀ ﴿إِنَّ ٱلصَّفَا وَٱلۡمَرۡوَةَ مِن شَعَآئِرِ ٱللَّهِ...﴾نیز در هر شوط، هنگام نزدیک شدن به هر یک از صفا و مروه، به طور مکرر تلاوت می‌گردد.
دعای شوط دوم (در سعی از مروه به صفا):
«اَللهُ أٔكْبَرُ، اَللهُ أٔكْبَرُ، اَللهُ أٔكْبَرُ ولِلّٰهِ الْحَمْدُ، لٰا إِلٰهَ إِلَّا اللهُ الْوٰاحِدُ الْفَرْدُ الصَّمَدُ لَمْ يَتَّخِذْ صٰاحِبَةً ولٰا وَلَداً، ولَمْ يَكُنْ لَهُ شَرِيْكٌ فِيْ الْمُلْكِ ولَمْ يَكُنْ لَهُ وَلِيٌّ مِنَ الذُّلِّ وكَبِّرْهُ تَكْبِيْراً، اَللّٰهُمَّ إِنَّكَ قُلْتَ فِيْ كِتٰابِكَ الْمُنْزَّلِ: «أُدْعُوْنِيْ أٔسْتَجِبْ لَكُمْ»، دَعَوْنٰاكَ رَبَّنٰا فَاغْفِرْ لَنٰا كَمٰا أٔمَرْتَنٰا إِنَّكَ لٰا تُخْلِفُ الْمِيْعٰادَ.
رَبَّنٰا إِنَّنٰا سَمِعْنٰا مُنٰادِياً يُّنٰادِيْ لِلْإِيْمٰانِ أٔنْ اٰمِنُوْا بِرَبِّكُمْ فَاٰمَنّا، رَبَّنٰا فَاغْفِرْلَنٰا ذُنُوْبَنٰا وكَفِّرْ عَنّٰا سَيِّئٰاتِنٰا وتَوَفَّنٰا مَعَ الْأٔبْرٰارِ، رَبَّنٰا واٰتِنٰا مٰا وَعَدْتَّنٰا عَليٰ رُسُلِكَ ولٰا تُخْزِنٰا يَوْمَ الْقِيٰامَةِ، إِنَّكَ لٰا تُخْلِفُ الْمِيْعٰادَ.
رَبَّنٰا عَلَيْكَ تَوَكَّلْنٰا وإِلَيْكَ أٔنَبْنٰا وإِلَيْكَ الْمَصِيْرُ، رَبَّنَا اغْفِرْ لَنٰا ولِإِخْوٰانِنَا الَّذِيْنَ سَبَقُوْنٰا بِالْإِيْمٰانِ ولٰا تَجْعَلْ فِيْ قُلُوبِنٰا غِلًّا لِلَّذِيْنَ اٰمَنُوْا رَبَّنٰا إِنَّكَ رَؤُوْفٌ رَّحِيْمٌ.
«رَبِّ اغْفِرْ وارْحَمْ واعْفُ وتَكَرَّمْ وتَجٰاوَزْ عَمّا تَعْلَمْ، إِنَّكَ تَعْلَمُ مٰالٰا نَعْلَمُ، إِنَّكَ أٔنْتَ اللهُ الْأٔعَزُّ الْأٔكْرَمُ».
«إِنَّ الصَّفٰا والْمَرْوَةَ مِنْ شَعٰائِرِ اللهِ فَمَنْ حَجَّ الْبَيْتَ أٔوِ اعْتَمَرَ فَلٰا جُنٰاحَ عَلَيْهِ أٔنْ يَّطَّوَّفَ بِهِمٰا ومَنْ تَطَوَّعَ خَيْراً فَإِنَّ اللهَ شٰاكِرٌ عَلِيْمٌ».
ترجمه: «خدا از همه چیز و همه کس بزرگتر و برتر است و همه در برابر بزرگی و عظمت او کوچک و حقیراند. و حمد و ستایش فقط لایق و زیبندۀ اوست. هیچ معبودی به جز الله نیست و او ذات یگانۀ یکتا و بی‌همتا و بی‌همگون و بی‌نیاز است که همسری ندارد و برای خود فرزندی را برنگزیده است و در فرمانروایی و مالکیت جهان، شریکی انتخاب ننموده است و یار و یاوری به خاطر ناتوانی نداشته است، بنابراین او را چنان که باید به عظمت بستا و زبان به بزرگواریش بگشا.
پروردگارا ! تو خود در کلام خویش فرموده‌ای: «مرا به فریاد خوانید و رفع نیازمندی‌ها و حل مشکلات خود را از من بخواهید تا بپذیرم.» پروردگارا ! از تو می‌خواهیم تا گناهان ما را (همانطور که خود فرمان داده‌ای) ببخشی، بی‌شک تو خلاف وعده عمل نمی‌کنی.
پروردگارا ! ما از منادی بزرگوار توحید (یعنی محمد بن عبدالله ج) شنیدیم که مردم را به ایمان به پروردگارشان می‌خواند، و ما ایمان آوردیم و ندای او را لبیک گفتیم. اکنون که چنین است پروردگارا ! گناهانمان را بیامرز و بدیهایمان را بپوشان و ما را با نیکان و در مسیر ایشان بمیران. پروردگارا ! آنچه را که بر زبان پیامبران خود به ما وعده داده‌ای، به ما عطا کن و در روز رستاخیز ما را با در آوردن به دوزخ خوار و زبون مگردان. بی‌گمان تو وعده خلافی نخواهی کرد.
پروردگارا ! به تو توکل می‌کنیم، و به تو روی می‌آوریم، و بازگشت به سوی تو است و همۀ راهها سر به جانب تو دارد و به تو منتهی می‌گردد. پروردگارا ! ما را و برادران ما را که در ایمان آوردن بر ما پیشی گرفته‌اند بیامرز، و کینه‌ای نسبت به مؤمنان در دلهایمان جای مده. پروردگارا ! تو دارای رأفت و رحمت فراوان هستی.
«پروردگارا ! مرا بیامرز و رحمت خویش را شامل حال من گردان و از سر تقصیرات و گناهان من که خود به آنها دانایی درگذر، چرا که بی‌شک تو چیزهایی را می‌دانی که ما از آنها بی‌خبریم. و تو علاوه از ظاهر گفتار من، از راز درون من هم باخبری ولی من چون انسانی بیش نیستم، از آنچه بر من پنهان می‌داری بی‌خبرم. پروردگارا ! براستی تو از همه چیز و همه کس عزیزتر و گرامی‌تر هستی».
«بی‌گمان صفا و مروه از نشانه‌های خدا هستند. پس هر که حج بیت الله الحرام یا عمره را به جای آورد، بر او گناهی نخواهد بود که میان صفا و مروه را بارها طی کند و سعی میان صفا و مروه را به جای آورد. هر که به دلخواه کار نیکی انجام دهد، بی‌گمان خدا سپاسگذار و آگاه است».
تذکر: دعای «ربّ اغفر و ارحم» تا «انك أنت الله الأعز الأكرم»: در هر شوط هنگام سعی بین دو چراغ سبز خوانده می‌شود.
و آیۀ ﴿إِنَّ ٱلصَّفَا وَٱلۡمَرۡوَةَ مِن شَعَآئِرِ ٱللَّهِ...﴾نیز در هر شوط، هنگام نزدیک شدن به هر یک از صفا و مروه، به طور مکرر تلاوت می‌گردد.
* * *
دعای شوط سوم (در سعی از صفا به مروه):
«اَللهُ اَكْبَرُ، اَللهُ اَكْبَرُ، اَللهُ اَكْبَرُ ولِلّٰهِ الْحَمْدُ. رَبَّنٰا أٔتْمِمْ لَنٰا نُوْرَنٰا واغْفِرْ لَنٰا إِنَّكَ عَليٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيْرٍ. اَللّٰهُمَّ إِنِّيْ أٔسْأٔلُكَ الْخَيْرَ كُلَّهُ، عٰاجِلَهُ واٰجِلَهُ، وأٔسْتَغْفِرُكَ لِذَنْبِيْ، وأٔسْأٔلُكَ رَحْمَتَكَ يٰا أٔرْحَمَ الرّٰاحِمِيْنَ.
«رَبِّ اغْفِرْ وارْحَمْ واعْفُ وتَكَرَّمْ وتَجٰاوَزْ عَمّٰا تَعْلَمْ، إِنَّكَ تَعْلَمُ مٰالٰا نَعْلَمُ، إِنَّكَ أٔنْتَ اللهُ الْأٔعَزُّ الْأٔكْرَمُ»
رَبِّ زِدْنِيْ عِلْماً، رَبَّنٰا لٰا تُزِغْ قُلُوْبَنٰا بَعْدَ إِذْ هَدَيْتَنٰا وهَبْ لَنٰا مِنْ لَدُنْكَ رَحْمَةً إِنَّكَ أٔنْتَ الْوَهّابُ.
اَللّٰهُمَّ إِنِّيْ أٔعُوْذُ بِكَ مِنَ الْكُفْرِ والْفَقْرِ وعَذٰابِ الْقَبْرِ، لٰا إِلٰهَ إِلَّا أٔنْتَ سُبْحٰانَكَ، إِنِّيْ كُنْتُ مِنَ الظّٰالِمِيْنَ.
اَللّٰهُمَّ إِنِّيْ أٔعُوْذُ بِرِضٰاكَ مِنْ سَخَطِكَ، وبِمُعٰافٰاتِكَ مِنْ عُقُوْبَتِكَ وأٔعُوْذُ بِكَ مِنْكَ، لٰا أُحْصِيْ ثَنٰاءً عَلَيْكَ، أٔنْتَ كَمٰا أٔثْنَيْتَ عَلٰي نَفْسِكَ، فَلَكَ الْحَمْدُ حَتّي تَرْضيٰ.
اَللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِيْ خَطِيْئَتِيْ يَوْمَ الدِّيْنَ، واجْعَلْنِيْ مِنْ أٔئِمَّةِ الْمُتَّقِيْنَ ومِنْ وَرَثَةِ الْجَنَّةِ النَّعِيْم».
﴿إِنَّ ٱلصَّفَا وَٱلۡمَرۡوَةَ مِن شَعَآئِرِ ٱللَّهِۖ فَمَنۡ حَجَّ ٱلۡبَيۡتَ أَوِ ٱعۡتَمَرَ فَلَا جُنَاحَ عَلَيۡهِ أَن يَطَّوَّفَ بِهِمَاۚ وَمَن تَطَوَّعَ خَيۡرٗا فَإِنَّ ٱللَّهَ شَاكِرٌ عَلِيمٌ١٥٨﴾[البقرة: ۱۵۸].
ترجمه: «خدا از همه چیز و همه کس بزرگتر و برتر است و همه در برابر عظمت و بزرگی او کوچک و حقیراند. و تمام سپاسها و ستایش‌ها از آنِ اوست. پروردگارا ! نور ایمان ما را کامل گردان تا در پرتو آن به بهشت برسیم و ما را ببخشای، چرا که تو بر هر چیزی بس توانایی. پروردگارا ! من تمام خوبی‌های دنیا و آخرت را از تو می‌خواهم و از تو برای تمام گناهان خویش طلب توبه و مغفرت می‌کنم و از تو رحمت بی‌کران تو را می‌طلبم، ای مهربانترین مهربانان!.
«پروردگارا ! مرا بیامرز و رحمت خویش را شامل حال من گردان و از سر تقصیرات و گناهان من که خود به آنها دانایی درگذر، چرا که بی‌شک تو چیزهایی را می‌دانی که ما از آنها بی‌خبریم. و تو علاوه از ظاهر گفتار من، از راز درون من هم باخبری ولی من چون انسانی بیش نیستم، از آنچه بر من پنهان می‌داری بی‌خبرم. پروردگارا ! براستی تو از همه چیز و همه کس عزیزتر و گرامی‌تر هستی».
پروردگارا ! بر علم و دانشم بیفزای و از مسائل دینی آگاهترم فرما، و دل ما را از راه حق منحرف مگردان بعد از آنکه مرا حلاوت هدایت چشانده و به سوی حقیقت رهنمود نموده‌ای، و از جانب خود رحمتی به من عطا کن، بی‌گمان بخشایشگر حقیقی تویی!.
پروردگارا ! من از کفر و فقر و عذاب قبر به تو پناه می‌برم، پروردگارا ! معبودی جز تو نیست و تو پاک و منزهی از هر گونه کم و کاستی و فراتر از هر آن چیزی هستی که نسبت به تو بر دلهایمان می‌گذرد و تصور می‌کنیم. خداوندا ! بر اثر مبادرت به گناهان و معاصی، من از جملۀ ستمکاران شده‌ام (مرا دریاب).
پروردگارا ! من از خشم و غضبت به رضا و خشنودی‌ات پناه می‌برم، و نیز از عقوبت تو به عفو و گذشتت پناه می‌برم. و از تو به خودت پناه می‌برم چرا که تنها تو پناه می‌دهی و هر که را بخواهی در پناه خود می‌گیری و او را فریادرسی می‌کنی. پروردگارا ! من این توان و قدرت را ندارم تا تعریف و ستایش تو را به تصویر بکشم. تو همان ذات بزرگوار و باعظمتی هستی که خود به تعریف آن پرداخته‌ای، پس تمام حمد و ستایش‌ها مخصوص توست، و حمد و ستایش تو را با زبان ناقص و عقل قاصر خویش به حدّی می‌کنم تا از من راضی و خرسند گردی.
پروردگارا ! گناهانم را در روز جزا و سزا (قیامت) بیامرز و مرا از زمرۀ پیشوایانِ پرهیزگاران و از زمرۀ کسانی که بهشت پرنعمت را فراچنگ می‌آورند، بساز».
تذکر: دعای «ربّ اغفر و ارحم» تا «انك أنت الله الأعز الأكرم»: در هر شوط، هنگام سعی بین دو چراغ سبز خوانده می‌شود.
و آیۀ ﴿إِنَّ ٱلصَّفَا وَٱلۡمَرۡوَةَ مِن شَعَآئِرِ ٱللَّهِ...﴾نیز در هر شوط، هنگام نزدیک شدن به هر یک از صفا و مروه، به طور مکرر تلاوت می‌گردد.
دعای شوط چهارم (از مروه به صفا):
«اَللهُ اَكْبَرُ، اَللهُ اَكْبَرُ، اَللهُ اَكْبَرُ ولِلّٰهِ الْحَمْدُ. اَللّٰهُمَّ إِنِّيْ أٔسْأٔلُكَ مِنْ خَيْرِ مٰا تَعْلَمُ، وأٔعُوْذُ بِكَ مِنْ شَرِّ مٰا تَعْلَمُ وأٔسْتَغْفِرُكَ مِنْ كُلِّ مٰا تَعْلَمُ، إِنَّكَ أٔنْتَ عَلّٰامُ الْغُيُوْبِ.
لٰا إِلٰهَ إِلَّا اللهُ الْمَلِكُ الْحَقُّ الْمُبِيْنُ، مُحَمَّدُ رَّسُوْلُ اللهِ جالصّٰادِقُ الْوَعْدُ الْأٔمِيْنُ.
اَللّٰهُمَّ إنِّيْ أٔسْأٔلُكَ كَمٰا هَدَيْتَنِيْ لِلْإِسْلٰامِ أٔنْ لٰا تَنْزِعَهُ مِنِّيْ، حَتّي تَتَوَفّٰانِيْ وأٔنَا مُسْلِمٌ. اَللّٰهُمَّ اجْعَلْ فِيْ قَلْبِيْ نُوْراً وفِيْ سَمْعِيْ نُوْراً وفِيْ بَصَرِيْ نُوْراً. اَللّٰهُمَّ اشْرَحْ لِيْ صَدْرِيْ ويَسِّرْلِيْ أٔمْرِيْ، وأٔعُوْذُ بِكَ مِنْ شَرِّ وَسٰاوِسِ الصَّدْرِ وَشَتٰاتِ الْأٔمْرِ وفِتْنَةِ الْقَبْرِ.
اَللّٰهُمَّ إِنِّيْ أٔعُوْذُ بِكَ مِنْ شَرِّمٰا يَلِجُ فِيْ اللَّيْلِ، ومِنْ شَرِّ مٰا يَلِجُ فِيْ النَّهٰارِ ومِنْ شَرِّ مٰا تَهَبُّ بِهِ الرِّيٰاحُ يٰا أٔرْحَمَ الرّٰاحِمِيْنَ.
سُبْحٰانَكَ مٰا عَبَدْنٰاكَ حَقَّ عِبٰادَتِكَ يٰا اَللهُ! سُبْحٰانَكَ مٰا ذَكَرْنٰاكَ حَقَّ ذِكْرِكَ يٰا اَللهُ! اَللّٰهُمَّ يٰا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ! ثَبِّتْ قَلْبِيْ عَليٰ دِيْنِكَ. اَللّٰهُمَّ إِنِّيْ أٔسْأٔلُكَ مُوْجِبٰاتِ رَحْمَتِكَ وعَزٰائِمَ مَغْفِرَتِكَ والْغَنِيْمَةَ مِنْ كُلِّ بِرٍّ والسَّلٰامَةَ مِنْ كُلِّ إِثْمٍ والْفَوْزَ بِا الْجَنَّةِ والنَّجٰاةَ مِنَ النّٰارِ.
اَللّٰهُمَّ إِنِّيْ أٔسْأٔلُكَ الْهُديٰ، والتُّقيٰ، والْعَفٰافَ، والْغِنيٰ. اَللّٰهُمَّ أٔعِنِّيْ عَليٰ ذِكْرِكَ وشُكْرِكَ، وحُسْنَ عِبٰادَتِكَ.
«رَبِّ اغْفِرْ وارْحَمْ واعْفُ وتَكَرَّمْ وتَجٰاوَزْ عَمّا تَعْلَمْ، إِنَّكَ تَعْلَمُ مٰالٰا نَعْلَمُ، إِنَّكَ أٔنْتَ اللهُ الْأٔعَزُّ الْأٔكْرَمُ».
﴿إِنَّ ٱلصَّفَا وَٱلۡمَرۡوَةَ مِن شَعَآئِرِ ٱللَّهِۖ فَمَنۡ حَجَّ ٱلۡبَيۡتَ أَوِ ٱعۡتَمَرَ فَلَا جُنَاحَ عَلَيۡهِ أَن يَطَّوَّفَ بِهِمَاۚ وَمَن تَطَوَّعَ خَيۡرٗا فَإِنَّ ٱللَّهَ شَاكِرٌ عَلِيمٌ١٥٨﴾[البقرة: ۱۵۸].
ترجمه: «خدا از همه چیز و همه کس بزرگتر و برتر است و همه در برابر عظمت و بزرگی او کوچک و ناچیزاند؛ و تمام حمد و ستایش‌ها از آنِ خداست. پروردگارا ! از تو بهترین و نیکوترین چیزهایی را که خود به آنها دانایی، و از تو از شر و بدی چیزهایی که خود به آنها دانایی پناه می‌برم، و از تمام گناهانی که خود به آنها دانایی، طلب توبه و مغفرت می‌کنم، بی‌شک تو از تمام خفایا و پنهانی‌ها و رازها و نیت‌ها آگاهی.
هیچ معبودی جز الله نیست و مالکیت مطلق و حاکمیت همه جانبه از آنِ اوست، و محمد جفرستادۀ صادق و امانت‌دار اوست. پروردگارا ! از تو می‌خواهم چنانکه مرا به اسلام هدایت نمودی، اینکه اسلام را از من نگیری تا این که روزی که زندگی را بدرود می‌گویم و چهره در نقاب خاک می‌کشم، مسلمان باشم و مردن بر توحید و اسلام را بهره‌ام بگردان.
پروردگارا ! در قلب و شنوایی و بینایی من، نور قرار بده. پروردگارا ! سینه‌ام را فراخ و گشاده‌دار (تا در پرتو شرح، هواهای نفسانی و خواهشات حیوانی و وسوسه‌های شیطانی از دل برخیزد و با آرامش تمام، عبادت تو را به جای آورم). و کار دین و دنیای مرا بر من آسان گردان. و به تو از شر وسوسه‌های دل، و پراکندگی کارم و از فتنه قبر پناه می‌برم.
پروردگارا ! من به تو پناه می‌برم از شر و بدی آنچه در شب اتفاق می‌افتد و از شر و بدی آنچه در روز اتفاق می‌افتد و از بدی آنچه بادها به آن می‌وزد؛ ای مهربانترین مهربانان.
پروردگارا ! تو از هر گونه کم و کاستی و ناتوانی و ناشایستی پاک و منزهی، و ما چنان که باید منزلت و عظمت تو را نشناخته‌ایم و به گونۀ لازم تو را عبادت نکرده‌ایم ای الله! پروردگارا ! تو از هر گونه ناتوانی و ناشایستی و عیب و نقص، پاک و منزهی، و ما چنان که باید به قدر و شأن تو پی نبرده‌ایم و به گونۀ لازم به یاد تو نبوده‌ایم ای الله (ما را ببخش و از سر تقصیرات ما در گذر).
پروردگارا ! ای گردانندۀ قلبها! قلب مرا بر دین خود ثابت و پایدار بگردان. پروردگارا ! از تو، توفیق بر خصلت‌های پسندیده‌ای می‌خواهم که رحمت تو را برایم به بار آورد و آمرزش قطعی‌ای که گناهانم را از میان بردارد و از تو سلامتی از هر نوع گناه را می‌خواهم و از تو رسیدن به بهشت و نجات یافتن از دوزخ می‌خواهم، خدایا ! از تو هدایت و پرهیزگاری و پاکدامنی و توانگری می‌خواهم. خدایا ! مرا بر یادت و شکرت و خوب عبادت کردنت یاری کن».
تذکر: دعای «ربّ اغفر و ارحم» تا «انك أنت الله الأعز الأكرم»: در هر شوط، هنگام سعی بین دو چراغ سبز خوانده می‌شود.
و آیۀ ﴿إِنَّ ٱلصَّفَا وَٱلۡمَرۡوَةَ مِن شَعَآئِرِ ٱللَّهِ...﴾نیز در هر شوط، هنگام نزدیک شدن به هر یک از صفا و مروه، به طور مکرر تلاوت می‌گردد.
دعای شوط پنجم (از صفا به مروه):
«اَللهُ اَكْبَرُ، اَللهُ اَكْبَرُ، اَللهُ اَكْبَرُ ولِلّٰهِ الْحَمْدُ. سُبْحٰانَكَ مٰا شَكَرْنٰاكَ حَقَّ شُكْرِكَ يٰا اَللهُ! سُبْحٰانَكَ مٰا أٔعْليٰ شَأْنُكَ يٰا اَللهُ!
اَللّٰهُمَّ إِنِّيْ أٔعُوْذُ بِكَ مِنَ الْهَمِّ والْحَزَنِ، وأٔعُوْذُ بِكَ مِنَ الْعَجْزِ والْكَسَلِ وأٔعُوْذُ بِكَ مِنَ الْجُبْنِ والْبُخْلِ، وأٔعُوْذُ بِكَ مِنْ غَلَبَةِ الدَّيْنِ وقَهْرِ الرِّجٰالِ.
اَللّٰهُمَّ حَبِّبْ إِلَيْنَا الْإِيْمٰانَ وزَيِّنْهُ فِيْ قُلُوبِنٰا وكَرِّهْ إِلَيْنَا الْكُفْرَ والْفُسُوْقَ والْعِصْيٰانَ واجْعَلْنٰا مِنَ الرّٰاشِدِيْنَ.
«رَبِّ اغْفِرْ وارْحَمْ واعْفُ وتَكَرَّمْ وتَجٰاوَزْ عَمّا تَعْلَمْ، إِنَّكَ تَعْلَمُ مٰالٰا نَعْلَمُ، إِنَّكَ أٔنْتَ اللهُ الْأٔعَزُّ الْأٔكْرَمُ»
اَللّٰهُمَّ قِنِيْ عَذٰابَكَ يَوْمَ تَبْعَثُ عِبٰادَكَ، اَللّٰهُمَّ اهْدِنِيْ بِالْهُديٰ ونَقِّنِيْ بِالتَّقْويٰ، واغْفِرْلِيْ فِيْ الْاٰخِرَةِ والْأُوْليٰ، اَللّٰهُمَّ ابْسُطْ عَلَيْنٰا مِنْ بَرَكٰاتِكَ، ورَحْمَتِكَ، وفَضْلِكَ وكَرَمِكَ ورِزْقِكَ.
اَللّٰهُمَّ إِنِّيْ أٔسْأٔلُكَ النَّعِيْمَ الْمُقِيْمَ الَّذِيْ لٰا يَحُوْلُ ولٰا يَزُوْلُ أٔبَداً.
اَللّٰهُمَّ اجْعَلْ فِيْ قَلْبِيْ نُوْراً، وفِيْ سَمْعِيْ نُوْراً، وفِيْ بَصَرِيْ نُوْراً، وفِيْ لِسٰانِيْ نُوْراً واجْعَلْ فِيْ نَفْسِيْ نُوْراً وعَنْ يَمِيْنِيْ نُوْراً ومِنْ فَوْقِيْ نُوْراً وعَظِّمْ لِيْ نُوْراً. رَبِّ اشْرَحْ لِيْ صَدْرِيْ ويَسِّرْلِيْ أٔمْرِيْ.
﴿إِنَّ ٱلصَّفَا وَٱلۡمَرۡوَةَ مِن شَعَآئِرِ ٱللَّهِۖ فَمَنۡ حَجَّ ٱلۡبَيۡتَ أَوِ ٱعۡتَمَرَ فَلَا جُنَاحَ عَلَيۡهِ أَن يَطَّوَّفَ بِهِمَاۚ وَمَن تَطَوَّعَ خَيۡرٗا فَإِنَّ ٱللَّهَ شَاكِرٌ عَلِيمٌ١٥٨﴾
ترجمه: «خدا از همه چیز و همه کس بزرگتر و برتر است و همه در برابر عظمت و بزرگی او کوچک و حقیرند. و تمام حمد و ستایش‌ها لایق خداست. پروردگارا ! تو از هر گونه عیب و نقص و ناتوانی و ناشایستی پاک و منزهی و ما چنان که باید منزلت و عظمت تو را نشناخته‌ایم و به قدر و شأن تو پی نبرده‌ایم و به گونۀ لازم شکر و سپاس تو را به جای نیاورده‌ایم. پروردگارا ! تو از هر گونه عیب و نقص پاک و منزهی و چه قدر، شأن و جایگاه تو رفیع و والاست.
پروردگارا ! به تو پناه می‌برم از غم و اندوه، و به تو پناه می‌برم از عجز و ناتوانی و تنبلی و کسالت، و به تو پناه می‌برم از بزدلی و بخل، و به تو پناه می‌برم از چیره شدن قرض و از قهر مردم.
پروردگارا ! ایمان را در نظرمان گرامی‌دار و آن را در دلهایمان آراسته‌ساز و کفر و نافرمانی و گناه را در نظرمان زشت و ناپسند جلوه‌دار و ما را از زمرۀ راهیابان و هدایت شدگان قرار ده.
پروردگارا ! مرا از عذاب روزی که بندگانت را برای حساب و کتاب زنده می‌گردانی، حفظ بفرما. پروردگارا ! مرا با هدایت اسلام رهنمون ساز و مرا با تقوا و خداترسی آراسته و مزین بدار، و مرا در دنیا و آخرت مورد مغفرت و بخشش خویش قرار بده. پروردگارا ! رحمتها و برکتهای خویش را بر ما فراوان و فراخ بگردان و فضل و روزی خویش را بر ما گسترده و افزون و فراگیر بکن.
پروردگارا ! من از تو نعمتهای همیشگی و پایدار و جاویدان و ماندگاری را می‌خواهم که هرگز نه جابه‌جا و دگرگون می‌شوند و نه تعویض و تحول و نه زائل و فنا.
پروردگارا ! در قلبم، در شنوایی‌ام، در بینایی‌ام، در زبانم، در نفسم، در سمت راستم، و در بالای سرم، نور ایمان و هدایت قرار بده، و نورم را کامل و بزرگ بگردان. پروردگارا ! سینه‌ام را فراخ و گشاده دار و کار مرا بر من آسان بگردان».
تذکر: دعای «ربّ اغفر و ارحم» تا «انك أنت الله الأعز الأكرم»: در هر شوط هنگام سعی بین دو چراغ سبز خوانده می‌شود.
و آیۀ ﴿إِنَّ ٱلصَّفَا وَٱلۡمَرۡوَةَ مِن شَعَآئِرِ ٱللَّهِ...﴾نیز در هر شوط، هنگام نزدیک شدن به هر یک از صفا و مروه، به طور مکرر تلاوت می‌گردد.
دعای شوط ششم (از مروه به صفا):
«اَللهُ اَكْبَرُ، اَللهُ اَكْبَرُ، اَللهُ اَكْبَرُ ولِلّٰهِ الْحَمْدُ. لٰا إِلٰهَ إِلَّا اللهُ وَحْدَهُ، صَدَقَ وَعْدَهُ، ونَصَرَ عَبْدَهُ، وهَزَمَ الْأٔحْزٰابَ وَحْدَهُ؛ لٰا إِلٰهَ إِلَّا اَللهُ ولٰا نَعْبُدُ إِلّٰا إِيّٰاهُ، مُخْلِصِيْنَ لَهُ الدِّيْنَ ولَوْ كَرِهَ الْكٰافِرُوْنَ.
اَللّٰهُمَّ إِنِّيْ أٔسْأٔلُكَ رِضٰاكَ والْجَنَّةَ، وأٔعُوْذُ بِكَ مِنْ سَخَطِكَ والنّٰارِ، اَللّٰهُمَّ إِنِّيْ أٔسْأٔلُكَ الْهُديٰ، والتُّقيٰ، والْعَفٰافَ، والْغِنيٰ. اَللّٰهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ كَالَّذِيْ نَقُوْلُ وخَيْراً مِمّٰا نَقُوْلُ.
اَللّٰهُمَّ بِنُوْرِكَ اهْتَدَيْنٰا وبِفَضْلِكَ اسْتَغْنَيْنٰا وفِيْ كَنِفِكَ وإِنْعٰامِكَ وعَطٰائِكَ وإِحْسٰانِكَ، أٔصْبَحْنٰا وأٔمْسَيْنٰا.
اَللّٰهُمَّ أٔنْتَ الْأٔوَّلُ فَلٰا قَبْلَكَ شَيْءٌ، والْاٰخِرُ فَلٰا بَعْدَكَ شَيْءٌ، والظّاهِرُ فَلٰا شَيْءٌ فَوْقَكَ، والْبٰاطِنُ فَلٰا شَيْءَ دُوْنَكَ.
اَللّٰهُمَّ إِنّا نَعُوْذُ بِكَ مِنَ الْفَلَسِ والْبَرَصِ، ونَعُوْذُ بِكَ مِنْ فِتْنَةِ الْغِنيٰ وعَذٰابِ الْقَبْرِ، ونَسْأٔلُكَ الْفَوْزَ بِالْجَنَّةِ والنَّجٰاةَ مِنَ النّٰارِ.
«رَبِّ اغْفِرْ وارْحَمْ واعْفُ وتَكَرَّمْ وتَجٰاوَزْ عَمّا تَعْلَمْ، إِنَّكَ تَعْلَمُ مٰالٰا نَعْلَمُ، إِنَّكَ أٔنْتَ اللهُ الْأٔعَزُّ الْأٔكْرَمُ»
﴿إِنَّ ٱلصَّفَا وَٱلۡمَرۡوَةَ مِن شَعَآئِرِ ٱللَّهِۖ فَمَنۡ حَجَّ ٱلۡبَيۡتَ أَوِ ٱعۡتَمَرَ فَلَا جُنَاحَ عَلَيۡهِ أَن يَطَّوَّفَ بِهِمَاۚ وَمَن تَطَوَّعَ خَيۡرٗا فَإِنَّ ٱللَّهَ شَاكِرٌ عَلِيمٌ١٥٨﴾
ترجمه: «خدا از همه چیز و همه کس بزرگتر و برتر است و همه در برابر عظمت و بزرگی او کوچک و حقیراند، و تمام حمد و ستایش‌ها از آنِ خداوند است. و حمد و ستایش فقط لایق اوست. هیچ معبودی جز الله نیست که یکتای بی‌همتاست و شریکی ندارد. اوست که وعده‌اش را به پیامبرش عملی فرمود و او را یاری داد و بر کافران و گروه‌های کفرپیشه و اسلام ستیز، پیروزش گرداند و به تنهایی همۀ آنان را شکست داد.
هیچ معبودی به حق، جز الله نیست، و ما جز او کسی را بندگی نمی‌کنیم و فقط او را عبادت می‌کنیم و پرستش را از هر گونه شائبۀ کفر و شرک و ریا، پالوده و زدوده می‌سازیم و خاصّ او می‌کنیم، هر چند که کافران دوست نداشته باشند.
پروردگارا ! من از تو خشنودی و بهشتت را می‌خواهم، و از خشم تو و آتش دوزخت به تو پناه می‌برم. پروردگارا ! من از تو هدایت، پرهیزگاری، پاکدامنی و توانگری مادی و معنوی را می‌خواهم.
پروردگارا ! بهترین، برترین و شایسته‌ترین حمد و ستایشهای ما از آنِ توست. خداوندا ! ما به وسیلۀ نور تو هدایت شدیم و به ذریعۀ فضل و احسان تو، توانگر شدیم، و در زیر چتر حمایت تو و در پرتو انعام و عطای تو و پشتیبانی احسان و بزرگواری تو صبح کردیم و خویشتن را به شب رساندیم.
پروردگارا ! تو «اوّل» هستی که وجودت پیش از بودن همۀ موجودات بوده است. و تو «آخر» (پسین. بی‌انتها) هستی که پس از نابودی همۀ موجودات، تو باقی و بر جای می‌مانی. و تو «ظاهر» (پیدا و نمودار) هستی که همه چیز جهان، بودن تو را فریاد می‌دارند و بر وجود تو دلالت دارند و هیچ چیز برتر از تو نیست. و تو «باطن» (ناپیدا و نهان) هستی که حواس، تو را احاطه نمی‌سازد و عقول تو را درک نمی‌کند.
پروردگارا ! از تهی دستی و بیماری بَرَص، به تو پناه می‌بریم، و به تو پناه می‌بریم از فتنۀ ثروت و عذاب قبر. و از تو رسیدن به بهشت و نجات از آتش دوزخ را می‌خواهم».
تذکر: دعای «ربّ اغفر و ارحم» تا «انك أنت الله الأعز الأكرم»: در هر شوط هنگام سعی بین دو چراغ سبز خوانده می‌شود.
و آیۀ ﴿إِنَّ ٱلصَّفَا وَٱلۡمَرۡوَةَ مِن شَعَآئِرِ ٱللَّهِ...﴾نیز در هر شوط، هنگام نزدیک شدن به هر یک از صفا و مروه، به طور مکرر تلاوت می‌گردد.
دعای شوط هفتم (از صفا به مروه):
«اَللهُ اَكْبَرُ، اَللهُ اَكْبَرُ، اَللهُ اَكْبَرُ ولِلّٰهِ الْحَمْدُ، اَللهُ اَكْبَرُ كَبِيْراً والْحَمْدُ لِلّٰهِ كَثِيْراً وسُبْحٰانَ اللهِ وبِحَمْدِهِ بُكْرَةً وأٔصِيْلاً.
اَللّٰهُمَّ حَبِّبْ إِلَيْنَا الْإِيْمٰانَ وزَيِّنْهُ فِيْ قُلُوْبِنٰا وكَرِّهْ إِلَيْنَا الْكُفْرَ والْفُسُوْقَ والْعِصْيٰانَ واجْعَلْنٰا مِنَ الرّٰاشِدِيْنَ.
«رَبِّ اغْفِرْ وارْحَمْ واعْفُ وتَكَرَّمْ وتَجٰاوَزْ عَمّا تَعْلَمْ، إِنَّكَ تَعْلَمُ مٰالٰا نَعْلَمُ، إِنَّكَ أٔنْتَ اللهُ الْأٔعَزُّ الْأٔكْرَمُ»
اَللّٰهُمَّ اخْتِمْ بِالْخَيْرٰاتِ اٰجٰالَنٰا، وحَقِّقْ بِفَضْلِكَ اٰمٰالَنٰا، وسَهِّلْ لِبُلُوْغِ رِضٰاكَ سُبُلَنٰا، وحَسِّنْ فِيْ جَمِيْعِ الْأٔحْوٰالِ أٔعْمٰالَنٰا، يٰا مُنْقِذَ الْغَرْقيٰ، يٰا مُنْجِيَ الْهَلْكيٰ، يٰا شٰاهِدَ كُلِّ نَجْويٰ، يٰا مُنْتَهيٰ كُلِّ شَكْويٰ، يٰا قَدِيْمَ الْإِحْسٰانِ، يٰا دٰائِمَ الْمَعْرُوْفِ، يٰا مَنْ لٰا غِنيً بِشَيءٍ عَنْهُ ولٰا بُدَّ لِكُلِّ شَيْءٍ مِنْهُ، يٰا مَنْ رِزْقُ كُلِّ شَيْءٍ عَلَيْهِ ومَصِيْرُ كُلِّ شَيْءٍ إِلَيْهِ.
اَللّٰهُمَّ إِنِّيْ عٰائِذٌ بِكَ مِنْ شَرِّ مٰا أٔعْطَيْتَنٰا وعٰائِذٌ بِكَ مِنْ شَرِّ مٰا مَنَعْتَنٰا. اَللّٰهُمَّ تَوَفَّنٰا مُسْلِمِيْنَ وأٔلْحِقْنٰا بِالصّٰالِحِيْنَ غَيْرَ خَزٰايٰا ولٰا مَفْتُوْنِيْنَ.
رَبَّنَا تَقَبَّلْ مِنّٰا إِنَّكَ أٔنْتَ السَّمِيْعُ الْعَلِيْمُ وتُبْ عَلَيْنٰا إِنَّكَ أٔنْتَ التَّوّٰابُ الرَّحِيْمُ واغْفِرْ لَنٰا إِنَّكَ أنْتَ الْغَفُوْرُ الرَّحِيْمُ. رَبِّ يَسِّرْ ولٰا تُعَسِّرْ وتَمِّمْ بِالْخَيْرِ.
«إِنَّ الصَّفٰا والْمَرْوَةَ مِنْ شَعٰائِرِ اللهِ فَمَنْ حَجَّ الْبَيْتَ أٔوِ اعْتَمَرَ فَلٰا جُنٰاحَ عَلَيْهِ أٔنْ يَّطَّوَّفَ بِهِمٰا ومَنْ تَطَوَّعَ خَيْرَاً فَإِنَّ اللهَ شٰاكِرٌ عَلِيْمٌ».
ترجمه: «خدا از همه چیز و همه کس بزرگتر و برتر است و همه در برابر عظمت و بزرگی او کوچک و حقیراند، و ستایش فقط لایق ذات اوست، آن هم ستایشی زیاد و وصف‌ناپذیر. تسبیح و تقدیس خدایی را سزاست که بزرگ و باعظمت است و ما نیز در همه وقت و در همه حال به وقت بامدادان و شامگاهان به پاکی و تسبیح او مشغولیم و حمد و ستایش او را می‌گوئیم.
پروردگارا ! ایمان را در نظرمان گرامی‌دار و آن را در دلهایمان آراسته و مزین‌ساز، و کفر و نافرمانی و گناه را در نظرمان زشت و ناپسند جلوه دار و ما را از زمرۀ راهیابان و هدایت شدگان قرار ده.
پروردگارا! عاقبت ما را ختم به خیر بگردان، و آرزوهای ما را به فضل و کرم خویش، متحقق بگردان، و راههای ما را برای رسیدن به خشنودی خویش، آسان و هموار بگردان، و در تمام احوال، اعمال و کردار ما را نیکو و شایسته بگردان. ای نجات دهندۀ غرق شدگان، و ای یاور هلاک شدگان، و ای گواه بر هر راز و نهان، و ای مقصود هر شکوه کننده، و ای احسان کنندۀ همیشگی، و ای نیکو کنندۀ پایدار، وای برآورندۀ امیدها و برطرف کنندۀ نیازمندی‌ها که همه به او نیازمندند و او به هیچ کسی نیازمند نیست. و ای کسی که رزق و روزی همه کس به دست اوست، و ای کسی که بازگشت همه چیز به سوی اوست.
پروردگارا ! از شر آنچه به ما عطا فرموده‌ای و عنایت کرده‌ای به تو پناه می‌بریم. خداوندا ! ما را مسلمان بمیران و به صالحان و انسان‌های نیک و شایستۀ خود ملحق بگردان و ما را از رسوایی‌ها و فتنه‌های دین و دنیا محفوظ بفرما.
تذکر: دعای «رَبِّ اغْفِرْ وارْحَمْ، واعْفُ وتَكَرَّمْ وتَجٰاوَزْ عَمّا تَعْلَمْ، إِنَّكَ تَعْلَمُ مٰا لٰا نَعْلَمُ، إِنَّكَ أٔنْتَ اللهُ الْأٔعَزُّ الْأٔكْرَمُ»: در هر شوط هنگام سعی بین دو چراغ سبز خوانده می‌شود.
و آیۀ ﴿إِنَّ ٱلصَّفَا وَٱلۡمَرۡوَةَ مِن شَعَآئِرِ ٱللَّهِۖ فَمَنۡ حَجَّ ٱلۡبَيۡتَ أَوِ ٱعۡتَمَرَ فَلَا جُنَاحَ عَلَيۡهِ أَن يَطَّوَّفَ بِهِمَاۚ وَمَن تَطَوَّعَ خَيۡرٗا فَإِنَّ ٱللَّهَ شَاكِرٌ عَلِيمٌ١٥٨﴾نیز در هر شوط، هنگام نزدیک شدن به هر یک از صفا و مروه، به طور مکرر تلاوت می‌گردد.
پروردگارا ! این عمل را از ما بپذیر، بی‌گمان تو شنوا و دانا به گفتار و نیات ما هستی، و اگر نسیان و لغزشی از ما سر زده، بر ما ببخشای و دَر توبه را بر روی ما بازگذار، بی‌گمان تو بس توبه‌پذیر و مهربانی، و ما را بیامرز، بی‌شک تو بخشنده و مهربانی. خداوندا ! کار مرا آسان بگردان و آن را سخت مگردان و آن را با خیر و نیکی به پایان برسان».
[6] دعای «رب اغفر و ارحم...» در هر شوط، هنگام سعی بین دو چراغ سبز «میلین اخضرین» خوانده می‌شود. [7] آیة ﴿إِنَّ ٱلصَّفَا وَٱلۡمَرۡوَةَ مِن شَعَآئِرِ ٱللَّهِ...﴾در هر شوط، هنگام نزدیک شدن به هر یک از صفا و مروه، به طور مکرر، تلاوت می‌گردد.
بعد از ختم سعی، شخص محرم بر بلندای مروه در حالی که روی خود را به طرف خانۀ کعبه نموده است، این دعا را بخواند:
«رَبَّنا تَقَبَّلْ مِنّٰا وعٰافِنٰا واعْفُ عَنّٰا، وعَلٰي طٰاعَتِكَ وشُكْرِكَ أٔعِنّٰا، وعَلٰي غَيْرِكَ لٰاتَكِلْنٰا، وعَلَي الْإِيْمٰانِ والْإِسْلٰامِ الْكٰامِلِ تَوَفَّنٰا وأٔنْتَ رٰاضٍ عَنّٰا.
اَللّٰهُمَّ ارْحَمْنِيْ بِتَرْكِ الْمَعٰاصِيْ أٔبَداً مٰا أٔبْقَيْتَنِيْ، وارْحَمْنِيْ أٔنْ أٔتَكَلَّفَ مٰالٰا يَعْنِيْنِيْ، وارْزُقْنِيْ حُسْنَ النَّظَرِ فِيْمٰا يُرْضِيْكَ عَنِّيْ.
اَللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِيْ ولِوٰالِدَيَّ ولِجَمِيْعِ الْمُؤْمِنِيْنَ والْمُؤْمِنٰاتِ والْمُسْلِمِيْنَ والْمُسْلِمٰاتِ اَلْأٔحْيٰاءِ مِنْهُمْ والْأٔمْوٰاتِ، بِرَحْمَتِكَ يٰا أٔرْحَمَ الرّٰاحِمِيْنَ.
رَبَّنٰا اٰتِنٰا فِيْ الدُّنْيٰا حَسَنَةً، وفِيْ الْاٰخِرَةِ حَسَنَةً، وقِنٰا عَذابَ النّٰارِ وأٔدْخِلْنَا الْجَنَّةَ مَعَ الْأٔبْرٰارِ، بِرَحْمَتِكَ يٰا عَزِيْزُ يٰا غَفّٰارُ، يٰا رَبَّ الْعٰالَمِيْنَ وصَلِّ اللّٰهُمَّ وسَلِّمْ عَليٰ سَيِّدِنٰا ونَبِيَّنٰا مُحَمَّدٍ وعَليٰ اٰلِهِ واَصْحٰابِهِ اَجْمَعِيْنَ».
ترجمه: «پروردگارا ! از ما بپذیر، و ما را سالم و تندرست در دین و دنیا بگردان، و از ما درگذر و قلم عفو بر گناهانمان بکش، و از تو می‌خواهیم تا ما را بر اطاعت و فرمانبرداری و شکر و سپاس خویش یاری دهی، و از تو می‌خواهیم تا ما را به دیگران وامگذاری، و از تو می‌خواهیم تا ما را برایمان و اسلام بمیرانی در حالی که تو از ما راضی و خشنود باشی.
پروردگارا ! مرا مشمول الطاف و رحمتهای بی‌کران خویش قرار بده، و تا زمانی که زنده‌ام، مرا از معاصی و گناهان حفظ بفرما، و بار سنگین تکالیف دشوار را بر دوش ما مگذار، و ما را از کارهای لغو و بیهوده مصون بدار، و از تو می‌خواهیم، آنچه ما را به رضایت و خشنودی تو نزدیک سازد، آن را نصیب ما بفرمایی.
پروردگارا ! مرا و پدر و مادر مرا و تمام مردان با ایمان و زنان با ایمان و مردان مسلمان و زنان مسلمان، و زندگان و مردگان آنها را بیامرز. به حق رحمتت ای مهربانترین مهربانان!.
خداوندا ! در دنیا و آخرت به ما نیکی عطا فرما و سرای دنیا و آخرت ما را خوش و خرّم گردان و ما را از عذاب آتش دوزخ، محفوظ نگاهدار. خدایا ! بر سرور و پیامبر ما حضرت محمد جو بر جملگی آل و اصحابش، سلام و درود بی‌پایان بفرست».
* * *
اگر شخص محرم، نیت «حج مفرد»، و یا نیت حج و عمره را با هم کرده بود (حج قران)، در این صورت باید در احرام خود باقی بماند و تا بعد از انجام مراسم حج، موی سر خود را نگیرد. ولی اگر تنها نیت عمره را کرده بود (چه بخواهد که بعد از آن حج کند که به نام «حج تمتّع» یاد می‌شود، و چه فقط عمره را اداء نموده و حج نکند) لازم است که بعد از ادای طواف و سعی، موی سر خود را تراشیده و یا کوتاه نماید، و هنگام تراشیدن موی سر، پیشانی‌اش را به دستش گرفته و این دعا را بخواند:
«اَللّٰهُمَّ هٰذِهِ نٰاصِيَتِيْ بِيَدِكَ، فَاجْعَلْ لِيْ بِكُلِّ شَعْرَةٍ نُوْراً يَوْمَ الْقِيٰامَةِ واغْفِرْ لِيْ ذَنْبِيْ يٰا وٰاسِعَ الْمَغْفِرَةِ. اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ عَليٰ مٰا هَدٰانٰا، والْحَمْدُ لِلّٰهِ عَلٰي مٰا أٔنْعَمَ بِهِ عَلَيْنٰا، اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِيْ قَضيٰ عَنّٰا نُسُكَنٰا.
اَللّٰهُمَّ أعْطِنِيْ بِكُلِّ شَعْرٍ حَسَنَةً، وامْحُ عَنِّيْ بِهٰا سَيِّئَةً، وارْفَعْ لِيْ بِهٰا دَرَجَةً واغْفِرْ لِيْ ولِجَمِيْعِ الْمُحَلِّقِيْنَ والْمُقَصِّرِيْنَ وكٰافَّةِ الْمُسْلِمِيْنَ.
اَللّٰهُمَّ زِدْنٰا إِيْمٰاناً ويَقِيْناً وتَوْفِيْقاً وعَوْناً، واغْفِرْ لَنٰا ولِاٰبٰائِنٰا وأُمَّهٰاتِنٰا وذُرِّيٰاتِنٰا ولِجَمِيْعِ الْمُؤْمِنِيْنَ والْمُؤْمِنٰاتِ والْمُسْلِمِيْنَ والْمُسْلِمٰاتِ.
وَ صَلَّي اللهُ تَعٰاليٰ وسَلَّمَ عَلٰي سَيِّدِنٰا ونَبِيِّنٰا مُحَمَّدٍ وعَليٰ اٰلِهِ وأٔصْحٰاِبِه أٔجْمَعِيْنَ بِرَحْمَتِكَ يٰا أٔرْحَمَ الرّٰاحِمِيْنَ».
ترجمه: «پروردگارا ! پیشانی‌ام در تسلط و قدرت توست و زمام اختیارم در دست توست، پس در برابر هر تار موی سرم، نوری در روز قیامت برایم قرار ده، و گناهانم را ببخشای؛ ای کسی که مغفرتش گسترده و فراوان و افزون و عالمگیر است.
خدایی را سپاسگذاریم که ما را بدین نعمت جاویدان و بی‌پایان رهنمود فرمود، و خدایی را سپاسگذاریم که ما را مورد لطف عمیق و فضل و کرم سترگ و احسان و انعام بزرگ خویش قرار داد، و خدایی را سپاس گذاریم که به ما توفیق داد تا مناسک خود را به پایان برسانیم.
پروردگارا ! در مقابل هر تار موی سرم، حسنه‌ای را در نامۀ اعمالم ثبت کن، و گناهی را محو کن، و درجه‌ای بر درجاتم بیفزای، و مرا و تمام کسانی که سر تراشیده و مو کوتاه کرده‌اند و جملگی مسلمانان را بیامرز.
خداوندا ! بر ایمان و یقین ما بیفزای، و توفیق و عنایت خویش را بر ما سرازیر بفرما، و آن را از ما دریغ نکن، و ما را و پدران و مادران ما را، و فرزندان ما را، و تمام مردان باایمان و زنان باایمان و مردان مسلمان و زنان مسلمان را بیامرز. و درود و سلام خداوند متعال بر سرور و پیامبر ما حضرت محمد جو بر جملگی آل و اصحاب وی. به حق رحمتت ای مهربانترین مهربانان».
* * *
دعا هنگام رسیدن به «مِنيٰ»:
در روز هشتم ذوالحجۀ که به نام «روز ترویه» یاد می‌شود، شخص محرم بعد از طلوع آفتاب، به طرف « مِنيٰ» حرکت کند و هنگام رسیدن به « مِنيٰ» این دعا را بخواند:
«اَللّٰهُمَّ هٰذٰا «مِنيٰ»، فَامْنُنْ عَلَيَّ بِمٰا مَنَنْتَ بِهِ عَليٰ أٔوْلِيٰائِكَ وأٔهْلِ طٰاعَتِكَ، سُبْحٰانَ الَّذِيْ فِيْ السَّمٰاءِ عَرْشُهُ، سُبْحٰانَ الَّذِيْ فِيْ الْأٔرْضِ سَطْوَتُهُ، سُبْحٰانَ الَّذِيْ فِيْ الْبَحْرِ سَبِيْلُهُ، سُبْحٰانَ الَّذِيْ فِي النّٰارِ سُلْطٰانُهُ، سُبْحٰانَ الَّذِيْ فِيْ الْجَنَّةِ رَحْمَتُهُ، سُبْحٰانَ الَّذِيْ رَفَعَ السَّمٰاءَ ووَضَعَ الْأٔرْضِيْنَ بِقُدْرَتِهِ، سُبْحٰانَ الَّذِيْ لٰا مَنْجَأٔ ولٰامَلْجَأٔ إِلّٰا إِلَيْهِ، رَبَّنٰا اٰتِنٰا فِي الدُّنْيٰا حَسَنَةً وفِيْ الْاٰخِرَةِ حَسَنَةً وقِنٰا عَذٰابَ النّٰارِ.
لَبَّيْكَ اللّٰهُمَّ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ لٰا شَرِيْكَ لَكَ لَبَّيْكَ، إِنَّ الْحَمْدَ والنِّعْمَةَ لَكَ والْمُلْكَ، لٰا شَرِيْكَ لَكَ.
وَ صَلَّي اللهُ تَعٰاليٰ وسَلَّمَ عَلٰي سَيِّدِنٰا ونَبِيِّنٰا مُحَمَّدٍ وعَليٰ اٰلِهِ وأٔصْحٰاِبِه أٔجْمَعِيْنَ.»
ترجمه:
«پروردگارا ! این سرزمین «منی» است، پس همانطور که بر دوستانت و اهل طاعتت احسان نمودی، بر من نیز احسان فرما و فضل و کرم خویش را از من دریغ نکن. پاک و منزه خدایی است که در آسمان عرش اوست، و پاک و منزه خدایی است که در زمین قدرت و توانایی و شکوه و عظمت اوست، و پاک و منزه خدایی است که در آتش تسلط و قدرت اوست، و پاک و منزه خدایی است که در بهشت رحمت اوست، و پاک و منزه خدایی است که با قدرتش آسمانها را بدون ستون برافراشت و زمینها را از نیستی به هستی درآورد، و پاک و منزه خدایی است که فقط او نجات دهنده و پناه دهندۀ واماندگان و بیچارگان است و جز او کسی به واماندگان و درماندگان پناه نمی‌دهد و فریادرسی آنها را نمی‌کند.
پروردگارا ! در دنیا و آخرت به ما نیکی عطا فرما و سرای دنیا و آخرت ما را خوش و خرم گردان و ما را از عذاب آتش دوزخ، محفوظ نگاهدار.
پروردگارا ! اجابت فرمان تو نمودم و همیشه (باری بعد از بار دیگر) مطیع فرمان تو هستم، و در خدمتم و برای قبول و اجرای اوامر و فرامین تو آمادگی کامل دارم. و یقین دارم که هیچ شریکی برای تو نیست و تو ذات یکتا و یگانه و بی‌همتا و بی‌همگون هستی، و براستی تمام ستایش‌ها و نعمت‌ها و مالکیت مطلق و حاکمیت همه جانبه از آنِ توست، و هیچ شریک و انبازی در این زمینه برای تو متصور نیست و تو ذات یکتا و بی‌همتایی.
و درود و سلام خدا بر سرور و پیامبر ما حضرت محمد جو بر جملگی آل و اصحاب وی باد».
* * *
شخص محرم در روز نهم ذوالحجه (روز عرفه)، نماز صبح را در «منی» بخواند، و بعد از طلوع آفتاب به طرف «عرفات» حرکت کند، و هنگام توجه به سوی «عرفات» این دعا را با خود زمزمه کند:
«اَللّٰهُمَّ إيّٰاكَ أٔرْجُوْا، ولَكَ أٔدْعُوْا، فَبَلِّغْنِيْ صٰالِحَ أٔمَلِيْ، واغْفِرْ لِيْ ذُنُوْبِيْ، وامْنُنْ عَلَيَّ بِمٰا مَنَنْتَ بِهِ عَليٰ أٔهْلِ طٰاعَتِكَ، إِنَّكَ عَليٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيْرٍ.
اَللّٰهُمَّ إِلَيْكَ تَوَجَّهْتُ وعَلَيْكَ تَوَكَّلْتُ ولِوَجْهِكَ الْكَرِيْمِ أٔرَدْتُّ، فَاجْعَلْ ذَنْبِيْ مَغْفُوْراً، وحَجِّيْ مَبْرُوْراً، وسَعْيِيْ مَشْكُوْراً، وارْحَمْنِيْ ولٰاتُخَيِّبْنِيْ، وبٰارِكْ لِيْ فِيْ سَفَرِيْ، واقْضِ بِعَرَفٰاتَ حٰاجَتِيْ، إِنَّكَ عَلٰي كُلِّ شَيْءٍ قَدِيْرٍ.
اَللّٰهُمَّ اجْعَلْهٰا أٔقْرَبَ غَدْوَةٍ غَدَوْتُهٰا مِنْ رِضْوٰانِكَ، وأٔبْعَدَهٰا مِنْ سَخَطِكَ.
اَللّٰهُمَّ إِلَيْكَ غَدَوْتُ، وعَلَيْكَ إِعْتَمَدْتُّ، ووَجْهِكَ الْكَرِيْمِ أٔرَدْتُّ، فَاجْعَلْنِيْ مِمَّنْ تُبٰاهِيْ بِهِ الْيَوْمَ يٰا رَبَّ الْعٰالَمِيْنَ. اَللّٰهُمَّ إِنِّيْ أٔسْأٔلُكَ الْعَفْوَ والْعٰافِيَةَ والْمُعٰافٰاتِ الدّٰائِمَةِ فِي الدُّنْيٰا والْاٰخِرَةِ.
وَ صَلِّ اللّٰهُمَّ وسَلِّمْ عَليٰ سَيِّدِنٰا ونَبِيِّنٰا مُحَمَّدٍ وعَليٰ اٰلِهِ وأٔصْحٰابِهِ أٔجْمَعِيْنَ. بِرَحْمَتِكَ يٰا أٔرْحَمَ الرّٰاحِمِيْنَ».
ترجمه: «پروردگارا ! امیدم تنها به سوی توست، و تنها تو را به فریاد می‌خوانم، پس مرا به آرزوهای شایسته و مشروعم برسان، و گناهانم را بیامرز و بر من منّت گذار به آنچه که بر اهل طاعت خویش، منّت نهادی و به ایشان عطا فرمودی، براستی تو بر همه چیز توانا هستی.
پروردگارا ! به سوی تو روی آورده‌ام، و بر تو توکل و اعتماد نموده‌ام، و ذات بزرگوار تو را قصد نموده‌ام، پس گناهانم را بیامرز و حجّم را پسندیده و نیک ساز، و تلاش و کوششم را بپذیر، و بر من رحم کن و ناامیدم مگردان، و در سفرم برکت عنایت فرما، و در سرزمین «عرفات» نیازمندیهای مرا برطرف کن که بی‌شک تو بر هر چیز توانا هستی.
پروردگارا ! رفتنم را به «عرفات»، وسیله‌ای برای نزدیک شدن به خشنودی‌ات، و ذریعه‌ای برای دور شدن از خشمت بگردان، پروردگارا ! به سوی تو روی آورده‌ام و بر تو اعتماد و توکل نموده‌ام و ذات بزرگوار تو را قصد نموده‌ام، پس مرا ای پروردگار جهانیان! از زمرۀ کسانی بگردان که در روز قیامت بدانها افتخار و مباهات می‌کنی.
خداوندا ! من از تو عفو و گذشت، و عافیت و تندرستی و بخشش همیشگی در دنیا و آخرت را می‌خواهم. خدایا ! بر سرور و پیامبر ما حضرت محمد جو بر جملگی آل و اصحابش، درود و سلام بفرست و برکت و رحمت نثار آنها کن».
* * *
شخص محرم وقتی که از «منی» به سوی «عرفات» رهسپار می‌شود، برای او مستحب است که در طول راه، به طور مکرر و زیاد «تلبیه» و «تکبیر» بگوید:
«تلبیه»: «لَبَّيْكَ اللّٰهُمَّ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ لٰا شَرِيْكَ لَكَ لَبَّيْكَ، إِنَّ الْحَمْدَ والنِّعْمَةَ لَكَ والْمُلْكَ، لٰا شَرِيْكَ لَكَ».
ترجمه: «پروردگارا ! اجابت فرمان تو نمودم و همیشه مطیع فرمان تو هستم و برای قبول و اجرای اوامر و فرامین تو آمادگی کامل دارم. و یقین دارم که هیچ شریکی برای تو نیست و تو ذات یکتا و یگانه و بی‌همتا و بی‌همگون هستی. و براستی تمام ستایش‌ها و نعمت‌ها و مالکیت مطلق و حاکمیت همه جانبه از آنِ توست، و هیچ شریک و انبازی در این زمینه برای تو متصور نیست و تو ذات یکتا و بی‌همتایی».
«تکبیر»: «لٰا اِلٰهَ اِلَّا اللهُ وَحْدَهُ لٰا شَرِيْكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ ولَهُ الْحَمْدُ، يُحْيِيْ ويُمِيْتُ وهُوَ عَليٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيْرٍ».
ترجمه: «هیچ معبودی به حق، جز ذات الله نیست که یکتای بی‌همتاست و شریک و انبازی ندارد، و تمام ستایش‌ها و مالکیت مطلق و حاکمیت همه جانبه از آنِ اوست، زنده می‌کند و می‌میراند و او بر هر چیز توانا است».
(حجّاج توجه داشته باشند که در مسیر راه (از منی به عرفات) به طور مکرر و زیاد «تلبیه» و «تکبیر» بگویند).
وقوف در عرفه، یکی از ارکان حج به شمار می‌آید به این دلیل که پیامبر جمی‌فرماید: «اَلْحَجُّ عَرَفَةٌ» [ترمذی] «حج، عرفه است». از این جهت، روز عرفه بهترین روزهای سال برای دعا کردن و اجابت دعا است. پیامبر جمی‌فرماید: «خَيْرُ الدُّعٰاءِ يَوْمُ عَرَفَةَ» بهترین دعا، دعای روز عرفه در زمین عرفات است.
بنابراین شخص حاجی باید این روز بزرگ و ملکوتی را غنیمت شمارد و تمام توان خود را در خواندن ذکر و دعا و قرائت قرآن به کار گیرد و انواع دعاها و اذکار را که خیر دنیا و آخرت را در بردارد بخواند، و برای خود و پدر و مادر و خویشاوندان و اساتید و همراهان و دوستان و تمام مسلمان و مؤمنان دعا کند، و بکوشد تا همۀ وقت خود را در این موقف عظیم و این حالت ملکوتی به دعا و ذکر و استغفار گذرانیده و لحظه‌ای را غفلت نورزد، زیرا این روز برخلاف روزهای دیگر سال است که اگر از دست رفت، بازیافتنش ممکن نیست، زیرا چه بسا که این روز در عمرش دیگر هیچ بار تکرار نشود، و این اولین و آخرین روز در زندگی‌اش باشد.
و ما نیز در اینجا به عنوان نمونه، گزیده‌ای از اذکار و دعاهای وقوف به عرفه را که علماء و بزرگان ما از آیات قرآن و احادیث نبوی جمع‌آوری کرده‌اند، ذکر می‌کنیم.
گزیده‌ای از دعای عرفه (براساس آیات قرآن و احادیث پیامبر ج):
«اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ رَبِّ الْعٰالَمِينَ، الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ، مالِكِ يَوْمِ الدِّينِ، إيّٰاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ، اِهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ، صِرَاطَ الَّذِينَ أٔنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ وَلاَ الضَّآلِّينَ، اٰمِيْنَ.
لَبَّيْكَ اللّٰهُمَّ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ لٰا شَرِيْكَ لَكَ لَبَّيْكَ، إِنَّ الْحَمْدَ والنِّعْمَةَ لَكَ والْمُلْكَ، لٰا شَرِيْكَ لَكَ. اَللهُ اَكْبَرُ ولِلّٰهِ الْحَمْدُ، اَللهُ اَكْبَرُ ولِلّٰهِ الْحَمْدُ، اَللهُ اَكْبَرُ ولِلّٰهِ الْحَمْدُ.
لٰا اِلٰهَ اِلَّا اللهُ وَحْدَهُ لٰا شَرِيْكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ ولَهُ الْحَمْدُ، يُحْيِيْ ويُمِيْتُ وهُوَ عَليٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيْرٍ.
رَبَّنَا تَقَبَّلْ مِنّا إِنَّكَ أٔنْتَ السَّمِيْعُ الْعَلِيْمُ وتُبْ عَلَيْنٰا إِنَّكَ أٔنْتَ التَّوّابُ الرَّحِيْمُ
﴿رَبَّنَا وَٱجۡعَلۡنَا مُسۡلِمَيۡنِ لَكَ وَمِن ذُرِّيَّتِنَآ أُمَّةٗ مُّسۡلِمَةٗ لَّكَ وَأَرِنَا مَنَاسِكَنَا وَتُبۡ عَلَيۡنَآۖ إِنَّكَ أَنتَ ٱلتَّوَّابُ ٱلرَّحِيمُ١٢٨﴾[البقرة: ۱۲۸].
﴿رَبَّنَآ ءَاتِنَا فِي ٱلدُّنۡيَا حَسَنَةٗ وَفِي ٱلۡأٓخِرَةِ حَسَنَةٗ وَقِنَا عَذَابَ ٱلنَّارِ﴾[البقرة: ۲۰۱].
﴿رَبَّنَآ أَفۡرِغۡ عَلَيۡنَا صَبۡرٗا وَثَبِّتۡ أَقۡدَامَنَا وَٱنصُرۡنَا عَلَى ٱلۡقَوۡمِ ٱلۡكَٰفِرِينَ﴾[البقرة: ۲۵۰].
﴿رَبَّنَا لَا تُؤَاخِذۡنَآ إِن نَّسِينَآ أَوۡ أَخۡطَأۡنَاۚ رَبَّنَا وَلَا تَحۡمِلۡ عَلَيۡنَآ إِصۡرٗا كَمَا حَمَلۡتَهُۥ عَلَى ٱلَّذِينَ مِن قَبۡلِنَاۚ رَبَّنَا وَلَا تُحَمِّلۡنَا مَا لَا طَاقَةَ لَنَا بِهِۦۖ وَٱعۡفُ عَنَّا وَٱغۡفِرۡ لَنَا وَٱرۡحَمۡنَآۚ أَنتَ مَوۡلَىٰنَا فَٱنصُرۡنَا عَلَى ٱلۡقَوۡمِ ٱلۡكَٰفِرِينَ٢٨٦﴾[البقرة: ۲۸۶].
﴿رَبَّنَا لَا تُزِغۡ قُلُوبَنَا بَعۡدَ إِذۡ هَدَيۡتَنَا وَهَبۡ لَنَا مِن لَّدُنكَ رَحۡمَةًۚ إِنَّكَ أَنتَ ٱلۡوَهَّابُ٨ رَبَّنَآ إِنَّكَ جَامِعُ ٱلنَّاسِ لِيَوۡمٖ لَّا رَيۡبَ فِيهِۚ إِنَّ ٱللَّهَ لَا يُخۡلِفُ ٱلۡمِيعَادَ٩﴾[آل عمران: ۸-۹].
﴿رَبَّنَآ ءَامَنَّا بِمَآ أَنزَلۡتَ وَٱتَّبَعۡنَا ٱلرَّسُولَ فَٱكۡتُبۡنَا مَعَ ٱلشَّٰهِدِينَ٥٣﴾[آل عمران: ۵۳].
﴿رَبَّنَا ٱغۡفِرۡ لَنَا ذُنُوبَنَا وَإِسۡرَافَنَا فِيٓ أَمۡرِنَا وَثَبِّتۡ أَقۡدَامَنَا وَٱنصُرۡنَا عَلَى ٱلۡقَوۡمِ ٱلۡكَٰفِرِينَ﴾[آل عمران: ۱۴۷].
﴿رَبَّنَا مَا خَلَقۡتَ هَٰذَا بَٰطِلٗا سُبۡحَٰنَكَ فَقِنَا عَذَابَ ٱلنَّارِ١٩١ رَبَّنَآ إِنَّكَ مَن تُدۡخِلِ ٱلنَّارَ فَقَدۡ أَخۡزَيۡتَهُۥۖ وَمَا لِلظَّٰلِمِينَ مِنۡ أَنصَارٖ١٩٢ رَّبَّنَآ إِنَّنَا سَمِعۡنَا مُنَادِيٗا يُنَادِي لِلۡإِيمَٰنِ أَنۡ ءَامِنُواْ بِرَبِّكُمۡ فَ‍َٔامَنَّاۚ رَبَّنَا فَٱغۡفِرۡ لَنَا ذُنُوبَنَا وَكَفِّرۡ عَنَّا سَئَِّاتِنَا وَتَوَفَّنَا مَعَ ٱلۡأَبۡرَارِ١٩٣ رَبَّنَا وَءَاتِنَا مَا وَعَدتَّنَا عَلَىٰ رُسُلِكَ وَلَا تُخۡزِنَا يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِۖ إِنَّكَ لَا تُخۡلِفُ ٱلۡمِيعَادَ١٩٤﴾[آل عمران: ۱۹۱-۱۹۴].
﴿رَبَّنَا ظَلَمۡنَآ أَنفُسَنَا وَإِن لَّمۡ تَغۡفِرۡ لَنَا وَتَرۡحَمۡنَا لَنَكُونَنَّ مِنَ ٱلۡخَٰسِرِينَ﴾[الأعراف: ۲۳].
﴿رَبَّنَا لَا تَجۡعَلۡنَا فِتۡنَةٗ لِّلۡقَوۡمِ ٱلظَّٰلِمِينَ٨٥ وَنَجِّنَا بِرَحۡمَتِكَ مِنَ ٱلۡقَوۡمِ ٱلۡكَٰفِرِينَ٨٦﴾[یونس: ۸۵-۸۶].
﴿رَبَّنَا ٱفۡتَحۡ بَيۡنَنَا وَبَيۡنَ قَوۡمِنَا بِٱلۡحَقِّ وَأَنتَ خَيۡرُ ٱلۡفَٰتِحِينَ﴾[الأعراف: ۸۹].
﴿رَبَّنَا لَا تَجۡعَلۡنَا مَعَ ٱلۡقَوۡمِ ٱلظَّٰلِمِينَ﴾[الأعراف: ۴۷].
﴿رَبِّنَا لَمَّا جَآءَتۡنَاۚ رَبَّنَآ أَفۡرِغۡ عَلَيۡنَا صَبۡرٗا وَتَوَفَّنَا مُسۡلِمِينَ﴾[الأعراف: ۱۲۶].
﴿رَبَّنَآ إِنَّكَ تَعۡلَمُ مَا نُخۡفِي وَمَا نُعۡلِنُۗ وَمَا يَخۡفَىٰ عَلَى ٱللَّهِ مِن شَيۡءٖ فِي ٱلۡأَرۡضِ وَلَا فِي ٱلسَّمَآءِ٣٨﴾[إبراهیم: ۳۸].
﴿رَبِّ ٱجۡعَلۡنِي مُقِيمَ ٱلصَّلَوٰةِ وَمِن ذُرِّيَّتِيۚ رَبَّنَا وَتَقَبَّلۡ دُعَآءِ٤٠ رَبَّنَا ٱغۡفِرۡ لِي وَلِوَٰلِدَيَّ وَلِلۡمُؤۡمِنِينَ يَوۡمَ يَقُومُ ٱلۡحِسَابُ٤١﴾[إبراهیم: ۴۰-۴۱].
﴿رَبَّنَآ ءَاتِنَا مِن لَّدُنكَ رَحۡمَةٗ وَهَيِّئۡ لَنَا مِنۡ أَمۡرِنَا رَشَدٗا﴾[الکهف: ۱۰].
﴿رَبَّنَآ ءَامَنَّا فَٱغۡفِرۡ لَنَا وَٱرۡحَمۡنَا وَأَنتَ خَيۡرُ ٱلرَّٰحِمِينَ﴾[المؤمنون: ۱۰۹].
﴿رَبَّنَا ٱصۡرِفۡ عَنَّا عَذَابَ جَهَنَّمَۖ إِنَّ عَذَابَهَا كَانَ غَرَامًا٦٥ إِنَّهَا سَآءَتۡ مُسۡتَقَرّٗا وَمُقَامٗا٦٦﴾[الفرقان: ۶۵-۶۶].
﴿رَبَّنَا هَبۡ لَنَا مِنۡ أَزۡوَٰجِنَا وَذُرِّيَّٰتِنَا قُرَّةَ أَعۡيُنٖ وَٱجۡعَلۡنَا لِلۡمُتَّقِينَ إِمَامًا﴾[الفرقان: ۷۴].
﴿رَبَّنَا ٱغۡفِرۡ لَنَا وَلِإِخۡوَٰنِنَا ٱلَّذِينَ سَبَقُونَا بِٱلۡإِيمَٰنِ وَلَا تَجۡعَلۡ فِي قُلُوبِنَا غِلّٗا لِّلَّذِينَ ءَامَنُواْ رَبَّنَآ إِنَّكَ رَءُوفٞ رَّحِيمٌ﴾[الحشر: ۱۰].
﴿رَّبَّنَا عَلَيۡكَ تَوَكَّلۡنَا وَإِلَيۡكَ أَنَبۡنَا وَإِلَيۡكَ ٱلۡمَصِيرُ﴾[الممتحنة: ۴].
﴿رَبَّنَا لَا تَجۡعَلۡنَا فِتۡنَةٗ لِّلَّذِينَ كَفَرُواْ وَٱغۡفِرۡ لَنَا رَبَّنَآۖ إِنَّكَ أَنتَ ٱلۡعَزِيزُ ٱلۡحَكِيمُ٥﴾[الممتحنة: ۵].
﴿رَبَّنَآ أَتۡمِمۡ لَنَا نُورَنَا وَٱغۡفِرۡ لَنَآۖ إِنَّكَ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖ قَدِيرٞ﴾[التحریم: ۸].
﴿لَّآ إِلَٰهَ إِلَّآ أَنتَ سُبۡحَٰنَكَ إِنِّي كُنتُ مِنَ ٱلظَّٰلِمِينَ﴾[الأنبیاء: ۸۷].
﴿رَّبِّ أَدۡخِلۡنِي مُدۡخَلَ صِدۡقٖ وَأَخۡرِجۡنِي مُخۡرَجَ صِدۡقٖ وَٱجۡعَل لِّي مِن لَّدُنكَ سُلۡطَٰنٗا نَّصِيرٗا﴾[الإسراء: ۸۰].
﴿وَقُل رَّبِّ أَعُوذُ بِكَ مِنۡ هَمَزَٰتِ ٱلشَّيَٰطِينِ٩٧ وَأَعُوذُ بِكَ رَبِّ أَن يَحۡضُرُونِ٩٨﴾[المؤمنون: ۹۷-۹۸].
﴿رَبِّ أَوۡزِعۡنِيٓ أَنۡ أَشۡكُرَ نِعۡمَتَكَ ٱلَّتِيٓ أَنۡعَمۡتَ عَلَيَّ وَعَلَىٰ وَٰلِدَيَّ وَأَنۡ أَعۡمَلَ صَٰلِحٗا تَرۡضَىٰهُ وَأَدۡخِلۡنِي بِرَحۡمَتِكَ فِي عِبَادِكَ ٱلصَّٰلِحِينَ﴾[النمل: ۱۹].
سُبْحٰانَ رَبِّكَ رَبِّ الْعِزَّةِ عَمّٰا يَصِفُوْنَ وسَلٰامٌ عَلَي الْمُرْسَلِيْنَ والْحَمْدُ لِلّٰهِ رَبِّ الْعٰالَمِيْنَ.
اَللّٰهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ كُلُّهُ، اَللّٰهُمَّ لٰاقٰابِضَ لِمٰا بَسَطْتَ، ولٰا بٰاسِطَ لِمٰا قَبَضْتَ، ولٰاهٰادِيَ لِمَنْ أٔضْلَلْتَ، ولٰامُضِلَّ لِمَنْ هَدَيْتَ، ولٰامُعْطِيَ لِمٰا مَنَعْتَ، ولٰامٰانِعَ لِمٰا أٔعْطَيْتَ، ولٰا مُقَرِّبَ لِمٰا بٰاعَدْتَ، ولٰا مُبْعِدَ لِمٰا قَرَّبْتَ، اَللّٰهُمَّ ابْسُطْ عَلَيْنٰا مِنْ بَرَكٰاتِكَ ورَحْمَتِكَ وفَضْلِكَ ورِزْقِكَ، اَللّٰهُمَّ إِنِّيْ أٔسْأٔلُكَ النَّعِيْمَ الْمُقِيْمَ الَّذِيْ لاٰيَحُوْلُ ولاٰيَزُوْلُ، اَللّٰهُمَّ إِنِّيْ أٔسْأٔلُكَ النَّعِيْمَ يَوْمَ الْعِيْلَةِ، والْأٔمْنَ يَوْمَ الْخَوْفِ.
اَللّٰهُمَّ إِنِّيْ عٰائِذٌ بِكَ مِنْ شَرِّ مٰا أٔعْطَيْتَنٰا وشَرِّ مٰا مَنَعْتَنٰا. اَللّٰهُمَّ حَبِّبْ إِلَيْنَا الْإِيْمٰانَ وزَيِّنْهُ فِيْ قُلُوْبِنٰا، وكَرِّهْ إِلَيْنَا الْكُفْرَ والْفُسُوْقَ والْعِصْيٰانَ، واجْعَلْنٰا مِنَ الرّٰاشِدِيْنَ. اَللّٰهُمَّ تَوَفَّنٰا مُسْلِمِيْنَ وأٔحْيِنٰا مُسْلِمِيْنَ وأٔلْحِقْنٰا بِالصّٰالِحِيْنَ، غَيْرَ خَزٰايٰا.
اَللّٰهُمَّ اجْعَلِ الْقُرْاٰنَ الْعَظِيْمَ رَبِيْعَ قَلْبِيْ ونُوْرَ صَدْرِيْ، وذِهٰابَ حُزْنِيْ، وجَلٰاءَ هَمِّيْ وغَمِّيْ.
اَللّٰهُمَّ مُصَرِّفَ الْقُلُوْبِ، صَرِّفْ قُلُوْبَنٰا عَليٰ طٰاعَتِكَ.
اَللّٰهُمَّ أٔصْلِحْ فِيْ دِيْنِيْ، اَلَّذِيْ هُوَ عِصْمَةُ أٔمْرِيْ، وأٔصْلِحْ لِيْ دُنْيٰايَ، اَلَّتِيْ فِيْهٰا مَعٰاشِيْ، وأٔصْلِحْ لِيْ اٰخِرَتِيْ، اَلَّتِيْ فِيْهٰا مَعٰادِيْ، واجْعَلِ الْحَيٰاةَ زِيٰادَةً لِيْ فِيْ كُلِّ خَيْرٍ، واجْعَلِ الْمَوْتَ رٰاحَةً مِنْ كُلِّ شَرٍّ. اَللّٰهُمَّ اهْدِنِيْ وسَدِّدْنِيْ.
اَللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِيْ خَطِيْئَتِيْ وجَهْلِيْ، وإِسْرٰافِيْ فِيْ أٔمْرِيْ ومٰا أٔنْتَ أٔعْلَمُ بِهِ مِنِّيْ. اَللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِيْ جِدِّيْ وهَزْلِيْ وخَطَئِيْ وعَمْدِيْ. اَللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِيْ مٰا قَدَّمْتُ ومٰا أٔخَّرْتُ ومٰا أٔسْرَرْتُ ومٰا أٔعْلَنْتُ ومٰا أٔنْتَ أٔعْلَمُ بِهِ مِنِّيْ. أٔنْتَ الْمُقَدِّمُ وأٔنْتَ الْمُؤَخِّرُ وأٔنْتَ عَليٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيْرٍ. اَللّٰهُمَّ إِنِّيْ عٰائِذٌ بِكَ مِنْ زَوٰالِ نِعْمَتِكَ وتَحَوُّلِ عٰافِيَتِكَ وفَجْأٔةِ نِقْمَتِكَ، وجَمِيْعِ سَخَطِكَ.
اَللّٰهُمَّ إِنِّيْ أٔعُوْذُ بِكَ مِنَ الْعَجْزِ والْكَسَلِ والْبُخْلِ والْهَرَمِ وعَذٰابِ الْقَبْرِ.
اَللّٰهُمَّ اٰتِ نَفْسِيْ تَقْوٰاهٰا وزَكّٰاهٰا أٔنْتَ خَيْرُ مَنْ زَكّٰاهٰا، أٔنْتَ وَلِيُّهٰا ومَوْلٰاهٰا.
اَللّٰهُمَّ إِنِّيْ أٔعُوْذُ بِكَ مِنْ عِلْمٍ لٰايَنْفَعُ، ومِنْ قَلْبٍ لٰايَخْشَعُ، ومِنْ نَفْسٍ لٰاتَشْبَعُ، ومِنْ دَعْوَةٍ لٰايُسْتَجٰابُ لَهٰا.
اَللّٰهُمَّ إِنِّيْ أٔعُوْذُ بِكَ مِنْ فِتْنَةِ النّٰارِ وعَذٰابِ النّٰارِ ومِنْ شَرِّ الْغِنيٰ والْفَقْرِ. اَللّٰهُمَّ إِنِّيْ أٔعُوْذُ بِكَ مِنْ مُنْكَرٰاتِ الْأٔخْلٰاقِ والْأٔعْمٰالِ والْأٔهْوٰاءِ.
اَللّٰهُمَّ إِنِّيْ أٔسْأٔلُكَ حُبَّكَ وحُبَّ مَنْ يُّحِبُّكَ، والْعَمَلَ الَّذِيْ يُبَلِّغُنِيْ حُبَّكَ. اَللّٰهُمَّ اجْعَلْ حُبَّكَ أٔحَبَّ إِلَيَّ مِنْ نَفْسِيْ وأٔهْلِيْ والْمٰاءِ الْبٰارِدِ.
اَللّٰهُمَّ إِنِّيْ أٔسْأٔلُكَ مُوْجِبٰاتِ رَحْمَتِكَ وعَزٰائِمَ مَغْفِرَتِكَ والسَّلٰامَةَ مِنْ كُلِّ إِثْمٍ، والْغَنِيْمَةَ مِنْ كُلِّ بِرٍّ، والْفَوْزَ بِالْجَنَّةِ والنَّجٰاةَ مِنَ النّٰارِ.
اَللّٰهُمَّ إِنِّيْ أٔسْأٔلُكَ مِنْ خَيْرِ مٰا سَأٔلَكَ مِنْهُ نَبِيُّكَ مُحَمَّدٌ ج، ونَعُوْذُ بِكَ مِنْ شَرِّ مَا اسْتَعٰاذَ مِنْهُ نَبِيُّكَ مُحَمَّدٌ ج، وأٔنْتَ الْمُسْتَعٰانُ وعَلَيْكَ الْبَلٰاغُ ولٰاحَوْلَ ولٰا قُوَّةَ إِلّٰا بِاللهِ.
اَللّٰهُمَّ رَبَّنٰا ورَبَّ كُلِّ شَيْءٍ، أٔنَا شَهِيْدٌ أٔنَّكَ أٔنْتَ الرَّبُّ وَحْدَكَ لٰاشَرِيْكَ لَكَ. اَللّٰهُمَّ رَبَّنٰا ورَبَّ كُلِّ شَيْءٍ، أٔنَا الشَّهِيْدُ إِنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُكَ ورَسُوْلُكَ.
اَللّٰهُمَّ رَبَّنٰا ورَبَّ كُلِّ شَيْءٍ، أٔنَا شَهِيْدٌ أٔنَّ الْعِبٰادَ كُلَّهُمْ إِخْوَةٌ. اَللّٰهُمَّ رَبَّنٰا ورَبَّ كُلِّ شَيْءٍ، إِجْعَلْنِيْ مُخْلِصاً لَكَ وأٔهْلِيْ فِيْ كُلِّ سٰاعَةٍ فِي الدُّنْيٰا والْاٰخِرَةِ. يٰا ذَا الْجَلٰالِ والْإِكْرٰامِ، إِسْمَعْ واسْتَجِبْ، اَللهُ أٔكْبَرُ الْأٔكْبَرُ. اَللهُ نُوْرُ السَّمٰوٰاتِ والْأٔرْضِ، اَللهُ أٔكْبَرُ الْأٔكْبَرُ، حَسْبِيَ اللهُ ونِعْمَ الْوَكِيْلُ، اَللهُ أٔكْبَرُ الْأٔكْبَرُ.
اَللّٰهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ، أٔنْتَ نُوْرُ السَّمٰوٰاتِ والْأٔرْضِ ومَنْ فِيْهِنَّ، ولَكَ الْحَمْدُ، أٔنْتَ الْحَقُّ، ووَعْدُكَ الْحَقُّ، ولِقٰائُكَ حَقٌّ، وقَوْلُكَ حَقٌّ، والْجَنَّةُ حَقٌّ، والنّٰارُ حَقٌّ، والنَّبِيُّوْنَ حَقٌّ، ومُحَمَّدٌ حَقٌّ، والسّٰاعَةُ حَقٌّ. اَللّٰهُمَّ لَكَ أٔسْلَمْتُ، وبِكَ اٰمَنْتُ وعَلَيْكَ تَوَكَّلْتُ، وإِلَيْكَ أٔنَبْتُ، وبِكَ خٰاصَمْتُ، وإِلَيْكَ حٰاكَمْتُ، فَاغْفِرْ لِيْ مٰا قَدَّمْتُ ومٰا أٔخَّرْتُ ومٰا أٔسْرَرْتُ ومٰا أٔعْلَنْتُ، أٔنْتَ الْمُقَدِّمُ وأٔنْتَ الْمُؤَخِّرُ، لٰا إِلٰهَ إِلّٰا أٔنْتَ ولٰا إِلٰهَ غَيْرُكَ.
اَللّٰهُمَّ إِنِّيْ أٔعُوْذُ بِرِضٰاكَ مِنْ سَخَطِكَ، وبِمُعٰافٰاتِكَ مِنْ عُقُوْبَتِكَ، وأٔعُوْذُ بِكَ مِنْكَ، لٰا أُحْصِيْ ثَنٰاءً عَلَيْكَ، أٔنْتَ كَمٰا أٔثْنَيْتَ عَليٰ نَفْسِكَ.
اَللّٰهُمَّ هٰذَا الدُّعٰاءُ وعَلَيْكَ الْإِجٰابَةُ، وهٰذَا الْجُهْدُ وعَلَيْكَ التَّكِلٰانُ. اَللّٰهُمَّ اجْعَلْ لِيْ نُوْراً فِيْ قَلْبِيْ، ونُوْراً فِيْ قَبْرِيْ، ونُوْراً بَيْنَ يَدَيَّ، ونُوْراً مِنْ خَلْفِيْ، ونُوْراً عَنْ يَمِيْنِيْ، ونُوْراً عَنْ شِمٰالِيْ، ونُوْراً مِنْ فَوْقِيْ، ونُوْراً مِنْ تَحْتِيْ، ونُوْراً فِيْ سَمْعِيْ، ونُوْراً فِيْ بَصَرِيْ، ونُوْراً فِيْ شَعْرِيْ، ونُوْراً فِيْ بَشَرِيْ، ونُوْراً فِيْ لَحْمِيْ، ونُوْراً فِيْ دَمِيْ، ونُوْراً فِيْ عِظٰامِيْ، اَللّٰهُمَّ أٔعْظِمْ لِيْ نُوْراً وأعْطِنِيْ نُوْراً، واجْعَلْ لِيْ نُوْراً.
اَللّٰهُمَّ إِنِّيْ أٔسْأٔلُكَ مِنَ الْخَيْر كُلِّهِ، عٰاجِلِهِ وآجِلِهِ، مٰا عَلِمْتُ مِنْهُ ومٰا لَمْ أٔعْلَمْ، وأٔعُوْذُ بِكَ مِنَ الشَّرِّ كُلِّهِ، عٰاجِلِهِ وآجِلِهِ مٰا عَلِمْتُ مِنْهُ ومٰا لَمْ أٔعْلَمْ. اَللّٰهُمَّ إِنِّيْ أٔسْأٔلُكَ مِنْ خَيْرِ مٰا سَأٔلَكَ بِهِ عَبْدُكَ ونَبِيُّكَ، وأٔعُوْذُ بِكَ مِنْ شَرِّ مٰا عٰاذَ بِهِ عَبْدُكَ ونَبِيُّكَ. اَللّٰهُمَّ إِنِّيْ أٔسْأٔلُكَ الْجَنَّةَ ومٰا قَرَّبَ إِلَيْهٰا مِنْ قَوْلٍ أٔوْ عَمَلٍ، وأٔعُوْذُ بِكَ مِنَ النّٰارِ ومٰا قَرَّبَ إِلَيْهٰا مِنْ قَوْلٍ أٔوْ عَمَلٍ، وأٔسْأٔلُكَ أٔنْ تَجْعَلَ كُلَّ قَضٰاءٍ قَضَيْتَهُ لِيْ خَيْراً.
اَللّٰهُمَّ أٔصْلِحْ ذٰاتَ بَيْنِنٰا، وأٔلِّفْ بَيْنَ قُلُوْبِنٰا، واهْدِنٰا سُبُلَ السَّلٰامِ، ونَجِّنٰا مِنَ الظُّلُمٰاتِ إِلَي النُّوْرِ، وجَنِّبْنَا الْفَوٰاحِشَ مٰا ظَهَرَ مِنْهٰا ومٰا بَطَنَ. اَللّٰهُمَّ بٰارِكْ لَنٰا فِيْ أٔسْمٰاعِنٰا وأٔبْصٰارِنٰا وقُلُوْبِنٰا وأٔزْوٰاجِنٰا وذُرِّيّٰاتِنٰا، وتُبْ عَلَيْنٰا إِنَّكَ أٔنْتَ التَّوّٰابُ الرَّحِيْمُ واجْعَلْنٰا شٰاكِرِيْنَ لِنِعْمَتِكَ، مُثْنِيْنَ بِهٰا، قٰابِلِيْنَ لَهٰا، وأٔتِمَّهٰا عَلَيْنٰا.
اَللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِيْ ولِوٰالِدَيَّ ولِجَمِيْعِ الْمُؤْمِنِيْنَ والْمُؤْمِنٰاتِ والْمُسْلِمِيْنَ والْمُسْلِمٰاتِ، اَلْأٔحْيٰاءِ مِنْهُمْ والْأٔمْوٰاتِ.
اَللّٰهُمَّ صَلِّ وسَلِّمْ وبٰارِكْ عَليٰ سَيِّدِنٰا ونَبِيِّنٰا مُحَمَّدٍ جوعَليٰ اٰلِهِ وأٔصْحٰابِهِ أٔجْمَعِيْنَ آمِيْنَ، بِرَحْمَتِكَ يٰا أٔرْحَمَ الرّٰاحِمِيْنَ.
ترجمه: «سپاس و ستایش خداوندی را سزاست که پروردگار جهانیان است. بخشندۀ مهربان است. مالک روز سزا و جزا است. تنها تو را می‌پرستم و تنها از تو یاری می‌خواهیم. ما را به راه راست راهنمایی فرما، راه کسانی که به آنها نعمت داده‌ای، نه راه آنان که برایشان خشم گرفته‌ای، و نه راه گمراهان و سرگشتگان.
پروردگارا ! اجابت فرمان تو نمودم، و همیشه و به طور پیوسته و دائمی مطیع فرمان تو هستم و در خدمتم، و برای قبول و اجرای اوامر و فرامین تو آمادگی کامل دارم، و یقین دارم که هیچ شریکی برای تو نیست و تو ذات یکتا و یگانه و بی‌همتا و بی‌همگون هستی، و براستی تمام ستایش‌ها و نعمت‌ها و مالکیت مطلق و حاکمیت همه جانبه از آن توست، و هیچ شریک و انبازی در این زمینه برای تو متصور نیست و تو ذات یکتا و بی‌همتایی. خدا بزرگ است و تمام حمد و ستایش‌ها از آنِ اوست.
هیچ معبودی به حق جز ذات الله نیست و او یکتا و یگانه است و شریکی ندارد، و مالکیت مطلق و حاکمیت همه جانبه، و حمد و ستایش از آنِ اوست، می‌میراند و زنده می‌کند و او بر هر چیزی توانا و نیرومند است.
پروردگارا ! این عمل را از ما بپذیر، بی گمان تو شنوا و دانا به گفتار و کردار و نیات ما هستی. خدایا! چنان کن که ما مخلص و مطیع فرمان تو باشیم و از فرزندان ما ملت و جماعتی پدید آور که تسلیم فرمان تو باشند، و طرز عبادت خویش را در کعبه و اطراف آن به ما نشان بده و اگر نسیان و لغزشی از ما سر زد بر ما ببخشای و دروازۀ توبه را بر روی ما باز گذار، بی‌گمان تو، بس توبه‌پذیر و مهربانی.
پروردگارا ! در دنیا و آخرت به ما نیکی عطا فرما و سرای دنیا و آخرت ما را خوش و خرم گردان و ما را از عذاب آتش دوزخ محفوظ نگاهدار. پروردگارا ! بر دلهایمان آب صبر و شکیبایی فرو ریز و گامهایمان را ثابت و استوار بدار و ما را بر جمعیت کافران پیروز گردان.
پروردگارا ! اگر ما فراموش کردیم یا به خطا رفتیم، ما را بدان مگیر و مورد مؤاخذه و پرس و جو قرار مده. پروردگارا ! بار سنگین تکالیف دشوار را بر دوش ما مگذار آن چنان که به خاطر گناه و طغیان بر دوش کسانی که پیش از ما بودند گذاشتی. پروردگارا ! آنچه را که یارای آن را نداریم بر ما بار مکن و ما را به بلاها و محنتها گرفتار مساز و از ما در گذر و قلم عفو بر گناهانمان کش، و ما را ببخشای و به ما رحم فرمای. تو یاور و سرور مایی، پس ما را بر گروه کافران پیروز گردان.
پروردگارا ! دلهای ما را از راه حق منحرف مگردان بعد از آنکه ما را حلاوت هدایت چشانده و به سوی حقیقت رهنمود نموده‌ای، و از جانب خود رحمتی به ما عطا کن، بی‌گمان بخشایشگر حقیقی فقط تویی. پروردگارا ! تو مردمان را در روزی که تردیدی در آن نیست جمع خواهی کرد تا همگان در برابر کارشان پاداش دهی و به این امر وعده داده‌ای و بی‌گمان خدا خلاف وعده نمی‌کند.
پروردگارا ! ما به آنچه بر پیامبرت نازل فرموده‌ای ایمان آورده‌ایم و از پیامبرت پیروی نموده‌ایم، پس ما را از زمرۀ گواهان بر توحید خود و رسالت پیامبرت بنویس. پروردگارا ! گناهانمان را ببخشای و از زیاده‌رویها و تندروی‌هایمان صرف نظر کن و گامهایمان را ثابت و استوار بدار و ما را بر گروه کافران پیروز بگردان.
پروردگارا ! این دستگاه شگفت کائنات را بیهوده و عَبَث نیافریده‌ای، تو منزّه و پاکی از دست زدن به کار باطل! پس ما را با توفیق بر انجام کارهای شایسته، از عذاب آتش دوزخ محفوظ دار. پروردگارا ! بی‌گمان تو هر که را به خاطر اعمال زشتش به آتش درآوری، به راستی خوار و زبونش کرده‌ای و ستمکاران را یار و یاوری نیست. پروردگارا ! ما از منادی بزرگوار توحید یعنی حضرت محمد جشنیدیم که مردم را به ایمان به پروردگارشان می‌خواند و ما ایمان آوردیم و ندای او را لبّیک گفتیم، اکنون که چنین است پروردگارا ! گناهانمان را بیامرز و بدیهایمان را بپوشان و ما را با نیکان و در مسیر ایشان بمیران.
پروردگارا ! آنچه را که بر زبان پیامبران خود به ما وعده داده‌ای، به ما عطا کن، و در روز رستاخیز ما را با درآوردن به دوزخ خوار و زبون مگردان، بی‌گمان تو خلاف وعده نمی‌کنی.
پروردگارا ! ما با نافرمانی از تو بر خویشتن ستم کرده‌ایم و اگر ما را نبخشی و بر ما رحم نکنی، از زیانکاران خواهیم بود. پروردگارا ! ما را وسیلۀ آزمون و امتحان مردمان ستمکار و آماج بلا و آزار کافران بدکار مساز، و ما را با فضل و رحمت خود از دست مردمان کافر نجات بده. پروردگارا ! ما را با گروه ستمگر همراه و همیار و همنشین و هدم مگردان. پروردگارا ! میان ما و قوم ما به حق داوری کن و میان مُحِقّینِ مصلحین و مُبطِلین مفسدین به خوبی فیصله کن و تو بهترینِ داورانی، چرا که بر همه چیز آگاه و بر هر چیز توانایی. پروردگارا ! صبر عظیم به ما مرحمت فرما و ما را مسلمان بمیران.
پروردگارا ! تو آگاهی از آنچه پنهان می‌داریم و از آنچه آشکار می‌سازیم، لذا به مصالح ما داناتری و آن کن که ما را به کار آید، و هیچ چیز در زمین و آسمان بر خدا مخفی نمی‌ماند. پروردگارا ! مرا و کسانی از فرزندان مرا نمازگذار کن. پروردگارا ! دعا و نیایش مرا بپذیر. پروردگارا ! مرا و پدر و مادر مرا و مؤمنان را بیامرز و ببخشای در آن روزی که حساب بر پا می‌شود و حسابرسی می‌گردد و به دنبال آن پاداش و پادافره داده می‌شود. پروردگارا ! ما را از رحمت خود بهره‌مند ساز و راه نجاتی برایمان فراهم فرما. پروردگارا ! ایمان آورده‌ایم، پس ما را ببخش و به ما رحم فرما و تو بهترین رحم کنندگان هستی.
پروردگارا ! عذاب دوزخ را از ما بدور دار، چرا که عذاب آن گریبانگیر هر کس که شد از او جدا نمی‌گردد و تا ابد ملازم وی می‌شود، بی‌گمان دوزخ بدترین قرار گاه و جایگاه است. پروردگارا ! همسران و فرزندانی به ما عطا فرما که به سبب انجام طاعات و عبادات و دیگر کارهای پسندیده، مایۀ سرور ما و باعث روشنی چشمانمان گردند و ما را پیشوای پرهیزگاران گردان به گونه‌ای که در صالحات و حسنات به ما اقتداء و از ما پیروی نمایند. پروردگارا ! ما را و برادران ما را که در ایمان آوردن بر ما پیشی گرفته‌اند بیامرز. و کینه‌ای نسبت به مؤمنان در دلهایمان جای مده. پروردگارا ! تو دارای رأفت و رحمت فراوان هستی. پروردگارا ! به تو توکل می‌کنیم و به تو روی می‌آوریم و بازگشت همه به سوی تو است و همۀ راهها سر به جانب تو دارد و به تو منتهی می‌گردد. پروردگارا ! ما را دستخوش آشوب کافران مکن. پروردگارا ! ما را بیامرز که تو چیرۀ کار به جایی.
پروردگارا ! نور ایمان ما را کامل گردان تا در پرتو آن به بهشت برسیم و ما را ببخش، چرا که تو بر هر چیزی بس توانایی. خدایا ! پروردگاری جز تو نیست و تو پاک و منزهی از هر گونه کم و کاستی و عیب و نقص. خدایا ! بر اثر انجام گناهان و معاصی من از جملۀ ستمکاران شده‌ام، مرا دریاب و به داد من برس. پروردگارا ! مرا صادقانه به هر کاری وارد کن و صادقانه از آن بیرون آور و از جانب خود قدرتی به من عطا فرما که در امر حکومت بر دوستان و اظهار حجّت در برابر دشمنان، برایم یار و مددکار باشد.
پروردگارا ! خویشتن را از وسوسه‌های اهریمنان و تحریکات ایشان به انجام گناهان در پناه تو می‌دارم و خویشتن را در پناه تو می‌دارم از این که با من در اعمال و اقوال و سایر احوال گرد آیند و مرا از تو غافل نمایند.
پروردگارا ! به من کمال و معرفت مرحمت فرما تا در پرتو آن، حق را حق و باطل را باطل ببینم و قدرت بر داوری صحیح در میان بندگانت داشته باشم، و مرا در دنیا و آخرت از زمرۀ شایستگان و بایستگان گردان و با توفیق در طاعت و عبادت و اعمال نیک برای من ذکر خیر و نام نیک در میان آیندگان بر جای دار و مرا از زمرۀ کسانی ساز که بهشتِ پرنعمت را فراچنگ می‌آورند.
پروردگارا ! چنان کن که پیوسته سپاسگذار نعمت‌هایی باشم که به من و پدر و مادرم ارزانی داشته‌ای و مرا توفیق عطا فرما تا کارهای نیکی را انجام دهم که تو از آنها راضی باشی و من به وسیلۀ آنها رستگار باشم، و مرا در پرتو مرحمت خود از زمرۀ بندگان شایسته‌ات گردان.
پاک و منزه است خدایی که با قدرت و با عزت است از توصیفهایی که مشرکان می‌کنند، و درود و سلام بر پیامبران خدا، و سپاس و ستایش خدایی را سزاست که پروردگار جهانیان است.
پروردگارا ! تمام حمد و ستایش‌ها از آنِ توست، چیزی را که تو بگشایی، کسی نمی‌تواند آن را فرو ببندد، و چیزی را که تو فرو بندی، کسی نمی‌تواند، آن را بگشاید، آن را که تو بیراهش کنی، هدایتگری و کسی را که تو هدایتش کنی، بیراه کننده‌ای ندارد. رحمتی را که تو از کسی بازداری، دیگر کسی نخواهد توانست، ببخشد و رحمتی را که تو ببخشی، کسی بازدارنده‌اش نیست، دور کنندۀ تو را نزدیک کننده‌ای، و نزدیک داشتۀ تو را دور کننده‌ای نیست.
پروردگارا ! دستِ برکات و بخشایش و فضل و روزی خویش را بر ما بازگشا. خدایا! من نعمت پایداری را که دگرگونی و زوال‌ناپذیر است، از تو می‌خواهم. خدایا ! من به روز تهی دستی، از تو نعمت و به روز ترس، امنیت خواهانم. خدایا ! من از شرّ آنچه به ما داده‌ای و نیز از شرّ آنچه از ما بازداشته‌ای به تو پناه می‌برم. خدایا ! ایمان را برای ما محبوب بدار و آن را در دلهایمان مزین و آراسته بفرما و کفر و نافرمانی و گناه را در چشم ما ناپسند بدار و ما را از هدایت کنندگان بگردان. خداوندا ! ما را مسلمان بمیران و مسلمان زنده بدار و به نیکوکاران (نه فرومایگان) بپیوند.
پروردگارا ! قرآن بزرگ را بهارِ دل و نور سینه و از میان برندۀ اندوه و زدایندۀ همّ و غم من قرا بده. خدایا ! من از تو هدایت و پرهیزگاری و پاکدامنی و بی‌نیازی می‌خواهم. خدایا ! ای گردانندۀ دلها، دلهای ما را سوی طاعت خود بگردان.
خدایا! دینم را که همان سر رشتۀ کارهای من است، و دنیایم را که زندگانی‌ام در آن است، و آخرتم را که بازگشتم در آن است، برای من نیک بگردان، و زندگانی را برای من افزایشی در هر نیکی، و مرگ را آسایشی از هر بدی قرار بده. خدایا ! مرا هدایت کن و در راه راست و درست پایدار بدار.
پروردگارا ! اشتباه و نادانی و اسرافم در کار را و آنچه تو به آن از من آگاهتری، ببخشای. خدایا ! گناهان جدّ و هزل و خطا و عمد مرا که آگاهانه یا ناآگاهانه به آن پرداخته‌ام ببخشای. خدایا ! هر گناهی را که در گذشته یا آینده داشته‌ام و هر گناهی که در نهان یا آشکار مرتکب آن شده‌ام و هر گناهی را که تو از آن آگاهتر از منی، ببخش که تو مقدم و مؤخری و بر هر چیز توانایی. خدایا! من از زوال نعمتت، و دگرگونی عافیتت، و خشم ناگهانی‌ات و هر گونه ناخشنودی‌ات به تو پناه می‌برم.
خدایا ! من از ناتوانی و کسالت و بخل و ناتوانی پیری و عذاب قبر به تو پناه می‌برم. خدایا ! به دلم تقوایش را عنایت کن و آن را پاک بدار که تو بهترین پاکدارندۀ دلهایی، و تو سرپرست و مددکار من، و سرور و مولای من هستی. خدایا ! من از علم بی‌فایده و دل نافروتن، و نفس سیر ناشونده، و دعایی که مقبول نیافتد، به تو پناه می‌برم. خدایا ! از فتنۀ آتش و عذاب دوزخ و از شرّ ثروت و فقر به تو پناه می‌برم. خدایا ! از اخلاق، اعمال و خواسته‌های ناپسند به تو پناه می‌برم.
پروردگارا ! من از تو دوستی تو را و دوستی آن که تو را دوست می‌دارد و هر عملی را که مرا به دوستی تو می‌رساند می‌خواهم. خدایا ! دوستی‌ات را به نزد من دوست داشتنی‌تر از خودم و خاندانم و نعمت گوارایی چون آب سرد قرار بده. خدایا ! موجبات رحمتت و اسباب مغفرتت، و رهایی از هر گناهی، و برخورداری از هر چیز خوبی و رستگاری راه یافتن به بهشت و نجات از آتش سوزان دوزخ را از تو می‌خواهم. خدایا ! خوبیهایی را از تو می‌خواهم که پیامبرت حضرت محمد جآنها را از تو خواست، و از بدیهایی به تو پناه می‌برم که پیامبرت حضرت محمد جاز آنها به تو پناه برد. و تو تنها کسی هستی که لایق یاری خواستن و استعانت هستی، و بلاغ بر توست و هیچ توان و نیرویی جز از سوی تو نیست.
خداوندا ! ای پروردگارِ ما و پروردگار همه چیز، من گواهم که تو یکتا و یگانه‌ای و شریک و انبازی نداری. خداوندا ! ای پروردگار ما و پروردگار همه چیز، من گواهم که محمدج بنده و فرستادۀ توست. خداوندا ! ای پروردگار ما و پروردگار همه چیز، من گواهم که بندگان، همه‌شان برادر یکدیگرند. خداوندا ! ای پروردگار ما و پروردگار همه چیز، در همۀ لحظات در دنیا و در آخرت، من و خاندانم را برای خویش خالص گردان. ای شکوهمندِ والا، بشنو و اجابت کن که تو برتر و بزرگتر از همه چیز و همه کس هستی و همه در برابر عظمت و بزرگی تو کوچک و حقیرند. خدایا ! ای نور آسمانها و زمین، بی‌گمان تو برتر و بزرگتر از همه چیز و همه کس هستی و همه در برابر تو کوچک و حقیرند. خداوند مرا بس است و خداوند چه کارسازی نیکو و چه سرپرستی لایق است بی‌گمان او برتر و بزرگتر از همه چیز و همه کس است.
پروردگارا ! ستایش تو را سزاست، تو نور آسمانها و زمین و هر آن کسی هستی که در آن است. و ستایش تو را سزاست. تویی فرمانروای آسمانها و زمین و هر آن کسی که در آن است. و حمد و ستایش تو را سزاست، تو حقّی، و وعده‌ات حق است، و دیدار و ملاقاتت حق است، سخنت حق است، بهشت حق است، و دوزخ حق است، پیامبران حق‌اند، محمدج حق است، و قیامت حق است.
پروردگارا ! تسلیم تو می‌شوم، و به تو ایمان می‌آورم و بر تو توکل می‌کنم و به سوی تو باز می‌گردم و به حقّانیت تو، با دیگران مبارزه می‌کنم، و از تو داد می‌خواهم. پس گناهان گذشته و آینده و نهان و آشکارم را ببخش، بی‌شک تو مقدم و مؤخری. معبود به حق جز تو نیست و خدایی مگر تو وجود ندارد. خدایا ! من از خشم تو به خشنودی‌ات، و از کیفرت به بخشایشت پناه می‌برم، و از تو به تو پناه می‌برم. زبان به شمارش ستایش تو نمی‌گشایم، همانگونه هستی که خود را ستوده‌ای.
پروردگارا ! این دعا و خواسته‌ای است که اجابت آن در دست توست، و این تلاشی است و توکل ما بر توست. خدایا ! برای من نوری در دلم و نوری در قبرم و نوری پیشِ روی من و نوری پشتِ سرم و نوری در راست و چپ من و نوری بالای سر و زیر پاهایم، و نوری در گوشم و نوری در دیده‌ام و نوری در مویم و نوری در پوستم و نوری در گوشتِ تنم و نوری در خونم و نوری در استخوانم قرار بده. خدایا! مرا مشمول نوری بزرگ قرار بده، و به من نوری عطا کن و برای من نوری مقرّر دار.
پروردگارا ! من همۀ خیرها (حال و آینده‌اش)، آنچه از آن می‌دانم و آنچه نمی‌دانم، از تو می‌خواهم، و از همۀ بدیها (حال و آینده‌اش) آنچه از آن می‌دانم و آنچه از آن نمی‌دانم به تو پناه می‌برم. خدایا! خیری را که بنده و پیامبرت (حضرت محمد ج) از تو درخواست کرد، از تو می‌خواهم، و از شرّی که بنده و پیامبرت (حضرت محمد ج) از آن به تو پناه آورد، به تو پناه می‌آورم. خدایا! من بهشت و هر آن گفتار و کرداری که مرا به آن نزدیک می‌دارد، از تو می‌خواهم. خدایا ! من از دوزخ و هر آن گفتار و کرداری که مرا به آن نزدیک می‌دارد، به تو پناه می‌برم. و از تو می‌خواهم، هر سرنوشتی را که برای من مقرّر داشته‌ای، خیر بگردانی.
پروردگارا ! بین ما صلح و سازش برقرار نما. و دلهای ما را مأنوس همدیگر قرار ده و ما را به راههای درست هدایت کن و از تاریکیها رهایی بخش و به سوی نور راه نما. و ما را از کارهای زشتِ آشکار و پنهان دور بدار. خدایا ! برای ما در گوشها و دیدگان و دلها و همسران و فرزندان و خاندان ما برکت قرار بده، و از ما در گذر و قلم عفو بر گناهانمان بکش که تو توبه‌پذیر و مهربانی و ما را بر نعمت‌هایی که بر ما ارزانی داشته‌ای سپاسگذار و شاکر و قابل آن قرار ده و آن را به تمام و کمال به ما عنایت کن.
پروردگارا ! مرا و پدر و مادر مرا و تمام مردان با ایمان و زنان با ایمان و مردان مسلمان و زنان مسلمان و زندگان و مردگان آنها را بیامرز و قلم عفو بر گناهان ما و ایشان بکش.
پروردگارا ! بر سرور و پیامبر ما حضرت محمد ج و بر تمام آل و یارانش سلام و درود بفرست و به آنها برکت عنایت فرما. خدایا ! دعایمان را بپذیر و ما را دریاب، ای مهربانترین مهربانان».
شخص حاجی بعد از غروب آفتاب، و پیش از خواندن نماز مغرب و عشاء، سواره یا پیاده از «عرفات» به سوی «مزدلفه» حرکت کند و در راه به طور مکرر و زیاد «تلبیه» و «تکبیر» بگوید:
«تلبیه»: «لَبَّيْكَ اَللّٰهُمَّ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ لٰا شَرِيْكَ لَكَ لَبَّيْكَ، إِنَّ الْحَمْدَ والنِّعْمَةَ لَكَ والْمُلْكَ، لٰا شَرِيْكَ لَكَ».
«تکبیر»: «لٰا اِلٰهَ اِلَّا اللهُ وَحْدَهُ لٰا شَرِيْكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ ولَهُ الْحَمْدُ، يُحْيِيْ ويُمِيْتُ وهُوَ عَليٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيْرٍ».
و هنگام رسیدن به «مزدلفه» بسیار قرآن بخواند و به اذکار و دعاها برای خود و تمام مسلمانان جهان مشغول شود و این دعا را نیز بخواند:
«اَللّٰهُمَّ إِلَيْكَ أٔرْغَبُ، وإِيّٰاكَ أٔرْجُوْا، فَتَقَبَّلْ نُسُكِيْ ووَقْفَتِيْ وارْزُقْنِيْ فِيْ هٰذَا الْمَوْقِفِ الْعَظِيْمِ مِنَ الْخَيْرِ أٔكْثَرَ مِمّٰا أٔطْلُبُ، ولٰاتُخَيِّبْنِيْ يٰا اَللهُ! إِنَّكَ أٔنْتَ اللهُ الْجَوّٰادُ الْكَرِيْمُ، رَبَّنٰا اٰتِنٰا فِي الدُّنْيٰا حَسَنَةً وفِيْ الْاٰخِرَةِ حَسَنَةً وقِنٰا عَذٰابَ النّٰارِ».
ترجمه: «خدایا ! شوق و علاقه‌ام فقط به سوی توست، و تنها امیدم به رحمت توست، از این رو عبادتم را بپذیر و وقوف به عرفه را از من قبول بفرما، و در ازای عبادت و بندگی کردنم در این موقفِ بزرگ، خیر فراوانی را (بیش از آنچه می‌خواهم) به من ارزانی بدار، و مرا ناامید و دست خالی مگردان، براستی تو خدای یکتای بخشایشگرِ بزرگواری.
پروردگارا ! در دنیا و آخرت به ما نیکی عطا فرما و سرای دنیا و آخرت ما را خوش و خرم گردان و ما را از عذاب آتش دوزخ محفوظ نگاهدار».
تذکر: مستحب است که در هنگام رسیدن به «مزدلفه» دعای «رَبَّنٰا اٰتِنٰا فِي الدُّنْيٰا حَسَنَةً وفِيْ الْاٰخِرَةِ حَسَنَةً وقِنٰا عَذٰابَ النّٰارِ»را بسیار بخواند.
* * *
شخص حاجی بکوشد که در این موقفِ بس بزرگ و متبرّک، برای خود و پدر و مادر و تمام مسلمانان جهان، طلب آمرزش و مغفرت و پیروزی نموده و برای آنها دعا نماید، و در «مشعر الحرام» به گفتن «تلبیه» (لبيك اَللّٰهُمَّ لبيك...) و «تهلیل» (لا إله إلا الله وحده لا شريك له...) و «تکبیر» (لا إله إلا الله و الله اكبر) و «تحمید» (الحمدُ لله) و «تسبیح» (سبحان الله) و تلاوت قرآن و ذکر و دعا مشغول شود، و این دعا را نیز بخواند:
«اَللّٰهُمَّ إِنِّيْ أٔسْأٔلُكَ فَوٰاتِحَ الْخَيْرِ وخَوٰاتِمَهُ وجَوٰامِعَهُ وأٔوَّلَهُ واٰخِرَهُ وظٰاهِرَهُ وبٰاطِنَهُ والدَّرَجٰاتِ الْعُلٰا فِي الْجَنَّةِ وأٔنْ تُصْلِحَ لِيْ شَأْنِيْ كُلَّهُ وأٔنْ تَصْرِفَ عَنِّيَ الشَّرَّ كُلَّهُ فَإِنَّهُ لٰايَفْعَلُ ذٰلِكَ غَيْرُكَ ولٰايَجُوْدُ بِهِ إِلّٰا أٔنْتَ.
اَللّٰهُمَّ كَمٰا وَفَّقْتَنٰا فِيْ هٰذَا الْمَكٰانِ، فَوَفِّقْنٰا لِذِكْرِكَ كَمٰا هَدَيْتَنٰا، واغْفِرْ لَنٰا وارْحَمْنٰا كَمٰا وَعَدْتَّنٰا بِقَوْلِكَ، وقَوْلُكَ الْحَقُّ:﴿فَإِذَآ أَفَضۡتُم مِّنۡ عَرَفَٰتٖ فَٱذۡكُرُواْ ٱللَّهَ عِندَ ٱلۡمَشۡعَرِ ٱلۡحَرَامِۖ وَٱذۡكُرُوهُ كَمَا هَدَىٰكُمۡ وَإِن كُنتُم مِّن قَبۡلِهِۦ لَمِنَ ٱلضَّآلِّينَ١٩٨ ثُمَّ أَفِيضُواْ مِنۡ حَيۡثُ أَفَاضَ ٱلنَّاسُ وَٱسۡتَغۡفِرُواْ ٱللَّهَۚ إِنَّ ٱللَّهَ غَفُورٞ رَّحِيمٞ١٩٩﴾[البقرة: ۱۹۸-۱۹۹].
اَللّٰهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ كُلُّهُ، ولَكَ التَّقْدِيْسُ كُلُّهُ، ولَكَ الْكَمٰالُ كُلُّهُ، ولَكَ الْجَلٰالُ كُلُّهُ، ولَكَ النَّعْمٰاءُ كُلُّهُ، ولَكَ الشُّكْرُ كُلُّهُ. اَللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِيْ جَمِيْعَ مٰا أٔسْلَفْتُهُ، واعْصِمْنِيْ فِيْمٰا بَقِيَ، وارْزُقْنِيْ عَمَلاً صٰالِحاً تَرْضيٰ بِهِ عَنِّيْ يٰا ذَا الْفَضْلِ الْعَظِيْمِ.
اَللّٰهُمَّ إِنِّيْ أٔسْتَشْفِعُ إِلَيْكَ بِخَوٰاصِّ عِبٰادِكَ وأٔتَوَسَّلُ بِكَ إِلَيْكَ، أٔسْأٔلُكَ أٔنْ تَرْزُقَنِيْ جَوٰامِعَ الْخَيْرِ كُلِّهِ، وأٔنْ تَمُنَّ عَلَيَّ بِمٰا مَنَنْتَ بِهِ عَليٰ أٔوْلِيٰائِكَ، وأٔنْ تُصْلِحَ حٰالِيْ فِي الدُّنْيٰا والْاٰخِرَةِ، وأٔنْ تَرْحَمَنِيْ يٰا أٔرْحَمَ الرّٰاحِمِيْنَ.
اَللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِيْ ولِوٰالِدَيّ ولِجَمِيْعِ الْمُؤْمِنِيْنَ والْمُؤْمِنٰاتِ والْمُسْلِمِيْنَ والْمُسْلِمٰاتِ، اَلْأٔحْيٰاءِ مِنْهُمْ والْأٔمْوٰاتِ، إِنَّكَ عَليٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيْرٍ وأٔنْتَ الْغَفُوْرُ الرَّحِيْمُ.
رَبَّنٰا اٰتِنٰا فِي الدُّنْيٰا حَسَنَةً وفِيْ الْاٰخِرَةِ حَسَنَةً وقِنٰا عَذٰابَ النّٰارِ. بِرَحْمَتِكَ يٰا عَزِيْزُ يٰا غَفّٰارُ، يٰا اَرْحَمَ الرّٰاحِمِيْنَ.
وَ صَلِّ اَللّٰهُمَّ وسَلِّمْ عَليٰ سَيِّدِنٰا ونَبِيِّنٰا مُحَمَّدٍ وعَليٰ اٰلِهِ وأٔصْحٰابِهِ أٔجْمَعِيْنَ بِرَحْمَتِكَ يٰا اَرْحَمَ الرّٰاحِمِيْنَ.
ترجمه: «پروردگارا ! من از تو شروع و فرجام تمام خوبیها، و آغاز و انتهای همۀ نیکیها، و ظاهر و باطن جملگی خوبیها را خواستارم، و از تو درجات والای بهشت را خواهانم، و از تو می‌خواهم تا همۀ کارهایم را اصلاح فرمایی و به سامان رسانی، و همۀ بدیها را از من دور گردانی، چرا که غیر تو نمی‌تواند این کارها را انجام دهد و به جز تو کسی نیست که آنها را به من ارزانی دارد.
پروردگارا ! همانگونه که ما را به آمدن به این مکان مقدس و متبرّک، موفق فرمودی، و اینجا را به ما نشان دادی، ما را برای یاد کردن خویش نیز - همچنانکه ما را هدایت کردی - توفیق ده. و همچنانکه با گفتارت به ما وعده دادی، ما را بیامرز و به ما رحم کن، چرا که گفتار تو حق است؛ و گفتار تو این است:
«هنگامی که از «عرفات» به سوی «مزدلفه» روان شدید، خدا را با تهلیل و تکبیر و تلبیه در نزد «مشعر الحرام» یاد کنید، و همانگونه که شما را رهنمون کرده است، خدا را یاد کنید و با تضرع و زاری و بیم و امید و این که گویی او را می‌بینید، به ذکر و یادش بپردازید، بی‌گمان پیش از آن، از جملۀ گمراهان بوده‌اید. پس از همانجا که مردم روان می‌شوند و از مکان واحدی به نام «عرفات» به سوی سرزمین «منی» می‌کوچند روان شوید، و از خداوند آمرزش گناهان و کجرویهای پیشین خود را بخواهید و بدانید که بی‌گمان خداوند آمرزنده و مهربان است و توبه و بازگشت بندگان مخلص را می‌پذیرد».
خداوندا ! تمام حمد و ستایش‌ها مخصوص توست، و تمام تقدیس و پاکیها برای توست، و تمام کمال و بلند مرتبه‌گی‌ها لایق توست، و تمام عظمت‌ها و بزرگواریها زیبندۀ توست، و تمام نعمت‌ها و احسان‌ها از آنِ توست، و تمام شکر و سپاسها در خور ذات توست، پروردگارا ! تمام گناهانی را که پیش از این انجام داده‌ام بیامرز، و مرا در باقی عمرم از گناه و معصیت و نافرمانی خویش محفوظ بدار، و انجام کارهای نیک و شایسته‌ای ارزانی‌ام کن که به وسیلۀ آن از من راضی و خرسند گردی، ای صاحب فضل بزرگ و احسان سترگ!.
خداوندا ! من به وسیلۀ بندگان خاصِّ درگاهت، از تو شفاعت می‌خواهم و به وسیلۀ تو به تو متوسل می‌شوم و از تو می‌خواهم که تمام خوبیها را بهره‌ام گردانی و آن منّت و احسانی را بر من کنی که بر اولیاء و دوستان خود نمودی، و از تو می‌خواهم که در دنیا و آخرت مرا خوش و خرم گردانی و حال و وضع مرا در دنیا و آخرت نیکو گردانی، ای مهربانترین مهربانان!.
پروردگارا ! مرا و پدر و مادر مرا و تمام مردان با ایمان و زنان باایمان و مردان مسلمان و زنان مسلمان، و مردگان و زندگان آنها را بیامرز، بی‌شک تو بر هر چیز توانایی و براستی تو پروردگار بخشندۀ مهربانی هستی.
خداوندا ! در دنیا و آخرت به ما نیکی عطا فرما و سرای دنیا و آخرت ما را خوش و خرم گردان و ما را از عذاب آتش دوزخ، محفوظ نگاهدار. ای خداوند غالب و چیره، و ای پروردگار بسیار بخشنده، و ای مهربانترین مهربانان.
خداوندا ! بر سرور و پیامبر ما حضرت محمد جو بر جملگی آل و اصحابش درود و سلام بفرست. به حق رحمتت ای مهربانترین مهربانان».
تذکر:
حجّاج محترم توجه داشته باشند که در سرزمین «عرفات»، و در «مشعر الحرام» علاوه از اذکار و دعاهای گوناگون، چند دعا را بسیار بخوانند و به طور مکرّر و زیاد آنها را در هر حال تکرار کنند، این دعاها عبارتند از:
الف) «تلبیه»: «لَبَّيْكَ اَللّٰهُمَّ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ لٰا شَرِيْكَ لَكَ لَبَّيْكَ، إِنَّ الْحَمْدَ والنِّعْمَةَ لَكَ والْمُلْكَ، لٰا شَرِيْكَ لَكَ».
ب) «تکبیر»: «لٰا اِلٰهَ اِلَّا اللهُ وَحْدَهُ لٰا شَرِيْكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ ولَهُ الْحَمْدُ، يُحْيِيْ ويُمِيْتُ وهُوَ عَليٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيْرٍ».
ج) خواندن «رَبَّنٰا اٰتِنٰا فِي الدُّنْيٰا حَسَنَةً وفِيْ الْاٰخِرَةِ حَسَنَةً وقِنٰا عَذٰابَ النّٰارِ»
در روز دهم ذوالحجۀ، پس از نماز صبح هنگامی که هوا روشن شد، شخص حاجی از «مشعر الحرام» به سوی «مِنيٰ» رهسپار شود، و در طول راه به طور مکرّر و مُستمر «تلبیه» و «تکبیر» بگوید و به خواندن دعا و تلاوت قرآن و ذکر مشغول شود، و در این موقعیت سعی و کوشش کند تا بسیار «تلبیه» بگوید، چرا که اکنون آخرین وقت لبّیک گفتن است، و وقتی که به «منی» رسید و مشغول سنگ انداختن به ستون عقبه (زدن جمره) شد، زمان گفتن لبیک (تلبیه) پایان می‌یابد و ممکن است پس از این، دیگر نتواند در عمرش موفق به آمدن به حج شود، تا دوباره لبیک گوید، بنابراین از این فرصت کمال استفاده را ببرد. و هنگامی که به سرزمین «منی» رسید، این دعا را بخواند:
«اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِيْ بَلَّغَنِيْهٰا سٰالِماً مُعٰافيً؛ اَللّٰهُمَّ هٰذِهِ «مِنيٰ»، قَدْ أٔتَيْتُهٰا وأٔنَا عَبْدُكَ وفِيْ قَبْضَتِكَ، أٔسْأٔلُكَ أٔنْ تَمُنَّ عَلَيَّ بِمٰا مَنَنْتَ بِهِ عَليٰ أٔوْليٰائِك.َ
اَللّٰهُمَّ إِنِّيْ أٔعُوْذُ بِكَ مِنَ الْحِرْمٰانِ، وأٔعُوْذُ بِكَ مِنَ الْخِذْلٰانِ، وأٔعُوْذُ بِكَ مِنْ هَمَزٰاتِ الشَّيْطٰانِ، وأٔعُوْذُ بِكَ مِنَ الْمُصِيْبَةِ فِي الدُّنْيٰا والْاٰخِرَةِ، وأٔعُوْذُ بِكَ مِنَ الْكُفْرِ والْفُسُوْقِ والْعِصْيٰانِ. بِرَحْمَتِكَ يٰا اَرْحَمَ الرّٰاحِمِيْنَ.
ترجمه: «تمام حمد و ستایش‌ها از آنِ خدایی است که مرا در حال سلامتی و تندرستی به «منی» رسانید. پروردگارا ! اینجا سرزمین «منی» است، به اینجا آمده‌ام در حالی که بندۀ توام و در قبضۀ و قدرت تو و تحت فرمان و دستور توام، از این رو از تو می‌خواهم که همان منّت و احسانی که بر اولیاء و دوستان خویش کرده‌ای بر من نیز بکنی و مرا از زمرۀ دوستانت قرار بدهی.
خداوندا ! به تو پناه می‌برم از محروم شدن از رحمتت، و از رسوایی در دنیا و آخرت، و خویشتن را از وسوسه‌های اهریمنان و تحریکات نامطلوب ایشان به انجام گناهان، در پناه تو می‌دارم، و نیز به تو پناه می‌برم از مصیبت دیدن در دنیا و آخرتم، و خویشتن را از کفر و نافرمانی و گناه نیز در پناه تو می‌دارم. به حق رحمتت ای مهربانترین مهربانان».
* * *
در وقت زدن جمره، هفت ریگ به طرف ستون عقبه زده شود، و در وقت زدن هر سنگریزه بگوید:
«بِسْمِ اللهِ اَللهُ أٔكْبَرُ، رَغْماً لِلشَّيْطٰانِ ورِضيً لِلرَّحْمٰنِ. اَللّٰهُمَّ اجْعَلْهُ حَجّاً مَبْرُوْراً وسَعْياً مَّشْكُوْراً وذَنْباً مَّغْفُوْراً».
ترجمه: «به نام خدا. خدا بزرگتر از هر چیز و هر کس است که همه در برابر عظمت و بزرگی او کوچک و حقیرند. و این سنگریزه را جهت ذلیل کردن شیطان و راضی کردن خدای پاک می‌زنم. پروردگارا ! حج مرا قبول بفرما و کوشش و تلاش مرا بپذیر و گناهان مرا ببخش».
تذکر: البته شخص حاجی می‌تواند در وقت زدن سنگریزه‌ها، فقط به «بِسْمِ اللهِ اَللهُ أٔكْبَرُ» اکتفاء کند.
* * *
در هنگام ذبح قربانی، صورت حیوان را به طرف قبله کرده و چنین دعا نماید:
«بِسْمِ اللهِ واللهُ أٔكْبَرُ، اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَليٰ مُحَمَّدٍ وعَليٰ اٰلِهِ وسَلِّمْ؛ إِنِّيْ وَجَّهْتُ وَجْهِيَ لِلَّذِيْ فَطَرَ السَّمٰوٰاتِ والْأٔرْضَ حَنِيْفاً ومٰا أٔنَا مِنَ الْمُشْرِكِيْنَ. إِنَّ صَلٰاتِيْ ونُسُكِيْ ومَحْيٰايَ ومَمٰاتِيْ لِلّٰهِ رَبِّ الْعٰالَمِيْنَ، لٰا شَرِيْكَ لَهُ وبِذٰلِكَ أُمِرْتُ وأٔنَا مِنَ الْمُسْلِمِيْنَ. اَللّٰهُمَّ مِنْكَ وإِلَيْكَ، اَللّٰهُمَّ مِنْكَ وإِلَيْكَ، اَللّٰهُمَّ مِنْكَ وإِلَيْكَ، رَبَّنَا تَقَبَّلْ مِنّٰا إِنَّكَ أٔنْتَ السَّمِيْعُ الْعَلِيْمُ وتُبْ عَلَيْنٰا إِنَّكَ أٔنْتَ التَّوّٰابُ الرَّحِيْمُ واغْفِرْ لَنٰا إِنَّكَ أٔنْتَ الْغَفُوْرُ الرَّحِيْمُ».
ترجمه: «به نام خدا؛ و خدا بزرگتر و برتر از همه چیز و همه کس است و همه در برابر عظمت و بزرگی او کوچک و حقیرند. پروردگارا ! بر محمدج و آل او درود و سلام بفرست. بی‌گمان من رو به سوی کسی می‌کنم که آسمانها و زمین را آفریده است و من از هر راهی جز راه او به کنارم و از زمرۀ مشرکان نیستم. و براستی نماز و عبادت و زیستن و مردن من از آنِ خدا است که پروردگار جهانیان است. و خدا را هیچ شریکی نیست و به همین دستور داده شده‌ام و من از زمرۀ مسلمانان هست.
خداوندا ! این قربانی از عطای توست که در راه تو به مستحقین داده می‌شود. خداوندا ! این قربانی از عطای توست که در راه تو، به مستحقین داده می‌شود، خداوندا ! این قربانی از عطای توست که در راه تو، به مستحقین داده می‌شود.
پروردگارا ! این عمل را از ما بپذیر، بی‌گمان تو شنوا و دانا به گفتار و نیات ما هستی، و اگر نسیان و لغزشی در انجام مناسک حج از ما سرزده است. بر ما ببخشای و دروازۀ توبه را بر روی ما باز گذار، بی‌گمان تو بس توبه‌پذیر و مهربانی و ما را بیامرز، بی‌شک که تو ذات بخشندۀ مهربان هستی».
شخص حاجی بعد از قربانی، و هنگام تراشیدن موی سر، رو به قبله نشسته و پیشانی خود را با دستش بگیرد و سه بار «اَللهُ اَكْبَرُ» بگوید، و سپس این دعا را بخواند:
«اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ عَليٰ مٰا هَدٰانٰا، والْحَمْدُ لِلّٰهِ عَليٰ مٰا أٔنْعَمَ بِهِ عَلَيْنٰا. اَللّٰهُمَّ هٰذِهِ نٰاصِيَتِيْ، فَتَقَّبَلْ مِنِّيْ، واغْفِرْ لِيْ ذُنُوْبِيْ. اَللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِيْ، ولِلْمُحَلِّقِيْنَ والْمُقَصِّرِيْنَ، يٰا وٰاسِعَ الْمَغْفِرَةِ.
اَللّٰهُمَّ زِدْنٰا إِيْمٰاناً ويَقِيْناً وتَوْفِيْقاً وعَوْناً. اَللّٰهُمَّ اغْفِرْ لَنٰا ولِٰابٰائِنٰا وأُمَّهٰاتِنٰا والْمُسْلِمِيْنَ أٔجْمَعِيْنَ. اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِيْ قَضيٰ عَنّٰا نُسُكَنٰا، ووَفَّقَنٰا لِأٔدٰاءِ الْحَجِّ والطَّوٰافِ بِبَيْتِهِ الْعَظِيْمِ. اَللّٰهُمَّ كَمٰا أٔنْعَمْتَ عَلَيْنٰا بِذٰلِكَ، فَأٔتْمِمْ نِعْمَتَكَ عَلَيْنٰا بِقَبُوْلِ حَجِّنٰا ومَنٰاسِكِنٰا يٰا رَبَّ الْعٰالَمِيْنَ، ويٰا أٔرْحَمَ الرّٰاحِمِيْنَ».
ترجمه: «تمام ستایش‌ها از آنِ خدایی است که ما را به راه راستِ اسلام هدایت و رهنمون ساخت، و همۀ حمد و ستایش‌ها زیبندۀ خداست در برابر نعمت‌هایی که به ما عطا فرمود. خداوندا ! این پیشانی من، مطیع فرمان توست، پس حج مرا بپذیر و گناهانم را بیامرز. خدایا ! مرا و تمام کسانی که امروز موی سر را تراشیده و یا موی سر را کوتاه کرده‌اند، بیامرز. ای خدایی که آمرزشش بسیار گسترده و فراوان و بس فراوان و فراگیر است.
پروردگارا ! برایمان و یقین، و توفیق و توان ما بیفزای. پروردگارا ! ما و پدران و مادران ما و تمام مسلمانان جهان را بیامرز، و زیر چتر رحمت و مغفرت خویش بگیر.
تمام حمد و ستایش‌ها برای خدایی است که اعمال حج ما را به خوبی و به نحو کامل به پایان رسانید و ما را برای ادای مناسک حج و طواف به دور خانۀ بزرگش توفیق داد. پروردگارا ! همچنان که با این چیز بر ما منّت نهادی، با قبول حج و پذیرش مناسک ما، بر ما دوباره منّت گذار، ای پروردگارا جهانیان و ای مهربانترین مهربانان».
* * *
بعد از «رمی جمرات» و «طواف زیارت» و ماندن در «منی» اعمال و مناسک حج به پایان می‌رسد، و چیزی که باقی می‌ماند، «طواف وداع» (طواف خداحافظی) است که در مکۀ مکرمه انجام می‌گیرد، از این رو هنگام ترک سرزمین «منی» و برگشت به سوی مکۀ مکرمه، این دعا خوانده می‌شود:
«اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ حَمْداً كَثِيْراً طَيِّباً مُبٰارَكاً فِيْهِ، والشُّكْرُ لَهُ عَليٰ أٔداٰءِ الْمَنٰاسِكِ والتَّوْفِيْقِ لِأٔدٰاءِ الْحَجِّ إِليٰ بَيْتِ اللهِ الْحَرٰامِ والْمَشٰاعِرِ الْمُقَدَّسَةِ، وتَيْسِيْرِ ذٰلِكَ بِمَنِّهِ وكَرَمِهِ.
اَللّٰهُمَّ فَتَقَبَّلْ مِنّٰا حَجَّنٰا وأٔثِبْنٰا عَلَيْهِ ثَوٰاباً كٰامِلاً مُبٰارَكاً، واجْعَلْهُ لَنٰا خٰالِصاً لِوَجْهِكَ الْكَرِيْمِ، وانْفَعْنٰا بِهِ يَوْمَ لٰايَنْفَعُ مٰالٌ ولٰابَنُوْنَ إِلّٰا مَنْ أٔتَي اللهَ بِقَلْبٍ سَلِيْمٍ، اٰمِيْنَ بِرَحْمَتِكَ يٰا اَرْحَمَ الرّٰاحِمِيْنَ».
ترجمه: «حمد و ستایش فقط لایق خداست، ستایشی زیاد، خوب و مبارک (آنطوری که پروردگارمان دوست دارد و به آن راضی می‌شود.) و شکر و سپاس او را سزاست به خاطر ادای مناسک حج، و توفیق ادای حج بیت الله الحرام، و ملاقات اماکن مقدس و متبرّک سرزمین وحی، و شکر و سپاس او را سزاست، به جهت اینکه حج خانۀ خود را با منّت و کرم خویش بر ما آسان فرمود.
پروردگارا ! حج ما را بپذیر و در ازای آن به ما پاداش عنایت بفرما، پاداشی کامل و مبارک. و این حج را خالص برای رضای ذات کریمانۀ خویش بگردان، و آن را مفید و سودمند برای ما بگردان در روزی که اموال و نیروی مادی و اولاد و نیروی انسانی به کسی سود نمی‌رساند، بلکه تنها کسی نجات پیدا می‌کند و از اموالی که در راه خداوند صرف، و از اولادی که در مسیر پروردگار رهنمود کرده باشد، سود می‌برد که با دل سالم از بیماری کفر و نفاق و ریا، به پیشگاه خدا آمده باشد. خداوندا ! دعاهایمان را بپذیر ای مهربانترین مهربانان».
* * *
آخرین عملی که بر شخص حاجی از مناسک حج باقی می‌ماند، «طواف وداع» (طواف خداحافظی) است. از این رو شخص حاجی بعد از انجام «طواف وداع» (و قبل از این که به وطن خود بازگردد) به «مُلتَزَم» بیاید (و در صورت امکان و میسر بودن) خود را به کعبۀ معظّمه بچسباند و این دعا را زمزمه نماید:
«اَللّٰهُمَّ إِنَّ الْبَيْتَ بَيْتُكَ، والْحَرَمَ حَرَمُكَ، والْعَبْدَ عَبْدُكَ، وإِبْنُ عَبْدِكَ وإِبْنُ أٔمَتِكَ، حَمَلْتَنِيْ عَليٰ مٰا سَخَّرْتَ لِيْ مِنْ خَلْقِكَ، حَتّٰي سَيَّرْتَنِيْ فِيْ بِلٰادِكَ وبَلَّغْتَنِيْ بِنِعْمَتِكَ حَتّٰي أٔعَنْتَنِيْ عَليٰ قَضٰاءِ مَنٰاسِكِ حَجِّ بَيْتِكَ الْحَرٰامِ، فَإِنْ كُنْتَ رَضِيْتَ عَنِّيْ، فَزِدْنِيْ مِنْكَ رِضيً، وإِلّٰا فَمِنَ الْاٰنِ قَبْلَ أٔنْ يَنْأ ٰي عَنْ بَيْتِكَ دٰارِيْ.
اَللّٰهُمَّ هٰذٰا أٔوٰانُ إِنْصِرٰا فِيْ إِنْ أٔذِنْتَ لِيْ غَيْرُ مُسْتَبْدِلٍ بِكَ ولٰابِبَيْتِكَ، ولٰارٰاغِبٌ عَنْكَ ولٰاعَنْ بَيْتِكَ. اَللّٰهُمَّ فَأصْحِبْنِيَ الْعٰافِيَةَ فِيْ بَدَنِيْ والْعِصْمَةَ فِيْ دِيْنِيْ، وأٔحْسِنْ مُنْقَلَبِيْ، وارْزُقْنِيْ طٰاعَتَكَ مٰا أٔبْقَيْتَنِيْ، واجْمَعْ لِيْ خَيْرَيِ الدُّنْيٰا والْاٰخِرَةِ، إِنَّكَ عَليٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيْرٍ.
اَللّٰهُمَّ لٰاتَجْعَلْهُ اٰخِرَ الْعَهْدِ مِنْ بَيْتِكَ الْحَرٰامِ، وارْزُقْنِيَ الْعَوْدَ بَعْدَ الْعَوْدِ والْمَرَّةَ بَعْدَ الْمَرَّةِ إِليٰ بَيْتِكَ الْحَرٰامِ، واجْعَلْنِيْ مِنَ الْمَقْبُوْلِيْنَ عِنْدَكَ يٰا ذَا الْجَلٰالِ والْإِكْرٰامِ، ويٰا ذَالْمَنِّ والْإِحْسٰانِ، ويٰا أٔرْحَمَ الرّٰاحِمِيْنَ.
اَللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِيْ ولِوٰالِدَيَّ ولِجَمِيْعِ الْمُؤْمِنِيْنَ والْمُؤْمِنٰاتِ والْمُسْلِميْنَ والْمُسْلِمٰاتِ، اَلْأٔحْيٰاءِ مِنْهُمْ والْأٔمْوٰاتِ. رَبَّنٰا اٰتِنٰا فِي الدُّنْيٰا حَسَنَةً وفِيْ الْاٰخِرَةِ حَسَنَةً وقِنٰا عَذٰابَ النّٰارِ.
رَبَّنٰا اٰتِنٰا فِي الدُّنْيٰا حَسَنَةً وفِيْ الْاٰخِرَةِ حَسَنَةً وقِنٰا عَذٰابَ النّٰارِ. رَبَّنٰا اٰتِنٰا فِي الدُّنْيٰا حَسَنَةً وفِيْ الْاٰخِرَةِ حَسَنَةً وقِنٰا عَذٰابَ النّٰارِ
وَ صَلِّ اللّٰهُمَّ وسَلِّمْ عَليٰ سَيِّدِنٰا ونَبِيِّنٰا مُحَمَّدٍ وعَليٰ اٰلِهِ وأٔصْحٰابِهِ أٔجْمَعِيْنَ بِرَحْمَتِكَ يٰا اَرْحَمَ الرّٰاحِمِيْنَ».
ترجمه: «بار خدایا ! این خانه (کعبه)، خانۀ توست، و این حرم (حرم مکه)، حرم توست، و این بنده، بندۀ تو و پسر بندۀ تو و پسر کنیز توست. خدایا ! مرا بر مرکبی از آفریدگانت که به زیر فرمانم آوردی، سوار کردی (مثل شتر و اسب در زمان گذشته و مثل اتومبیل و هواپیما در زمان کنونی) تا اینکه مرا در شهر خودت (مکه) آوردی، و مرا به نعمتهایت رساندی، تا اینکه مرا در انجام مناسک حج و عمره‌ات کمک کردی، پس اگر از من راضی و خشنود شده‌ای پس بر خشنودی‌ات از من، بیفزای، و اگر از من راضی و خشنود نشده‌ای، پس هم اکنون بر من منّت گذار و از من راضی شو، پیش از آنکه خانه‌ام از خانه‌ات دور شود.
خدایا ! اگر اجازۀ رفتن عطا فرمایی، اکنون وقت رفتن من به سوی وطنم می‌باشد، از اینجا در حالی می‌روم که به پروردگاری‌ات خشنودم، و کسی جز تو را به خدایی نمی‌گیرم و غیر از خانۀ تو، قبلۀ دیگری را نمی‌پسندم، پروردگارا ! مرا سالم و تندرست بدار، و همیشه دینم را از آفتهای مادی و شیطانی حفظ بفرما، و مرا به خوبی به خانه و کاشانه‌ام برگردان، و تا وقتی که زنده‌ام، اطاعت و فرمانبرداری خویش را روزی‌ام بگردان و خیر آخرت و دنیا را برایم جمع گردان تا هم دنیای پر خیر و برکت داشته باشم و هم آخرت مورد رضایت تو. بی‌شک تو بر هر چیز توانایی.
پروردگارا ! این سفر را آخرین سفر من به سوی خانه‌ات مگردان، بلکه به من توفیق بده تا دوباره (باری بعد از بار دیگر) به سوی خانه‌ات بیایم، و از فیوضات و معنویات این سرزمین پاک و مقدس، استفاده بکنم، و مرا از پذیرفته شدگان درگاهت قرار بده، ای صاحب جلال و شکوه، و ای صاحب کرامت و بزرگواری، و ای صاحب منت و احسان، و ای مهربانترین مهربانان.
پروردگارا ! مرا و پدر و مادر مرا و تمام مردان با ایمان و زنان با ایمان و تمام مردان مسلمان و زنان مسلمان، و مردگان و زندگان آنها را بیامرز.
پروردگارا ! در دنیا و آخرت به ما نیکی عطا فرما و سرای دنیا و آخرت ما را خوش و خرم گردان و ما را از عذاب آتش دوزخ، محفوظ نگاهدار.
پروردگارا ! بر سرور و پیامبر ما حضرت محمد جو بر جملگی آل و یارانش درود و سلام بفرست. خدایا ! دعایم را اجابت کن، ای مهربانترین مهربانان».
* * *
هر گاه شخص حاجی به طرف مدینۀ منوره روان شد، در مسیر راه به کثرت بر رسول خدا جدرود بفرستد:
«اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَليٰ مُحَمَّدٍ وعَليٰ اٰلِ مُحَمَّدٍ كَمٰا صَلَّيْتَ عَليٰ إِبْراهِيْمَ وعَليٰ اٰلِ إِبْرٰاهِيْمَ إِنَّكَ حَمِيْدٌ مَّجِيْدٌ. اَللّٰهُمَّ بٰارِكْ عَليٰ مُحَمَّدٍ وعَليٰ اٰلِ مُحَمَّدٍ كَمٰا بٰارَكْتَ عَليٰ إِبْرٰاهِيْمَ وعَليٰ اٰلِ إِبْرٰاهِيْمَ إِنَّكَ حَمِيْدٌ مَّجِيْدٌ».
ترجمه: «خداوندا ! بر محمد و آل محمد صلوات بفرست، همچنانکه بر ابراهیم و آل ابراهیم صلوات فرستادی، به تحقیق تو در هر حالی ستوده شده و بسیار بزرگ و با عظمت هستی. خداوندا ! شرف و بزرگواری را که به محمد و آل محمد داده‌ای، بیشتر بگردان همچنانکه شرف و بزرگواری را برای ابراهیم و آل ابراهیم بیشتر کرده‌ای. به تحقیق تو در هر حالی بسیار ستوده شده و بسیار بزرگ و باعظمت هستی».
و چون نگاه حاجی به درختان مدینه و حرم مدینه و آنچه مدینه به آن شناخته می‌شود افتاد، درود و سلامش را بر رسول خدا بیشتر از همیشه کند و از خدا بخواهد که زیارتش را سودمند و مایۀ سعادت وی در دنیا و آخرت گرداند و این دعا را بخواند:
«اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَليٰ مُحَمَّدٍ وعَليٰ اٰلِ مُحَمَّدٍ كَمٰا صَلَّيْتَ عَليٰ إِبْراهِيْمَ وعَليٰ اٰلِ إِبْرٰاهِيْمَ إِنَّكَ حَمِيْدٌ مَّجِيْدٌ. اَللّٰهُمَّ بٰارِكْ عَليٰ مُحَمَّدٍ وعَليٰ اٰلِ مُحَمَّدٍ كَمٰا بٰارَكْتَ عَليٰ إِبْرٰاهِيْمَ وعَليٰ اٰلِ إِبْرٰاهِيْمَ إِنَّكَ حَمِيْدٌ مَّجِيْدٌ. اَللّٰهُمَّ افْتَحْ عَلَيَّ أٔبْوٰابَ رَحْمَتِكَ، وارْزُقْنِيْ فِيْ زِيٰارَةِ قَبْرِ نَبِيِّكَ مٰا رَزَقْتَهُ أٔوْلِيٰائَكَ وأٔهْلَ طٰاعَتِكَ واغْفِرْ لِيْ وارْحَمْنِيْ يٰا خَيْرَ مَسْئُوْلٍ».
ترجمه: «خداوندا ! بر محمد و آل محمد صلوات بفرست همچنانکه بر ابراهیم و آل ابراهیم صلوات فرستادی، بی‌شک تو ستوده شده و باعظمتی. خداوندا ! بر محمد و آل محمد برکت عنایت کن همچنانکه بر ابراهیم و آل ابراهیم برکت عنایت فرمودی. به تحقیق تو ستوده شده و باعظمتی.
پروردگارا ! درهای رحمتت را بر من بگشای و در زیارت قبر رسول خدا جآنچه را که بهرۀ دوستانت و اهل طاعتت نمودی، بهره‌ام گردان و مرا بیامرز و مورد رحمت بی‌کرانت قرار ده، ای بهترین کسی که از او خواسته می‌شود».
تذکر: زائران مدینۀ منوره توجه داشته باشند که در مسیر راه، بر رسول خدا جبسیار درود بفرستند.
هر گاه عمارات مدینۀ منوره در نظر زائر محترم جلوه‌گر شوند، پس درود شریف را بخواند و اینطور دعا کند:
«اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَليٰ مُحَمَّدٍ وعَليٰ اٰلِ مُحَمَّدٍ كَمٰا صَلَّيْتَ عَليٰ إِبْراهِيْمَ وعَليٰ اٰلِ إِبْرٰاهِيْمَ إِنَّكَ حَمِيْدٌ مَّجِيْدٌ. اَللّٰهُمَّ بٰارِكْ عَليٰ مُحَمَّدٍ وعَليٰ اٰلِ مُحَمَّدٍ كَمٰا بٰارَكْتَ عَليٰ إِبْرٰاهِيْمَ وعَليٰ اٰلِ إِبْرٰاهِيْمَ إِنَّكَ حَمِيْدٌ مَّجِيْدٌ. اَللّٰهُمَّ هٰذٰا حَرُمُ نَبِيِّكَ فَاجْعَلْهُ وِقٰايَةً لِيْ مِنَ النّٰارِ وأٔمٰاناً مِنَ الْعَذٰابِ وسُوْءِ الْحِسٰابِ».
ترجمه: «خداوندا ! بر محمد و آل محمد صلوات بفرست همچنانکه بر ابراهیم و آل ابراهیم صلوات فرستادی، بی‌گمان تو ستوده شده و با عظمتی. خدایا ! بر محمد و آل محمد برکت عنایت کن همچنانکه بر ابراهیم و آل ابراهیم برکت عنایت فرمودی، بی‌شک تو ستوده شده و باعظمتی.
پروردگارا ! این حرم پیامبر توست، آن را باعث رستگاری و نجات من از آتش دوزخ و وسیله‌ای برای در امان ماندن از عذاب و حساب بد، بگردان».
* * *
برای شخص زائر، مستحب است که قبل از وارد شدن به مدینۀ منوره، غسل کند (و یا حداقل وضو بگیرد) و بهترین و زیباترین و پاک‌ترین و تمییزترین لباس خویش را بپوشد، و از عطر و خوشبویی استفاده کند، و قبل از داخل شدن به شهر مدینه، از مرکب و سواری پیاده شود، و عظمت و بزرگی این شهر پاک و مقدس را در نظر بگیرد و با نهایت خشوع و خضوع و تواضع و فروتنی به شهر مدینه داخل شود، و چون به مدینه داخل شد این دعا را بخواند:
«رَبِّ أٔدْخِلْنِيْ مُدْخَلَ صِدْقٍ وأٔخْرِجْنِيْ مُخْرَجَ صِدْقٍ واجْعَلْ لِيْ مِنْ لَدُنْكَ سُلْطٰاناً نَصِيْراً. اَللّٰهُمَّ افْتَحْ لِيْ أٔبْوٰابَ رَحْمَتِكَ، وارْزُقْنِيْ مِنْ زِيٰارَةِ رَسُوْلِكَ مٰا رَزَقْتَ أٔوْلِيٰائَكَ وأٔهْلَ طٰاعَتِكَ، واغْفِرْ لِيْ وارْحَمْنِيْ يٰا خَيْرَ مَسْئُوْلٍ، واغْنِنِيْ بِحَلٰالِكَ عَنْ حَرٰامِكَ وبِطٰاعَتِكَ عَنْ مَعْصِيَتِكَ وبِفَضْلِكَ عَمَّنْ سِوٰاكَ ونَوِّرْ قَلْبِيْ وقَبْرِيْ.
اَللّٰهُمَّ إِنِّيْ أٔسْأٔلُكَ الْخَيْرَ كُلَّهُ عٰاجِلَهُ واٰجِلَهُ مٰا عَلِمْتُ مِنْهُ ومٰا لَمْ أٔعْلَمْ، وأٔعُوْذُ بِكَ مِنَ الشَّرِّ كُلِّهِ مٰا عَلِمْتُ مِنْهُ ومٰا لَمْ أٔعْلَمْ. اَللّٰهُمَّ اجْعَلْ أٔوْسَعَ رِزْقِكَ عَلَيَّ عِنْدَ كِبَرِ سِنِّيْ وإِنْقِطٰاعِ عُمْرِيْ، واجْعَلْ خَيْرَ عُمْرِيْ اٰخِرَهُ وخَيْرَ عَمَلِيْ خَوٰاتِيْمَهُ وخَيْرَ أٔيّٰامِيْ يَوْمَ أٔلْقٰاكَ فِيْهِ. اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَليٰ مُحَمَّدٍ وعَليٰ اٰلِ مُحَمَّدٍ كَمٰا صَلَّيْتَ عَليٰ إِبْراهِيْمَ وعَليٰ اٰلِ إِبْرٰاهِيْمَ إِنَّكَ حَمِيْدٌ مَّجِيْدٌ. اَللّٰهُمَّ بٰارِكْ عَليٰ مُحَمَّدٍ وعَليٰ اٰلِ مُحَمَّدٍ كَمٰا بٰارَكْتَ عَليٰ إِبْرٰاهِيْمَ وعَليٰ اٰلِ إِبْرٰاهِيْمَ إِنَّكَ حَمِيْدٌ مَّجِيْدٌ».
ترجمه: «پروردگارا ! مرا صادقانه به هر کاری وارد کن، و صادقانه از آن بیرون آور، و چنان کن که خطِّ اصلی من در آغاز و انجام همه چیز، راستی و درستی باشد، و از جانب خود قدرتی به من عطا فرما که در امر حکومت بر دوستان و اظهار حجّت در برابر دشمنان، برایم یار و مددکار باشد. پروردگارا ! درهای رحمت خویش را بر من بگشای و در زیارت قبر رسول خدا جآنچه را که بهرۀ دوستانت و اهل طاعتت نمودی، بهره‌ام گردان و مرا بیامرز و مورد رحمت بی‌کرانت قرار بده، ای بهترین کسی که از او خواسته می‌شود.
خدایا ! مرا به وسیلۀ حلال خویش از حرام خود بی‌نیاز گردان و به وسیلۀ طاعت خود مرا از معصیت خود، و به وسیلۀ فضل خود از غیر خود، مستغنی و بی‌نیاز گردان؛ و قلب مرا و قبر مرا از نور ایمان و اعمال نیک و شایسته، آکنده گردان.
پروردگارا ! تمام خوبیها و خیرهایی که می‌دانم یا نمی‌دانم، از تو می‌خواهم (خواه این خوبیها و خیرها زود باشد یا دیر)، و به تو پناه می‌آورم از تمام بدیها، آنچه را که من می‌دانم و آنچه را که نمی‌دانم. خدایا ! بیشترین رزق و روزی خویش را به وقت سالخوردگی و هنگام نزدیک شدن مرگ من، بر من نازل بفرما، و بهترین زندگی مرا آخر عمر من، و بهترین عمل مرا، آخر آن، و بهترین روز مرا، روز ملاقات با خود بگردان.
پروردگارا ! بر محمد و آل محمدج صلوات بفرست، همچنانکه بر ابراهیم و آل ابراهیم صلوات فرستادی، بی‌شک تو ستوده شده و باعظمتی. خداوندا ! بر محمد و آل محمد برکت عنایت کن همچنانکه بر ابراهیم و آل ابراهیم برکت عنایت فرمودی، بی‌گمان تو ستوده شده و باعظمتی».
* * *
شخص زائر هر گاه داخل مسجد شد، با پای راستش داخل شود و این دعا را بخواند:
«أٔعُوْذُ بِاللهِ الْعَظِيْمِ وبِوَجْهِهِ الْكَرِيْمِ، وسُلْطٰانِهِ الْقَدِيْمِ مِنَ الشَّيْطٰانِ الرَّجِيْمِ. اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَليٰ مُحَمَّدٍ وسَلِّمْ. اَللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِيَ ذُنُوْبِيْ وافْتَحْ لِيْ أٔبْوٰابَ رَحْمَتِكَ».
ترجمه: «پناه می‌برم به خداوند بزرگ و به وجه کریم و سلطان قدیم او، از شر شیطان رانده شده. خداوندا ! بر محمدج صلوات و درود بفرست. خداوندا ! گناهانم را ببخش و درهای رحمتت را بر من بگشای».
* * *
بعد از اینکه شخص زائر، وارد مسجد نبوی شد، قبل از نشستن، دو رکعت «تحیۀ المسجد» بخواند و از دعا کردن و خواندن نماز رو به قبر شریف پیامبر خودداری کند، سپس برای سلام گفتن، به طرف قبر شریف پیامبر جرفته و از گذاشتن دست روی سینه‌اش خودداری نماید، سرش را پائین نیاندازد، و از ذلّتی که فقط لایق است در مقابل خدای یکتا داشته باشیم، اجتناب ورزد و از پیامبر جطلب کمک و فریادرسی نکند، بلکه با کمال ادب و وقار و آهسته اینگونه بر پیامبر اکرم جسلام بگوید:
«اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يٰا رَسُوْلَ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يٰا نَبِيَّ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يٰا خَلِيْلَ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يٰا حَبِيْبَ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يٰا خَيْرَ خَلْقِ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يٰا سَيِّدَ الْمُرْسَلِيْنَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يٰا إِمٰامَ الْمُتَّقِيْنَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يٰا شَفِيْعَ الْمُذْنِبِيْنَ، اَلسَّلٰامُ عَلَيْكَ يٰا رَسُوْلَ رَبِّ الْعٰالَمِيْنَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يٰا نَبِيَّ الرَّحْمَةِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يٰا شَفِيْعَ الْأُمَّةِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يٰا مَنْ وَصَفَهُ اللهُ عَزَّ وجَلَّ بِقَوْلِهِ: «وَ إِنَّكَ لَعَليٰ خُلُقٍ عَظِيْمٍ». اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يٰا خَيْرَةَ اللهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يٰا سَيِّدَ وُلْدِ اٰدَمَ. اَلسَّلامُ عَلَيْكَ أٔيُّهَا النَّبِيُّ ورَحْمَةُ اللهِ وبَرَكٰاتُهُ.
اَلسَّلامُ عَلَيْكَ وعَليٰ سٰائِرِ الْأٔنْبِيٰاءِ والْمُرْسَلِيْنَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ وعَليٰ أٔهْلِ بَيْتِكَ الطَّيِّبِيْنَ الطّٰاهِرِيْنَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ وعَليٰ أٔزْوٰاجِكَ الطّٰاهِرٰاتِ أُمَّهٰاتِ الْمُؤْمِنيْنَ. اَلسَّلامُ عَلَيْكَ وعَلَي أٔصْحٰابِكَ أٔجْمَعِيْنَ.
اَلسَّلامُ عَلَيَّ وعَلٰي عِبٰادِ اللهِ الصّٰالِحِيْنَ، أٔشْهَدُ أٔنْ لٰا اِلٰهَ اِلَّا اللهُ وَحْدَهُ لٰا شَرِيْكَ لَهُ وأٔشْهَدُ أٔنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ ورَسُوْلُهُ. وأٔشْهَدُ أٔنَّكَ يٰا رَسُوْلَ اللهِ! قَدْ بَلَّغْتَ الرِّسٰالَةَ وأٔدَّيْتَ الْأٔمٰانَةَ، ونَصَحْتَ الْأُمَّةَ، وأٔقَمْتَ الْحُجَّةَ، ودَعَوْتَ إِليٰ سَبِيْلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ والْمُوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ، وجٰاهَدْتَّ فِي اللهِ حَقَّ جِهٰادِهِ وعَبَدْتَّ رَبَّكَ حَتّٰي أٔتٰاكَ الْيَقِيْنُ، فَصَلَّي اللهُ عَلَيْكَ كَثِيْراً أٔفْضَلَ وأٔكْمَلَ وأٔطْيَبَ مٰا صَلّٰي عَليٰ أٔحَدٍ مِنَ الْخَلْقِ أٔجْمَعِيْنَ.
اَللّٰهُمَّ أٔجْزِ عَنّٰا نَبِيَّنٰا أٔفْضَلَ مٰا جَزَيْتَ أٔحَداً مِنَ النَّبِيِّيْنَ والْمُرْسَلِيْنَ. اَللّٰهُمَّ اٰتِهِ الْوَسِيْلَةَ والْفَضِيْلَةَ والدَّرَجَةَ الْعٰالِيَةَ الرَّفِيْعَةَ، وابْعَثْهُ مَقٰاماً مَحْمُوْداًنِ الَّذِيْ وَعَدْتَّهُ، واعْطِهِ الْمَنْزِلَ الْمُقَرَّبَ عِنْدَكَ، بِرَحْمَتِكَ يٰا أٔرْحَمَ الرّٰاحِمِيْنَ.
اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَليٰ مُحَمَّدٍ وعَليٰ اٰلِ مُحَمَّدٍ كَمٰا صَلَّيْتَ عَليٰ إِبْراهِيْمَ وعَليٰ اٰلِ إِبْرٰاهِيْمَ إِنَّكَ حَمِيْدٌ مَّجِيْدٌ. اَللّٰهُمَّ بٰارِكْ عَليٰ مُحَمَّدٍ وعَليٰ اٰلِ مُحَمَّدٍ كَمٰا بٰارَكْتَ عَليٰ إِبْرٰاهِيْمَ وعَليٰ اٰلِ إِبْرٰاهِيْمَ إِنَّكَ حَمِيْدٌ مَّجِيْدٌ. رَبَّنٰا اٰمَنّٰا بِمٰا أٔنْزَلْتَ واتَّبَعْنَا الرَّسُوْلَ فَاكْتُبْنٰا مَعَ الشّٰاهِدِيْنَ والْحَمْدُ لِلّٰهِ رَبِّ الْعٰالَمِيْنَ».
ترجمه: «سلام بر تو ای فرستادۀ خدا. سلام بر تو ای پیامبر خدا. سلام بر تو ای دوست خدا. سلام بر تو ای حبیب خدا. سلام بر تو ای بهترین مخلوق خدا. سلام بر تو ای سردار پیامبران. سلام بر تو ای پیشوای پرهیزگاران. سلام بر تو ای شفاعت‌کنندۀ گنهکاران. سلام بر تو ای خاتم پیامبران. سلام بر تو ای فرستادۀ پروردگار جهانیان. سلام بر تو ای پیامبر رحمت. سلام بر تو ای شفیع امت. سلام بر تو ای کسی که خداوند متعال او را در کلامش اینگونه توصیف نموده است: «بی‌شک تو دارای اخلاق بزرگ و پسندیده‌ای هستی».
سلام بر تو ای برگزیدۀ خدا. سلام بر تو ای سردار فرزندان آدم. سلام و رحمت و برکتهای خدا بر تو ای پیامبر گرامی. سلام بر تو و بر تمام انبیاء و فرستادگان الهی. سلام بر تو و بر خاندان پاک و پاکیزه‌ات. سلام بر تو و بر همسران پاک و گرامی‌ات (مادران مؤمنان). سلام بر تو و بر تمام اصحاب و یاران جان نثارت. سلام بر من و بر تمام بندگان نیک خدا.
ای رسول خدا ج! گواهی می‌دهم که به جز الله دیگر معبودی نیست، و او ذات یکتا و یگانه است که شریک و انبازی ندارد و گواهی می‌دهم که بی‌شک تو بندۀ خدا و فرستادۀ بر حق او هستی. و گواهی می‌دهم که تو ای رسول خدا ج! رسالت خویش را به مردم ابلاغ نمودی، و امانت پیامبری را به مردم رسانیدی، و برای هدایت و ارشاد امّتِ خویش، نصیحت و اخلاص ورزیدی و خیرخواهی فرمودی، و دلایل و براهین شرعی و عقلی را در جهان بر پا داشتی و مردمان را با سخنان استوار و به جا و اندرزهای نیکو و زیبا به راه پروردگارت فراخواندی، و در راه خدا جهاد و تلاش کردی آن گونه که شایستۀ جهاد و بایستۀ تلاش در راه او است. و پروردگارت را پرستش کردی تا مرگ به سراغ تو آمد. پس درود بسیار و کامل و پاک خدا بر تو باد، درودی که بر هیچ یک از مخلوقات خدا، به سان آن نثار نشده باشد.
پروردگارا ! از جانب ما به پیامبر ما (حضرت محمد ج) بهتر و برتر از آن جزایی که به پیامبران و فرستادگان الهی عطا فرموده‌ای، عنایت کن و از جانب ما به او جزای خیر عطا فرما.
خداوندا ! وسیله و فضیلت و درجۀ رفیع و والای بهشت را به حضرت محمد جعطا فرما و در روز قیامت او را به مقام محمود و ستوده‌ای که به او وعده داده‌ای مبعوث فرما و او را نزد خود درجۀ مقرّب عطا فرما، به حق رحمتت ای مهربانترین مهربانان.
پروردگارا ! بر محمد و آل محمد صلوات بفرست همچنانکه بر ابراهیم و آل ابراهیم صلوات فرستادی، بی‌شک تو ستوده شده و باعظمتی. خداوندا ! بر محمد و آل محمد برکت عنایت کن، همچنانکه بر ابراهیم و آل ابراهیم برکت عنایت فرمودی، بی‌گمان تو ستوده شده و باعظمتی.
خداوندا ! ما به آنچه بر پیامبرت نازل فرموده‌ای ایمان آورده‌ایم و از پیامبرت حضرت محمد جپیروی نموده‌ایم، پس ما را از زمرۀ گواهان بر تبلیغ پیامبر و اقرار کنندگان به یگانگی خدا و رسالت حضرت محمد جبنویس. و ستایش خداوندی را سزاست که پروردگار جهانیان است».
تذکر: شایان ذکر است که اگر شخص زائر، خواست تا سلام کسی را به پیامبر برساند، چنین عرض کند:
«اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يٰا رَسُوْلَ اللهِ مِنْ فُلٰانٍ بْنِ فُلٰانٍ يَسْتَشْفِعُ بِكَ إِلٰي رَبِّكَ»
ترجمه: «بر تو سلام می‌گویم ای رسول خدا از طرف فلان بن فلان (به جای «فلان بن فلان»، اسم فرد را با اسم پدرش بگوید). و او از تو به سوی پروردگار تو شفاعت می‌طلبد».
بعد از سلام گفتن بر پیامبر اکرم جاندکی به طرف راست رفته و برابر چهرۀ مبارک حضرت ابوبکر صدیق سایستاده و اینگونه سلام گوید:
«اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يٰا خَلِيْفَةَ رَسُوْلِ اللهِ ج. اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يٰا صٰاحِبَ رَسُوْلِ اللهِ جفِي الْغٰارِ. اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يٰا رَفِيْقَ رَسُولِ اللهِ جفِي الْأٔسْفٰارِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يٰا أٔمِيْنَ رَسُولِ اللهِ جعَلَي الْأٔسْرٰارِ. اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يٰا ثٰانِيَ اثْنَيْنِ إذْ هُمٰا فِي الْغٰارِ. اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يٰا مَنْ أٔنْفَقَ مٰا لَهُ كُلَّهُ فِيْ حُبِّ اللهِ وحُبِّ رَسُوْلِهِ. اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يٰا مَنْ قٰالَ فِيْ حَقِّكَ رَسُوْلُ اللهِ ج: «يٰا أٔبُوْبَكْرٍ! أٔنْتَ عَتِيْقُ اللهِ مِنَ النّٰارِ». جَزٰاكَ اللهُ عَنْ أُمَّةِ رَسُوْلِ اللهِ جخَيْرَ الْجَزٰاءِ. اَللّٰهُمَّ ارْضِ عَنْهُ، وارْفَعْ دَرَجَتَهُ، وأٔكْرِمْ مَقٰامَهُ، واجْزِلْ ثَوٰابَهُ بِفَضْلِكَ وكَرَمِكَ يٰا أٔرْحَمَ الرّٰاحِمِيْنَ».
ترجمه: «سلام بر تو ای جانشین رسول خدا ج. سلام بر تو ای دوست رسول خدا جدر غار ثور. سلام بر تو ای رفیق و همیار رسول خدا جدر سفرها. سلام بر تو ای امانت‌دار رسول خدا جبر اسرار. سلام بر تو ای یکی از دو نفر در غار ثور (حضرت ابوبکر دومین نفر در غار ثور بود، و اولین نفر شخص خود پیامبر بود) .سلام بر تو ای کسی که تمام مالش را در راستای به دست آوردن محبت خدا و رسول او، صرف کرد. سلام بر تو ای کسی که رسول خدا جدربارۀ تو فرمود: «ای ابوبکر! تو آزاد شدۀ خدا از آتش دوزخ هستی». خداوند به تو از جانب امّتِ محمدی جبهترین و برترین جزای خیر را عطا فرماید. خداوندا ! از حضرت ابوبکر صدیق سراضی شو، و درجاتش را رفیع و بلند گردان، و جایگاهش را در بهشت گرامی دار، و با فضل و کرم خویش ثواب و پاداش او را کامل و خوب گردان. به حق رحمتت ای مهربانترین مهربانان».
* * *
بعد از سلام گفتن بر ابوبکر صدیق س اندکی به طرف راست برگردد و بر حضرت عمر سلام نماید:
«اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يٰا أٔمِيْرَ الْمُؤْمِنِيْنَ عُمَرَ بْنَ الْخَطّٰابِ، اَلَّذِيْ أٔعَزَّ اللهُ بِهِ الْإِسْلٰامَ. اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يٰا مُظْهِرَ الْإِسْلٰامِ. اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يٰا نٰاطِقاً بِالْعَدْلِ والصَّوٰابِ. اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يٰا مَنْ قٰالَ فِيْ حَقِّكَ رَسُوْلُ اللهِ ج: «عُمَرُ بْنُ الْخَطّٰابِ، سِرٰاجُ أٔهْلِ الْجَنَّةِ.» وقٰالَ أٔيْضاً: «مٰا طَلَعَتِ الشَّمْسُ عَليٰ رَجُلٍ خَيْرٌ مِنْ عُمَرَ»
اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يٰا أٔبَا الْفُقَرٰاءِ والضُّعَفٰاءِ والْأٔرٰامِلِ والْأٔيْتٰامِ. فَلَقَدْ نَصَرْتَ الْإِسْلٰامَ والْمُسْلِمِيْنَ، وكَفَلْتَ الْأٔيْتٰامَ، ووَصَلْتَ الْأٔرْحٰامَ، وقَوِيَ بِكَ الْإِسْلٰامُ، فَقَدْ كُنْتَ لِلْمُسْلِمِيْنَ إِمٰاماً مَرْضِيّاً، وهٰادِياً مَهْدِيّاً، جَمَعْتَ شَمْلَهُمْ، وجَبَرْتَ كَسْرَهُمْ، ورَفَعْتَ شَوْكَتَهُمْ، فَالسَّلٰامُ عَلَيْكَ ورَحْمَةُ اللهِ وبَرَكٰاتُهُ. وجَزٰاكَ اللهُ عَنْ أُمَّةِ مُحَمَّدٍ جخَيْراً».
ترجمه: «سلام بر تو ای امیر المؤمنین! عمر بن خطاب سکه خداوند متعال به وسیلۀ تو اسلام را عزّت بخشید. سلام بر تو ای ظاهر کنندۀ اسلام. سلام بر تو ای ناطق به عدل و راستی. سلام بر تو ای کسی که رسول خدا جدربارۀ تو فرمود:
«عمر بن خطابس، چراغ بهشتیان است». و نیز فرمود: «خورشید بر مردی بهتر از عمر سطلوع نکرده است» سلام بر تو ای پدر فقیران و مستمندان و ضعیفان و ناتوانان و بیوه زنان و یتیمان. براستی تو اسلام و مسلمین را نصرت نمودی و به یتیمان رسیدگی کردی و صله رحمی را به جای آوردی. و با تو اسلام، قدرت و شوکت خود را به دست آورد. براستی تو برای مسلمانان، امامی خوب و هدایتگری راهیاب بودی که به اختلاف و پراکندگی امت، سامان دادی و نابسامانی‌های آنها را بهبود بخشیدی و پرچم شوکت و عزّت و افتخار و بالندگی آنها را به اهتزاز درآوردی، پس سلام و رحمت و برکات خدا بر تو باد. و خداوند بهترین جزا را از جانب امت محمدی به تو عطا فرماید».
تذکر: بعد از سلام گفتن بر رسول خدا جو حضرت ابوبکر سو حضرت عمر سدر همانجا به تحمید (الحمدُ للهگفتن) و تسبیح (سبحان اللهگفتن) و تکبیر (الله اكبرگفتن) و تهلیل (لا اله الا اللهگفتن) و درود بسیار (اَللّهُمَّ صلّ علي محمد و علي ال محمد...) و ذکر و یاد خدا، و راز و نیاز با خدا، و دعا برای خود و پدر و مادر خود و تمام مسلمانان جهان مشغول شود و از این فرصت استفادۀ کامل را ببرد.
پس از سلام گفتن بر پیامبر اکرم جو حضرت ابوبکر سو حضرت عمر س، و ذکر و دعا، به روضۀ شریفِ پیامبر ج(که میان قبر مطهر و منبر شریف است) بیاید و به حق خود و سایر مسلمانان جهان دعا کند، و می‌تواند در آنجا این دعا را بخواند:
«اَللّٰهُمَّ إِنَّكَ قُلْتَ فِيْ كِتٰابِكَ الْكَرِيْمِ وقَوْلُكَ الْحَقُّ: ﴿وَلَوۡ أَنَّهُمۡ إِذ ظَّلَمُوٓاْ أَنفُسَهُمۡ جَآءُوكَ فَٱسۡتَغۡفَرُواْ ٱللَّهَ وَٱسۡتَغۡفَرَ لَهُمُ ٱلرَّسُولُ لَوَجَدُواْ ٱللَّهَ تَوَّابٗا رَّحِيمٗا﴾[النساء: ۶۴].
اَللّٰهُمَّ إِنّٰا قَدْ جِئْنٰا رَسُوْلَكَ، نَسْتَغْفِرُكَ لِذُنُوْبِنٰا، فَنَسْأٔلُكَ اللّٰهُمَّ أٔنْ تُشَفِّعَ فِيْنٰا نَبِيَّكَ ورَسُوْلَكَ مُحَمَّداً جيَوْمَ لٰايَنْفَعُ مٰالٌ ولٰابَنُوْنَ إِلّٰا مَنْ أٔتَي اللهَ بِقَلْبٍ سَلِيْمٍ.
اَللّٰهُمَّ إِنّٰا نَسْأٔلُكَ أٔنْ تُوْجِبَ لَنَا الْمَغْفِرَةَ كَمٰا أٔوْجَبْتَهٰا لِمَنْ جٰاءَ نَبِيَّكَ وحَبِيْبَكَ مُحَمَّداً جفِيْ حَيٰاتِهِ. اَللّٰهُمَّ اجْعَلْهُ أٔوَّلَ الشّٰافِعِيْنَ وأٔنْجَحَ السّٰائِلِيْنَ وأٔكْرَمَ الْأٔوَّلِيْنَ والْاٰخِرِيْنَ.
اَللّٰهُمَّ إِنِّيْ أٔسْأٔلُكَ إِيْمٰاناً كٰامِلاً ويَقِيْناً صٰادِقاً حَتّٰي أٔعْلَمَ أٔنَّهُ لٰايُصِيْبُنِيْ إِلّٰا مٰا كَتَبْتَ لِيْ، إِنَّكَ عَليٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيْرٍ. اَللّٰهُمَّ إِنِّيْ أٔسْأٔلُكَ عِلْماً نٰافِعاً ورِزْقاً وٰاسِعاً حَلٰالاً طَيِّباً، وعَمَلاً صٰالِحاً مَقْبُوْلاً وتِجٰارَةً لَنْ تَبُوْرَ.
اَللّٰهُمَّ اشْرَحْ صُدُوْرَنٰا واسْتُرْ عُيُوْبَنٰا واغْفِرْ ذُنُوْبَنٰا واٰمِنْ خَوْفَنٰا واخْتِمْ بِالصّٰالِحٰاتِ أٔعْمٰالَنٰا ورُدَّنٰا مِنْ غُرْبَتِنٰا إِليٰ أٔهْلِنٰا وأٔوْلٰادِنٰا سٰالِمِيْنَ غٰانِمِيْنَ. واجْعَلْنٰا مِنْ عِبٰادِكَ الصّٰالِحِيْنَ، مِنَ الَّذِيْنَ لٰاخَوْفٌ عَلَيْهِمْ ولٰا هُمْ يَحْزَنُوْنَ.
رَبَّنٰا اٰتِنٰا فِي الدُّنْيٰا حَسَنَةً وفِيْ الْاٰخِرَةِ حَسَنَةً وقِنٰا عَذٰابَ النّٰارِ. رَبَّنٰا لٰا تُزِغْ قُلُوْبَنٰا بَعْدَ إِذْ هَدَيْتَنٰا، وَهَبْ لَنٰا مِنْ لَّدُنْكَ رَحْمَةً إِنَّكَ أٔنْتَ الْوَهّٰابُ. رَبِّ اغْفِرْ لِيْ ولِوٰالِدَيَّ ولِلْمُؤْمِنِيْنَ يَوْمَ يَقُوْمُ الْحِسٰابُ. سُبْحٰانَ رَبِّكَ رَبِّ الْعِزَّةِ عَمّٰا يَصِفُوْنَ وسَلٰامٌ عَلَي الْمُرْسَلِيْنَ والْحَمْدُ لِلّٰهِ رَبِّ الْعٰالَمِيْنَ».
ترجمه: «پروردگارا ! خودت در کتاب گرامی خود فرمودی (و فرمودۀ تو حق است): «و اگر آنان بدان هنگام که به خود ستم می‌کردند، به نزد تو (محمد ج) می‌آمدند و از خدا طلب آمرزش می‌نمودند، و پیامبر هم برای آنان درخواست بخشش می‌کرد. بی‌گمان خدا را بس توبه‌پذیر و مهربان می‌یافتند».
پروردگارا ! ما هم طبق فرمودۀ تو، به نزد پیامبرت (حضرت محمد ج) آمده‌ایم و از تو برای گناهان خویش طلب آمرزش می‌نمائیم. خدایا ! از تو می‌خواهیم تا پیامبرت (حضرت محمد ج) را شفیع ما در روزی گردانی که اموال و نیروی مادی و اولاد و نیروی انسانی به کسی سودی نمی‌رساند، بلکه تنها کسی نجات پیدا می‌کند که با دل سالم از بیماری کفر و شرک و نفاق و ریا، به پیشگاه خدا آمده باشد.
خدایا ! از تو می‌خواهیم که مغفرت گناهان را برای ما واجب گردانی همانگونه که مغفرت گناهان را واجب گردانیدی برای کسانی که به نزد پیامبر تو و حبیب تو (حضرت محمد جدر زمان حیات وی) آمدند. پروردگارا ! حضرت محمد جرا نخستین شفاعت کنندگان، و مؤفقترین درخواست کنندگان و گرامی‌ترین انسان‌های اولین و آخرین قرار بده.
خداوندا ! از تو ایمان کامل، و یقین صادق می‌خواهم تا بدانم که هر چه به من می‌رسد همه براساس قضا و قدر تو و بر مبنای مکتوب ازلی توست. براستی تو بر هر چیز توانا هستی. پروردگارا ! از تو علم نافع، و رزق فراخ و حلال و پاکیزه، و عمل نیک و پذیرفته شده، و معامله‌ای که زیان و ضرر نبیند، می‌خواهم.
پروردگارا! سینه‌هایمان را برای ایمان، فراخ و گشاده‌دار، و عیوب ما را بپوش و گناهان ما را ببخش، و ترس ما را تبدیل به امنیت بگردان، و تمام اعمال نیک ما را ختم به خیر بگردان، و ما را با نعمت بزرگ عافیت و بردن ثواب، از غربت به سوی خانواده و فرزندانمان برگردان، و ما را از زمرۀ بندگان نیک خویش قرار بده، از زمرۀ کسانی که ترسی بر آنان از خواری و زبونی در دنیا و عذاب در آخرت نیست و بر از دست رفتن دنیا غمگین نمی‌گردند چرا که در پیشگاه خدا چیزی برای آنان مهیا است که بسی والاتر و بهتر از کالای دنیا است.
پروردگارا! در دنیا و آخرت به ما نیکی عطا فرما و سرای دنیا و آخرت ما را خوش و خرم گردان و ما را از عذاب آتش دوزخ محفوظ نگاهدار. پروردگارا ! دلهای ما را از راه حق منحرف مگردان بعد از آنکه ما را حلاوت هدایت چشانده و به سوی حقیقت رهنمود نموده‌ای، و از جانب خود رحمتی به ما عطا کن. بی‌گمان بخشایشگرِ حقیقی تویی.
پروردگارا! مرا و پدر و مادر مرا و مؤمنان را بیامرز و ببخشای در آن روزی که حساب بر پا می‌شود و حسابرسی می‌گردد و به دنبال آن پاداش و پادافره داده می‌شود. پاک و منزه است خداوند تو از توصیفهایی که مشرکان دربارۀ خدا به هم می‌بافند و سر هم می‌کنند. و خداوند دارای عزّت و قدرت است و درود بر پیامبران و فرستادگان خدا، و ستایش خدایی را سزاست که پروردگار جهانیان است».
درود فرستادن بر پیامبر اکرم جکلید استجابت دعا و سبب سنگین شدن میزان مؤمن در قیامت می‌شود. پیامبر جمی‌فرماید: «هر کس بر من یک صلوات فرستد، خداوند ده صلوات بر او می‌فرستد و ده لغزش او را می‌پوشاند». از این رو برای زائران مدینۀ منوّره خوب است که پس از هر نماز، یا روزانه چند مرتبه، درود بر پیامبر جبفرستند، تا باشد که فیوضات الهی و برکات خداوندی و معنویات یزدانی شامل حال آنها شود، و در روز بازپسین، مورد شفاعت پیامبر اکرم جقرار بگیرند.
ما نیز الفاظی را که بزرگان و طلایه‌داران عرصۀ علم و دانش و پیشقراولان عرصۀ حکمت و فرزانگی برای درود فرستادن بر رسول اکرم ججمع آوری نموده‌اند، در اینجا ذکر می‌کنیم، باشد که زائران مدینه و سائر محبّان رسول خدا جهنگام مشرف شدن به مدینۀ منوره و مرقد مطهر نبوی، بر پیامبر اکرم جدرود بفرستند.
و الفاظی را که بزرگان دین (به ویژه «ملا علی قاری» در کتاب «الحزبُ الاعظم») برای درود فرستادن بر رسول اکرم جگردآوری نموده‌اند، از این قرار است:
(درود کامل):
اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَليٰ مُحَمَّدٍ وعَليٰ اٰلِ مُحَمَّدٍ كَمٰا صَلَّيْتَ عَليٰ إِبْراهِيْمَ وعَليٰ اٰلِ إِبْرٰاهِيْمَ إِنَّكَ حَمِيْدٌ مَّجِيْدٌ. اَللّٰهُمَّ بٰارِكْ عَليٰ مُحَمَّدٍ وعَليٰ اٰلِ مُحَمَّدٍ كَمٰا بٰارَكْتَ عَليٰ إِبْرٰاهِيْمَ وعَليٰ اٰلِ إِبْرٰاهِيْمَ إِنَّكَ حَمِيْدٌ مَّجِيْدٌ.
اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلٰي سَيِّدِنٰا مُحَمَّدٍ النَّبِيِّ عَدَدَ مَنْ صَلّٰي عَلَيْهِ مِنْ خَلْقِكَ وصَلِّ عَلٰي سَيِّدِنٰا مُحَمَّدٍ النَّبِيِّ كَمٰا يَنْبَغِيْ لَنٰا أٔنْ نُصَلِّيَ عَلَيْهِ وصَلِّ عَلٰي مُحَمَّدٍ النَّبِيِّ كَمٰا أٔمَرْتَنٰا أٔنْ نُصَلِّيَ عَلَيْهِ.
اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلٰي مُحَمَّدٍ وعَلٰي اٰلِ مُحَمَّدٍ وأٔصْحٰابِهِ وأٔوْلٰادِهِ وأٔهْلِ بَيْتِهِ وذُرِّيَتِهِ ومُحِبِّهِ وأٔتْبٰاعِهِ وأٔشْيٰاعِهِ وعَلَيْنٰا مَعَهُمْ أٔجْمَعِيْنَ يٰا أٔرْحَمَ الرّٰاحِمِيْنَ.
اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلٰي مُحَمَّدٍ مِلْءَ الدُّنْيٰا ومِلْءَ الْاٰخِرَةِ وبٰارِكْ عَليٰ مُحَمَّدٍ مِلْءَ الدُّنْيٰا ومِلْءَ الْاٰخِرَةِ، وارْحَمْ عَليٰ مُحَمَّدٍ مِلْءَ الدُّنْيٰا ومِلْءَ الْاٰخِرَةِ.
اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلٰي مُحَمَّدٍ وعَلٰي اٰلِ مُحَمَّدٍ فِي الْأٔوَّلِيْنَ والْاٰخِرِيْنَ وفِي الْمَلَأِ الْأٔعْليٰ إِليٰ يَوْمِ الدِّيْنِ.
اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلٰي مُحَمَّدٍ وعَلٰي اٰلِ مُحَمَّدٍ كَمٰا تُحِبُّ وتَرْضيٰ.
اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلٰي مُحَمَّدٍ وعَلٰي اٰلِ مُحَمَّدٍ صَلوٰةً تَكُوْنُ لَكَ رِضًا ولِحَقِّهِ أٔدٰاءً وأٔعْطِهِ الْوَسِيْلَةَ والْفَضِيْلَةَ والْمَقٰامَ الْمَحْمُوْدَ الَّذِيْ وَعَدْتَّهُ وأٔجْزِهِ عَنّٰا أٔفْضَلَ مٰا جَزَيْتَ نَبِيّاً عَنْ أُمَّتِهِ، وصَلِّ عَلٰي جَمِيْعِ إِخْوٰانِهِ مِنَ النَّبِيِّيْنَ والصّٰالِحِيْنَ يٰا أٔرْحَمَ الرّٰاحِمِيْنَ.
اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلٰي مُحَمَّدٍ حَتّٰي تَرْضيٰ وصَلِّ عَلٰي مُحَمَّدٍ بَعْدَ الرِّضيٰ وصَلِّ عَلٰي مُحَمَّدٍ أٔبَدًا أٔبَدًا. اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلٰي مُحَمَّدٍ كَمٰا أٔمْرتَ بِالصَّلوٰةِ عَلَيْهِ، وصَلِّ عَلٰي مُحَمَّدٍ كَمٰا تُحِبُّ أٔنْ يُصَلّٰي عَلَيْهِ وصَلِّ عَلٰي مُحَمَّدٍ كَمٰا أٔرَدْتَ أٔنْ يُصَلّٰي عَلَيْهِ.
اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلٰي مُحَمَّدٍ عَدَدَ خَلْقِكَ، وصَلِّ عَلٰي مُحَمَّدٍ رِضٰاءَ نَفْسِكَ، وصَلِّ عَلٰي مُحَمَّدٍ زِنَةَ عَرْشِكَ وصَلِّ عَلٰي مُحَمَّدٍ مِدٰادَ كَلِمٰاتِكَ الَّتِيْ لٰاتَنْفُدُ.
اَللّٰهُمَّ عَظِّمْ بُرْهٰانَهُ وافْلِجْ حُجَّتَهُ وأٔبْلِغْهُ مَأْمُوْلَهُ فِيْ أٔهْلِ بَيْتِهِ. اَللّٰهُمَّ اجْعَلْ صَلَوٰاتِكَ وبَرَكٰاتِكَ ورَأْفَتَكَ ورَحْمَتَكَ عَلٰي مُحَمَّدٍ حَبِيْبِكَ وصَفِيِّكَ وعَلٰي أٔهْلِ بَيْتِهِ الطَّيِّبِيْنَ الطّٰاهِرِيْنَ.
اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلٰي مُحَمَّدٍ بِأٔفْضَلِ مٰا صَلَّيْتَ عَلٰي أٔحَدٍ مِنْ خَلْقِكَ، وبٰارِكْ عَلٰي مُحَمَّدٍ بِأٔفْضَلِ مٰا بٰارَكْتَ عَليٰ أٔحَدٍ مِنْ خَلْقِكَ. اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلٰي مُحَمَّدٍ إِمٰامِ الْخَيْرِ وقٰائِدِ الْخَيْرِ ورَسُوْلِ الرَّحْمَةِ.
اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلٰي سَيِّدِنٰا مُحَمَّدٍ الَّذِيْ أٔشْرَقَتْ بِنُوْرِهِ الظُّلَمُ. اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلٰي سَيِّدِنٰا مُحَمَّدٍ الْمَبْعُوْثِ رَحْمَةً لِكُلِّ الْأُمَمِ. اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلٰي سَيِّدِنٰا مُحَمَّدٍ الْمُخْتٰارِ لِلسِّيٰادَةِ والرِّسٰالَةِ قَبْلَ خَلْقِ اللَّوْحِ والْقَلَمِ. اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلٰي سَيِّدِنٰا مُحَمَّدٍ الْمَوْصُوْفِ بِأٔفْضَلِ الْأٔخْلٰاقِ والشِّيَمِ. اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلٰي سَيِّدِنٰا مُحَمَّدٍ الْمَخْصُوْصِ بِجَوٰامِعِ الْكَلِمِ وخَوٰاصِّ الْحِكَمِ.
اَللّٰهُمَّ إِنِّيْ أٔسْئَلُكَ بِأٔفْضَلِ مَسْأٔلَتِكَ، وبِأٔحَبِّ أٔسْمٰائِكَ إِلَيْكَ وأٔكْرَمِهٰا عَلَيْكَ وبِمٰا مَنَنْتَ بِهِ عَلَيْنٰا بِمُحَمَّدٍ نَبِيِّنٰاج واسْتَنْقَذْتَنٰا بِهِ مِنَ الضَّلٰالَةِ، وأٔمَرْتَنٰا بِالصَّلوٰةِ عَلَيْهِ وجَعَلْتَ صَلَوٰاتَنٰا عَلَيْهِ دَرَجَةً وكَفّٰارَةً ولُطْفاً ومَنّاً مِنْ أٔعْطٰائِكَ، فَأٔدْعُوْكَ تَعْظِيْمًا لِأًمْرِكَ وأِتِّبٰاعاً لِوَصِيَّتِكَ وتَنْجِيْزاً لِمَوْعِدِكَ بِمٰا يَجِبُ لِنَبِيِّنٰاج عَلَيْنٰا فِيْ أٔدٰاءِ حَقِّهِ قِبَلَنٰا، وأٔمَرْتَ الْعِبٰادَ بِالصَّلوٰةِ عَلَيْهِ فَرِيْضَةً إِفْتَرَضْتَهٰا عَلَيْهِمْ، فَنَسْأٔلُكَ بِجَلٰالِ وَجْهِكَ ونُوْرِ عَظَمَتِكَ أٔنْ تُصَلِّيَ عَليٰ مُحَمَّدٍ عَبْدِكَ ورَسُوْلِكَ ونَبِيِّكَ وصَفِيِّكَ بِأٔفْضَلِ مٰا صَلَّيْتَ بِهِ عَليٰ أٔحَدٍ مِنْ خَلْقِكَ إِنَّكَ حَمِيْدٌ مَجِيْدٌ. اَللّٰهُمَّ ارْفَعْ دَرَجَتَهُ وأٔكْرِمْ مَقٰامَهُ، وثَقِّلْ مِيْزٰانَهُ وأٔجْزِلْ ثَوٰابَهُ وأٔفْلِجْ حُجَّتَهُ وأٔظْهِرْ مِلَّتَهُ، وأٔضِيْء نُوْرَهُ، وأٔدِمْ كَرٰامَتَهُ مِنْ ذُرِّيَّتِهِ وأٔهْلِ بَيْتِهِ مٰا تَقِرُّبِهِ عَيْنُهُ وعَظِّمْهُ فِي النَّبِيِّيْنَ الَّذِيْنَ خَلَوْا قَبْلَهُ.
اَللّٰهُمَّ اجْعَلْ مُحَمَّدًا أٔكْثَرَ النَّبِيِّيْنَ تَبْعاً، وأٔكْثَرَهُمْ أٔزْراً، وأٔفْضَلَهُمْ كَرٰامَةً ونُوْراً، وأٔعْلٰاهُمْ دَرَجَةً، وأٔفْسَحَهُمْ فِي الْجَنَّةِ مَنْزِلاً، وأٔزْيَدَ هُمْ ثَواباً، وأٔقْرَبَهُمْ مَجْلِساً، وأٔثْبَتَهُمْ مَقٰاماً، وأٔصْوَبَهُمْ كَلٰاماً، وأٔنْجَحَهُمْ مَسْأٔلَةً، وأٔوْفَرَهُمْ لَدَيْكَ نَصِيْباً، وأٔقْوٰاهُمْ فِيْمٰا عِنْدَكَ رَغْبَةً، وأٔنْزِلْهُ فِيْ أٔعْليٰ غُرَفِ الْفِرْدَوْسِ مِنَ الدَّرَجٰاتِ الْعُليٰ.
اَللّٰهُمَّ اجْعَلْ مُحَمَّداً أٔصْدَقَ قٰائِلٍ، وأٔنْجَحَ سٰائِلٍ، وأٔوَّلَ شٰافِعٍ، وأٔفْضَلَ مُشَفَّعٍ وشَفِّعْهُ فِيْ أُمَّتِهِ بِشَفٰاعَةٍ يَغْبِطُهُ بِهَا الْأٔوَّلُوْنَ والْاٰخِرُوْنَ، وإِذٰا مَيَّزْتَ بَيْنَ عِبٰادِكَ لِفَصْلِ الْقَضٰاءِ، فَاجْعَلْ مُحَمَّداً فِي الْأٔصْدَقِيْنَ قِيْلاً، وفِي الْأٔحْسَنِيْنَ عَمَلاً، وفِي الْمَهْدِيِّيْنَ سَبِيْلاً. اَللّٰهُمَّ اجْعَلْ نَبِيَّنٰا لَنٰا فَرَطاً وحَوْضَهُ لَنٰا مَوْرِدًا. اَللّٰهُمَّ احْشُرْنٰا فِيْ زُمْرَتِهِ واسْتَعْمِلْنٰا بِسُنَّتِهِ وتَوَفَّنٰا عَليٰ مِلَّتِهِ واجْعَلْنٰا مِنْ حِزْبِهِ.
اَللّٰهُمَّ اجْمَعْ بَيْنَنٰا وبَيْنَهُ كَمٰا اٰمَنّٰا بِهِ ولَمْ نَرَهُ. اَللّٰهُمَّ لٰاتُفَرِّقْ بَيْنَنٰا وبَيْنَهُ حَتّٰي تُدْخِلَنٰا مُدْخَلَهُ واجْعَلْنٰا مِنْ رُفَقٰائِهِ وأٔحِبّٰائِهِ والصِّدِّيْقِيْنَ والشُّهَدٰاءِ والصّٰالِحِيْنَ، وحَسُنَ اُوْلٰئِكَ رَفِيْقاً.
اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلٰي مُحَمَّدٍ نُوْرِ الْهُديٰ، والْقٰائِدِ إِلَي الْخَيْرِ، والدّٰاعِيْ إِلَي الرُّشْدِ، نَبِيِّ الرَّحْمَةِ وكٰاشِفِ الْغُمَّةِ وإِمٰامِ الْمُتَّقِيْنَ ورَسُوْلِ رَبِّ الْعٰالَمِيْنَ كَمٰا بَلَّغَ رِسٰالَتَكَ وتَلٰا اٰيٰاتِكَ، ونَصَحَ لِعِبٰادِكَ، وأٔقٰامَ حُدُوْدَكَ، ونَفَذَ حُكْمَكَ، ووَفّٰي بِعُهُوْدِكَ، وأٔمَرَ بِطٰاعَتِكَ، ونَهيٰ عَنْ مَعْصِيَتِكَ، ووٰاليٰ وَلِيَّكَ الَّذِيْ تُحِبُّ أٔنْ تُوٰالِيَهُ، وعٰادٰي عَدُوَّكَ الَّذِيْ تُحِبُّ أٔنْ تُعٰادِيَهُ وصَلَّي اللهُ عَليٰ سَيِّدِنٰا مُحَمَّدٍ وسَلَّمَ.
اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلٰي جَسَدِهِ فِي الْأٔجْسٰادِ، وعَليٰ رُوْحِهِ فِي الْأٔرْوٰاحِ، وعَليٰ مَوْقِفِهِ فِي الْمَوٰاقِفِ وعَليٰ مَشْهَدِهِ فِي الْمَشٰاهِدِ، وعَليٰ ذِكْرِهِ إِذٰا ذُكِرَ صَلوٰةً مِنّٰا وعَليٰ نَبِيِّنٰا.
اَللّٰهُمَّ أٔبْلِغْهُ مِنَّا السَّلٰامُ كُلَّمٰا ذُكِرَ السَّلٰامُ، والسَّلٰامُ عَلَي النَّبِيِّ ورَحْمَةُ اللهِ وبَرَكٰاتُهُ. اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلٰي مَلٰائِكَتِكَ الْمُقَرَّبِيْنَ وعَليٰ أٔنْبِيٰائِكَ الْمُطَهَّرِيْنَ وعَليٰ رُسُلِكَ الْمُرْسَلِيْنَ، وعَليٰ حَمَلَةِ عَرْشِكَ أٔجْمَعِيْنَ، وعَليٰ جِبْرِئِيْلَ ومِكٰائِيْلَ وإِسْرٰافِيْلَ ومَلَكِ الْمَوْتِ، ورِضْوٰانٍ ومٰالِكٍ، وصَلِّ عَلَي الْكِرٰامِ الْكٰاتِبِيْنَ، وعَلٰي أٔهْلِ بَيْتِ نَبِيِّكَ صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّمَ أٔفْضَلَ مٰا اٰتَيْتَ أٔحَداً مِنْ أٔهْلِ بُيُوْتِ الْمُرْسَلِيْنَ واجْزِ أٔصْحٰابَ نَبِيِّكَج أٔفْضَلَ مٰا جَزَيْتَ أٔحَدًا مِنْ أٔصْحٰابِ الْمُرْسَلِيْنَ.
اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلٰي مُحَمَّدٍ كُلَّمٰا ذَكَرَهُ الذّٰاكِرُوْنَ وصَلِّ عَلٰي مُحَمَّدٍ كُلَّمٰا غَفَلَ عَنْ ذِكْرِهِ الْغٰافِلُوْنَ.
رَبَّنٰا اٰتِنٰا فِي الدُّنْيٰا حَسَنَةً وفِيْ الْاٰخِرَةِ حَسَنَةً وقِنٰا عَذٰابَ النّٰارِ
اَللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِيْ ولِوٰالِدَيَّ ولِلْمُؤْمِنِيْنَ والْمُؤْمِنٰاتِ والْمُسْلِميْنَ والْمُسْلِمٰاتِ، اَلْأٔحْيٰاءِ مِنْهُمْ والْأٔمْوٰاتِ. إنَّكَ عَليٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيْرٍ.
« اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَليٰ مُحَمَّدٍ وعَليٰ مُحَمَّدٍ كَمٰا صَلَّيْتَ عَليٰ إِبْراهِيْمَ وعَليٰ اٰلِ إِبْرٰاهِيْمَ إِنَّكَ حَمِيْدٌ مَّجِيْدٌ. اَللّٰهُمَّ بٰارِكْ عَليٰ مُحَمَّدٍ وعَليٰ اٰلِ مُحَمَّدٍ كَمٰا بٰارَكْتَ عَليٰ إِبْرٰاهِيْمَ وعَليٰ اٰلِ إِبْرٰاهِيْمَ إِنَّكَ حَمِيْدٌ مَّجِيْدٌ».
ترجمه: «پروردگارا ! بر محمد و آل محمد صلوات بفرست، همچنانکه بر ابراهیم و آل ابراهیم صلوات فرستادی، بی‌گمان تو ستوده شده و باعظمتی. پروردگارا ! به محمد و آل محمد برکت عنایت کن همچنانکه به ابراهیم و آل ابراهیم برکت عنایت فرمودی، بی‌شک تو ستوده شده و باعظمتی.
پروردگارا ! بر پیامبر ما به تعداد مخلوقاتی که بر وی صلوات و درود فرستاده‌اند، درود و رحمت بفرست. و بر ایشان درود و سلامی بفرست که لایق‌شأن و مقام ایشان باشد. خداوندا ! بر پیامبر ما حضرت محمد جدرود و سلامی بفرست که توبه ما امر فرموده‌ای تا برایشان سلام و درود بفرستیم.
خداوندا ! بر محمد و آل محمد و بر اصحاب و ا ولاد محمد، و بر اهل بیت و ذریۀ محمد، و بر پیروان و دوست‌داران محمد و بر همۀ ما درود و رحمت بفرست ای مهربانترین مهربانان.
پروردگارا ! بر حضرت محمد جبه اندازۀ پری دنیا و آخرت برکت عنایت بفرما. خداوندا ! بر حضرت محمد جبه اندازۀ پری دنیا و آخرت رحم بفرما.
بار الها ! بر حضرت محمد و آل محمد در بین اولین و آخرین و در بین فرشتگان بلند مرتبه تا روز قیامت درود بفرست.
خدایا ! آنگونه که دوست داری و می‌پسندی بر حضرت محمد جدرود و رحمت بفرست. خداوندا ! بر حضرت محمد جو آل او درودی بفرست تا موجب رضایت تو، و ذریعه‌ای برای ادای حق ایشان گردد و به ایشان وسیله و فضیلت و جایگاه محمود و ستوده شده (همان جایی که توبه ایشان وعده داده‌ای) عطا بفرما. خدایا ! از طرف ما به ایشان پاداشی عنایت بفرما که شایسته و لایق مقام ایشان باشد. خداوندا ! بر تمام برادران آن حضرتج از انبیاء و صالحان، درود بفرست.
خداوندا ! بر حضرت محمد جدرود بفرست تا خود راضی و خشنود بشوی، و بعد از رضایت نیز برای همیشه و به طور پیوسته برایشان درود و رحمت بفرست. خداوندا ! بر محمدج درود بفرست، آنگونه که تو دستور داده‌ای، و برایشان درود بفرست، آنگونه که تو دوست داری و می‌پسندی، و برایشان درود بفرست، آنگونه که تو اراده نموده‌ای تا بر وی درود فرستاده شود.
خدایا ! بر محمدج به تعداد و اندازۀ مخلوقات خودت درود بفرست و به خاطر رضای خود برایشان درود بفرست و به اندازۀ موجودات و مخلوقات جهان هستی خویش برایشان درود و رحمت بفرست. و به ایشان جایگاه والا، و وسیله، و مقام بزرگ و درجه‌ای بلند، عطا فرما، و دلیل و برهان ایشان را با عظمت و با عزّت فرما و دلیل نبوّت ایشان را محکم و مضبوط گردان و ایشان را به آرزوهایش در رابطه با اهل و امّتش برسان.
خدایا ! درود و رحمت و برکات ویژۀ خودت را بر بهترین و برگزیده‌ترین بنده‌ات، و بر اهل بیت پاک و پاکیزه‌اش نازل فرما، و درود و رحمتی بهتر بر ایشان نازل فرما، و برکت و رحمتی در خور شأن او به وی عنایت کن. خدایا ! بر محمدج درود بفرست، همان محمدی که پیشوای نیکوکاران و دعوت کنندۀ به سوی خوبیها و پیام‌آور صلح و رحمت است.
پروردگارا ! بر سرور و آقای ما حضرت محمد جدرود بفرست، همان محمدی که به خاطر درخشش نور چهرۀ مبارکش، تمام تاریکیهای دنیا از میان رفت. خدایا ! بر محمدج درود بفرست، همان محمدی که مایۀ رحمت برای تمام امتها و ملتها است.
پروردگارا ! بر محمدج درود و رحمت بفرست، همان محمدی که برای سیادت و سرداری و نبوت و رسالت، قبل از آفرینش لوح و قلم، برگزیده شده بود. پروردگارا ! بر محمدج درود و رحمت نثار کن، همان محمدی که دارای بهترین سجایای اخلاقی و فضایل انسانی بود. خدایا ! بر محمدج درود و رحمت بفرست، همان محمدی که دارای جوامع الکلم (جملات کوتاه و پرمحتوا) و سخنانی سرشار از حکمتها بود.
الهی! از تو می‌خواهم به بهترین وسیلۀ، و با بهترین و زیباترین نامهایت، و به خاطر منّتی که بر ما کرده‌ای و حضرت محمد را فرستادی تا ما را از گمراهی نجات دهد، و به ما دستور دادی تا بروی درود بفرستیم و مقام و جایگاه او را پاس بداریم. و درود فرستادن ما را سبب بلندی درجات و موجب بخشش گناهان قرار دادی، و تمام اینها از لطف بی‌پایان و احسان بی‌کران و فضلِ فراگیر تو است.
الهی! از تو می‌خواهم (به خاطر عظمت و بزرگی‌ات و به خاطر پیروی از فرامین و دستوراتت، و به خاطر انجام دادن اوامر و احکامت که بر ما فرض کردی،) تا حق پیامبر جرا که بر گردن ما است ادا نمائیم. از این رو بهترین و کاملترین و زیباترین درودها را نثار ایشان می‌کنیم.
پروردگارا ! از تو می‌خواهم به خاطر نور ذاتت، و به خاطر عظمت و کبریایی‌ات، و به خاطر عظمت و بزرگی فرشتگانت، تا بر حضرت محمد که بنده و فرستادۀ تو و بهترین مخلوقات تو است، درود و رحمت بفرستی. آن هم از بهترین، کاملترین، زیباترین و برترین درودها. بی‌شک تو ستوده شده و بزرگواری.
پروردگارا ! درجات حضرت محمد جرا بلند کن، و جایگاه او را بزرگ گردان، و ترازوی اعمال نیک او را سنگین گردان، و بزرگترین و کاملترین ثواب و پاداش را به وی عطا فرما، و دلایل و براهین وی را تا روز قیامت روشن گردان و دین او را بر تمام ادیان غالب و چیره گردان، و نور وی را مُستدام و همیشگی فرما، و به اهل بیت و فرزندان و پیروان او نیز بزرگی و کرامت عطا فرما تا موجب خنکی چشمان وی گردند.
پروردگارا ! مقام و جایگاه حضرت محمد جرا در بین انبیای گذشته والا و بلند گردان، و پیروان وی را زیاد و فراوان گردان و دوست‌داران و پیروان وی را نصرت دهنده و یاری کنندۀ آئین و مکتب او قرار ده، و امت محمدی را پرنورترین و مؤثرترین امتها گردان و درجات آنها را بلند فرما و جایگاه آنها را در بهشت، وسیع و فراخ گردان، و ثواب و پاداش آنها را زیاد و فراوان فرما و آنها را در روز رستاخیز به خود نزدیک گردان و از زمرۀ مُقرّبانِ درگاه خویش گردان.
پروردگارا ! امت حضرت محمد جرا پایدار و پیروز، و کامیاب و سربلند، و سعادتمند و موفق بگردان، و آنچه می‌خواهند به آنها عنایت بفرما و بیشترین سهم را در بهشت به آنها عنایت بکن. خداوندا ! امت محمدج را به سوی خودت و رضای خودت مایل بگردان و بهشت فردوس را به آنها ارزانی بدار.
پروردگارا ! حضرت محمد جرا راست‌ترین مردم در گفتار، و موفقترین آنها در سؤال و درخواست، و اولین آنها در شفاعت و پذیرش شفاعت، و بهترین شفاعت کننده برای امّت، بگردان، تا در روز قیامت اولین و آخرین انسان‌ها در حق وی غبطه بخورند.
خداوندا ! هر گاه در بین بندگان به فیصله و قضاوت پرداختی، پس حضرت محمد جرا بهترین گوینده، و برترین عمل کننده، و بهترین هدایت یافته و برترین هدایت‌گر و بزرگترین راهنما و پیشوا بگردان. خدایا ! پیامبر ما (حضرت محمد ج) را راهنما و پیشوای ما بگردان و حوض کوثر او را محل ورود ما قرار بده. و ما را از پیروان آن حضرت، و از کسانی که بر سنّت وی به طور کامل عمل می‌کنند قرار بده، و ما را بر ملّت و مذهب وی وفات بده، و ما را از دوست‌داران واقعی و از پیروان راستین و از محبّان حقیقی آن حضرت بگردان. خداوندا ! ما را همراه با پیامبر اکرم ج(در روز قیامت) در یکجا جمع بفرما، همانگونه که ما به او ایمان آورده‌ایم و او را ندیده‌ایم. خدایا! در روز قیامت بین ما و حضرت محمد ج، اختلاف و جدایی میانداز، و ما را همراه و همنشین پیامبران، صدّیقین، شهداء و صالحان و از مقرّبان درگاهِ خویش بگردان.
پروردگارا ! بر حضرت محمد جدرود و رحمت بفرست، همان محمدی که نور و چراغ هدایت و راهنمای به سوی هر خیر و خوبی و پیامبر رحمت، و از میان برندۀ غم و اندوه، و پیشوای پرهیزگاران و فرستادۀ پروردگار جهانیان است. براستی حضرت محمد جرسالت خویش را به نحو احسن، کامل کرد و آیات تو را به مردم ابلاغ کرد و به عهد و پیمانت وفا نمود و اوامر و فرامین تو را اجرا کرد و به دستوراتت جامۀ عمل پوشاند و بندگانت را از گناه و معصیت باز داشت، و با کسانی که تو دوست داشتی تا با آنها دوستی شود، دوستی نمود، و با کسانی که تو دوست داشتی تا با آنها دشمنی شود، دشمنی نمود. پروردگارا ! بر حضرت محمد جرحمت و درود بفرست.
خداوندا ! درود بفرست بر جسد حضرت محمد جدر بین اجساد. و درود بفرست بر روح حضرت محمد جدر بین ارواح. و بر حضرت محمد درود بفرست در جایگاهِ بزرگان و برگزیدگان خویش. خدایا ! هرگاه ذکر و یاد محمد جبه میان می‌آید، بر او درود بفرست و از جانب ما نیز بر او سلام و درود بفرست تا به وی برسد.
پروردگارا ! بر فرشتگان مقرّبِ درگاهت درود بفرست. بر پیامبران پاک و پاکیزه‌ات درود بفرست. بر فرستادگانِ برگزیده و مخلصت درود بفرست، بر حاملان و نگهداران عرشت درود بفرست و بر تمام فرشتگانت درود بفرست.
خدایا ! بر جبرئیل و میکائیل و اسرافیل سلام و درود بفرست. بر «مالک» (نگهبان جهنم) سلام و درود بفرست. بر «کرام الکاتبین» (فرشتگانی که نیکیها و بدی‌های انسان‌ها را می‌نویسند) سلام و درود بفرست، و بر اهل بیت پیامبر و پیروان و دوست‌داران آن حضرت جدرود و سلام بفرست. و به اهل بیت ایشان، بهترین و زیباترین عطایا و احسان‌ها را که به اهل بیت پیامبران گذشته داده‌ای، عنایت بفرما، و به یاران و اصحاب پیامبرت، بهترین عطایا و انعاماتی که به یاران و دوستان پیامبران گذشته داده‌ای، عنایت بکن.
خداوندا ! بر حضرت محمد جدرود و سلام بفرست هنگامی که او را یاد کنندگان یاد می‌کنند. و درود بفرست بر حضرت محمد جهنگامی که غافل هستند از او غافل شدگان، و در همه حال و در همه وقت، بهترین سلامها و زیباترین رحمتها، و برترین درودها، و کاملترین احسان‌ها و جامع‌ترین نعمت‌ها، و قشنگ‌ترین موهبت‌ها، و مبارک‌ترین تحیت‌ها را نثار پیامبر گرامی‌ات حضرت محمد جبکن.
پروردگارا ! در دنیا و آخرت به ما نیکی عطا فرما و سرای دنیا و آخرت ما را خوش و خرم گردان و ما را از عذاب آتش دوزخ محفوظ نگاهدار.
پروردگارا ! مرا و پدر و مادر مرا و تمام مردان با ایمان و زنان با ایمان و مردان مسلمان و زنان مسلمان و مردگان و زندگان آنها را بیامرز و قلم عفو بر گناهان ما بکش، بی‌گمان تو بر هر چیز توانا هستی.
پروردگارا ! بر حضرت محمد و خاندان و پیروان او درود و رحمت بفرست، همچنانکه بر ابراهیم و خاندان و پیروان ابراهیم درود و رحمت فرستادی. بی‌گمان تو ستوده شده و باعظمتی. خداوندا ! به حضرت محمد و خاندان و پیروان او برکت عنایت بکن، همچنانکه به ابراهیم و خاندان و پیروان او برکت عنایت فرمودی، بی‌گمان تو ستوده شده و باعظمتی».
* * *
برای زائران مدینۀ منوره، سنّت است که روز شنبه بعد از طلوع آفتاب و پیش از زوال خورشید به مسجد «قباء» رفته و به پیروی از پیامبر جدر آنجا دو رکعت نماز بخوانند، چون در حدیث آمده است: «پیامبر جپیاده و سواره، پایبند رفتن به مسجد قباء بود و روزهای شنبه به آنجا می‌رفت و دو رکعت نماز می‌خواند. [متفق علیه] و پیامبر جمی‌فرماید: «کسی که در خانه‌اش وضو بگیرد، سپس به مسجد قباء رفته و در آن نماز بخواند، پاداش یک عمره را دریافت می‌نماید» [ابن ماجه].
و برای کسی که در این مسجد می‌آید، مستحب است که بعد از ادای دو رکعت نماز، برای خود و پدر و مادر و اقوام و خویشاوندان خود و پیروزی و موفقیت تمام مسلمانان دعا کند و برای خود و آنها طلب مغفرت و آمرزش گناهان را نماید و این دعا را بخواند:
«يٰا صَرِيْخَ الْمُسْتَصْرِخِيْنَ، يٰا غِيٰاثَ الْمُسْتَغِيْثِيْنَ، يٰا مُفَرِّجَ كَرْبِ الْمَكْرُوْبِيْنَ، يٰا مُجِيْبَ دَعْوَةِ الْمَضْطُرِّيْنَ، إِكْشِفْ كَرْبِيْ وحُزْنِيْ كَمٰا كَشَفْتَ عَنْ رَسُوْلِكَ ونَبِيِّكَ مُحَمَّدٍج حُزْنَهُ وكَرْبَهُ فِيْ هٰذَا الْمَقٰامِ، يٰا حَنّٰانُ يٰا مَنّٰانُ، يٰا كَثِيْرَ الْمَعْرُوْفِ ويٰا دٰائِمَ الْإِحْسٰانِ، اَللّٰهُمَّ صَلِّ وسَلِّمْ وبٰارِكْ عَليٰ سَيِّدِنٰا ونَبِيِّنٰا مُحَمَّدٍ وعَليٰ اٰلِهِ وأٔصْحٰابِهِ وأٔهْلِ بَيْتِهِ أٔجْمَعِيْنَ، بِرَحْمَتِكَ يٰا أٔرْحَمَ الرّٰاحِمِيْنَ».
ترجمه: «ای فریاد رس بینوایانِ فریاد کننده، و ای یاری کنندۀ بیچارگان درمانده، و ای برطرف کنندۀ درد و غصۀ دردمندان، و ای اجابت کنندۀ دعای واماندگانِ درمانده! درد و غصه و غم و اندوه مرا در این مکان مقدس برطرف کن همانگونه که درد و غصه و غم و اندوه پیامبرت را در این مکان مقدس و متبرک، برطرف ساختی؛ ای خدای مهربان! و ای خدای احسان کننده! و ای خدایی که خیر و احسانش پیوسته و همیشگی و دائمی و سرمدی است!.
پروردگارا ! درود و سلام و برکت بفرست بر سرور و پیامبر ما حضرت محمد جو بر جملگی آل و اصحاب و اهل بیت او، به حق رحمتت ای مهربانترین مهربانان».
* * *
«بقیع» مقبرۀ مسلمانان در مدینۀ منوره است که از زمان خود رسول خدا جگروه زیادی از ازدواج مطهرات و اولاد و اهل بیت نبوی، و بیش از ده هزار صحابۀ رسول خدا جدر آن دفن شده‌اند و تا امروز نیز مسلمانان در آن دفن می‌شوند.
و برای زائران مدینۀ منوره نیز به پیروی از رسول اکرم جمستحب است که به زیارت «بقیع» آمده و به همان دعایی که پیامبر اکرم جبه حق آنها دعا می‌کردند، دعا نماید. و آن دعا این است:
«اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ دٰارَ قَوْمٍ مُؤْمِنِيْنَ، وأٔتٰاكُمْ مٰا تُوْعَدُوْنَ، غَداً مُؤَجَّلُوْنَ، وإِنّٰا إِنْ شٰاءَ اللهُ بِكُمْ لٰاحِقُوْنَ، أٔنْتُمْ سَلَفُنٰا ونَحْنُ بِالْأٔثَرِ، يَغْفِرُ اللهُ لَنٰا ولَكُمْ وأٔسْأٔلُ اللهَ لَنٰا ولَكُمُ الْعٰافِيَةَ، ويَرْحَمُ اللهُ الْمُسْتَقْدِمِيْنَ مِنْكُمْ والْمُسْتَأْخِرِيْنَ، أٔنْتُمْ لَنٰا فَرَطاً ونَحْنُ لَكُمْ تَبَعٌ. اَللّٰهُمَّ لٰاتَحْرِمْنٰا أٔجْرَهُمْ ولٰاتُضِلَّنٰا بَعْدَهُمْ، واغْفِرْ لَنٰا ولَهُمْ. اَللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِأٔهْلِ الْبَقِيْعِ الْغَرْقَدِ. اٰمِيْنَ بِرَحْمَتِكَ يٰا أٔرْحَمَ الرّٰاحِمِيْنَ».
ترجمه: «سلام بر شما ای گروه مؤمنان! و خدا کند به آنچه که نوید و مژده یافته‌اید برسید، و فردای قیامت است که نویدها و مژده‌های الهی به شما می‌رسد، و ما هم به خواست و مشیت الهی به شما ملحق خواهیم شد. شما طلایه‌داران و پیشقراولان ما هستید و ما نیز پس از شما می‌آئیم. خدا ما و شما را بیامرزد و زیر چتر مغفرت خویش بگیرد، و از خدا برای خود و شما عافیت و دوری از ناملایمات و چالش‌های دنیوی و اخروی و مادی و معنوی می‌خواهیم؛ و خداوند به گذشتگان و آیندگان شما رحم کند. شما پیشگامان و پیشتازان، و طلایه‌داران و پیشقراولان ما هستید و ما پیروان شما هستیم (یعنی شما قبل از ما رفته‌اید و چهره در نقاب خاک کشیده‌اید و ما نیز بعد از شما خواهیم آمد.)
پروردگارا ! ما را از ثواب و پاداش گذشتگان و پیشینیان ما محروم مگردان و ما را پس از آنان به گمراهی و ضلالت مینداز، و ما و آنها را بیامرز. پروردگارا ! مردگان قبرستان بقیع را بیامرز. خدایا ! دعاهایمان را اجابت کن. به حق رحمتت ای مهربانترین مهربانان»!.
چون شخص زائر برای سفر و مراجعت به وطنش، قصد بیرون رفتن از مدینۀ منوره را می‌کند، برایش مستحب است که به مسجد نبوی رفته و بعد ازا ادای دو رکعت نماز (در هر کجا از مسجد که برایش میسر گردد)، بر پیامبر اکرم جو دو یار وفادارش: حضرت ابوبکر صدیق سو حضرت عمر فاروق س(به طریقه‌ای که قبلاً ذکرش رفت) سلام کرده و بعد از آن رو به قبله ایستاده و این دعا را بخواند:
«اَللّٰهُمَّ لٰاتَجْعَلْهُ اٰخِرَ الْعَهْدِ بِحَرَمِ رَسُوْلِكَ، وسَهِّلْ لِيَ الْعَوْدَ إِلَي الْحَرَمَيْنِ الشَّرِيْفَيْنِ سَبِيْلاً سَهْلَةً بِمَنِّكَ وفَضْلِكَ، وارْزُقْنِيَ الْعَفْوَ والْعٰافِيَةَ فِي الدُّنْيٰا والْاٰخِرَةِ، ورُدَّنٰا سٰالِمِيْنَ غٰانِمِيْنَ إِليٰ أٔوْطٰانِنٰا اٰمِنِيْنَ.
اَللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِيْ ولِوٰالِدَيَّ ولِجَمِيْعِ الْمُؤْمِنِيْنَ والْمُؤْمِنٰاتِ والْمُسْلِمِيْنَ والْمُسْلِمٰاتِ، اَلْأٔحْيٰاءِ مِنْهُمْ والْأٔمْوٰاتِ. رَبَّنٰا اٰتِنٰا فِي الدُّنْيٰا حَسَنَةً وفِيْ الْاٰخِرَةِ حَسَنَةً وقِنٰا عَذٰابَ النّٰارِ. رَبَّنٰا اٰتِنٰا فِي الدُّنْيٰا حَسَنَةً وفِيْ الْاٰخِرَةِ حَسَنَةً وقِنٰا عَذٰابَ النّٰارِ. رَبَّنٰا اٰتِنٰا فِي الدُّنْيٰا حَسَنَةً وفِيْ الْاٰخِرَةِ حَسَنَةً وقِنٰا عَذٰابَ النّٰارِ
وَ صَلِّ اللّٰهُمَّ وسَلِّمْ وبٰارِكْ ٰ عَليٰ سَيِّدِنٰا ونَبِيِّنٰا مُحَمَّدٍ جوعَليٰ اٰلِهِ وأٔصْحٰابِهِ أٔجْمَعِيْنَ بِرَحْمَتِكَ يٰا أٔرْحَمَ الرّٰاحِمِيْنَ».
ترجمه: «خدایا ! این سفر را آخرین سفر من به سوی مسجد الحرام و حرم پیامبر گرامی‌ات مگردان، بلکه به وسیلۀ فضل و کرم خویش به من توفیق بده تا دوباره بدون زحمت و مشقت به سوی «حرمین شریفین» (بیت الله الحرام و مدینۀ منوره) بیایم، و از فیوضات و معنویات این سرزمین پاک و مقدس استفاده کنم.
پروردگارا ! عفو و عافیت در دنیا و آخرت را بهره‌ام گردان و ما را با نعمت بزرگ عافیت و بردن ثواب و پاداش حج و زیارت، و با اَمن و امان از این سفر به خانه و کاشانه‌مان باز گردان.
پروردگارا ! مرا و پدر و مادر و تمام مردان با ایمان و زنان با ایمان و تمام مردان مسلمان و زنان مسلمان و زندگان و مردگان آنها را بیامرز. خدایا ! در دنیا و آخرت به ما نیکی عطا فرما و سرای دنیا و آخرت ما را خوش و خرم گردان و ما را از عذاب آتش دوزخ محفوظ نگاهدار. خدایا ! در دنیا و آخرت به ما نیکی عطا فرما و ما را از عذاب آتش دوزخ محفوظ نگاهدار. خدایا ! در دنیا و آخرت به ما نیکی و خیر عطا فرما و ما را از عذاب آتش دوزخ محفوظ نگاهدار.
پروردگارا ! بر سرور و پیامبر ما حضرت محمد جو بر تمام آل و اصحابش، سلام و درود بفرست، به حق رحمتت ای مهربانترین مهربانان و ای رحم‌کننده‌ترین رحم کنندگان»!.
۱- نووی، محی الدین ابو زکریا یحیی بن شرف، «الاذکار المنتخبۀ من کلام سید الابرار»، بیروت، لبنان، دار احیاء التراث العربی، ۱۳۷۵ ه . ق - ۱۹۵۵ م.
۲- عبیدلی، محمد، «اذکار و أدعیۀ الحجّ و العمرۀ» [بی‌جا]، جمعیۀ دار البرّ، [بی‌تا].
۳- العبّاد البدر، «فضل المدینۀ و آداب سکناها و زیارتها»، ریاض، دارالمغنی، ۱۴۲۳ ه . ق - ۲۰۰۳م.
۴- ملّا علی قاری، علی بن سلطان محمد نور الدین، «الحزب الاعظم و الورد الافخم»، ترجمۀ عبدالرحمن ریگی، [بی‌جا]، مترجم، ۱۳۸۷ ه . ش.
۵- فیروز، عبدالرحیم، «احکام و مناسک حج و عمره»، تربت جام، شیخ الاسلام احمد جام، [بی‌تا]
۶- دیوبندی، محمد شفیع، «احکام حج در فقه حنفی»، ترجمۀ غلام محمد سربازی، زاهدان، صدّیقی، ۱۳۸۱ ه . ش.
۷- عتر، نورالدین، «کتاب الحج و العمرۀ»، بیروت، لبنان، مؤسسۀ الرسالۀ، [بی‌تا].
۸- قائدان، اصغر، «تاریخ و آثار اسلامی مکۀ مکرمه و مدینه منوره»، تهران، نشر مشعر، چاپ هشتم، ۱۳۸۶ ه . ش.
۹- ملّا علی قاری، علی بن سلطان محمد نورالدین، «مناسک ملّا علی قاری»، پاکستان، کراچی، ادارۀ القرآن و العلوم الاسلامیۀ، چاپ دوم، ۱۴۲۵ ه . ق.
۱۰- سرخسی حنفی، ابوبکر محمد بن احمد، «المبسوط»، بیروت، لبنان، دار الکتب العلمیۀ، ۱۴۲۱ ه . ق - ۲۰۰۱ م.
۱۱- کاسانی حنفی، علاء الدین ابوبکر بن مسعود، «بدایع الصنایع» بیروت، لبنان، دار الکتب العلمیۀ، ۱۴۱۸ ه . ق - ۱۹۹۷ م.
۱۲- ملّا علی قاری، علی بن سلطان محمد نور الدین، «مرقات المفاتیح»، بیروت، لبنان، دار الفکر، ۱۴۲۲ ه . ق - ۲۰۰۲ م.
۱۳- عینی، بدر الدین ابو محمد محمود بن احمد، «عمدۀ القاری، شرح صحیح البخاری»، بیروت، لبنان، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۲۴ ه . ق - ۲۰۰۳ م.
۱۴- سهار نفوری، خلیل احمد، «بذل المجهود فی حَلّ سنن ابی داود»، بیروت، لبنان، دار البشائر الاسلامیۀ، ۱۴۲۷ ه . ق - ۲۰۰۶ م.
۱۵- عسقلانی، احمد بن علی بن حجر، «فتح الباری بشرح صحیح البخاری»، بیروت، لبنان، دار الفکر، ۱۴۲۰ ه . ق - ۲۰۰۰ م.
۱۶- خرمدل، مصطفی، «تفسیر نور»، تهران، احسان، چاپ چهارم، ۱۳۸۴ ه . ش.